De briefwisseling tussen Arij Prins en Lodewijk van Deyssel

[p. 232]

127

Baarn, 10 April 1899.

Amice,

Geluk gewenscht met de geboorte van je zoon.^494a Wees zoo goed je vrouw ook voor mij geluk te wenschen. Ik hoop dat jullie allen van de Influenza nu weer geheel hersteld zijn. Het is zeer vervelend. Ik heb er ook den heelen winter met tusschenpozen en in lichten graad aan gesukkeld. Het is niet erg maar maakt het werken aan moeilijker dingen⁴⁹⁵ onmogelijk.

Om goed te kunnen werken, moet men rust hebben, dat is ook mijn ondervinding. Ik heb je trouwens altijd benijd van zoo 's avonds nog te kunnen schrijven na drukke zaken-dagen. Ik ben er nog steeds niet aan toe dit verschijnsel te begrijpen. Ik begrijp wel, dat je bizonder goed kunt produceeren als je over je moeiheid heen een zekere helderheid krijgt; maar hoe je daarná kunt slapen, dát begrijp ik niet.

Ik heb dezer dagen nog eens overgelezen ‘Een Nacht’.⁴⁹⁶ Hoewel veel minder massief en geserreerd dan het latere, was dit toch ook al zéer goed werk. Het heeft een soort glans of schijn van wonderlijkheid die het latere op sommige plaatsen niet in die mate heeft, al is het ook doorloopend zwaardere en diepere kunst. Echter het nachtelijk lotgeval van Sint Margaretha met den amberkleurigen lichtkoker naar den vreemdeling op de brug⁴⁹⁷ overtreft óók híerin de tweede periode.

De passage met de spin⁴⁹⁸ in Dragamosus is mij nog niet duidelijk geworden.

494a Ary Carel Prins.

495 In het eerste kwartaal van 1899 had Van Deyssel zeer geconcentreerd gewerkt aan Liefde voor mijn Vader; zie Verbeeldingen, A'dam z.j. (1908), blz. 107-127. Vgl. voorts brief no. 288 (geschreven 4 maart en 12 april 1899) aan Arnold Ising: De briefwisseling tussen Lodewijk van Deyssel en Arnold Ising, a.w., blz. 289-294.

496 Zie noot 190.

497 Dit slaat op Arij Prins, Een Koning, A'dam 1897, blz. 178-179: ‘Haar (Margaretha's) gloeiend hoofd, drukkend met heel het gewicht tegen het glas, noch tril-bevend onder de windstooten, en haar oogen, wijd geopend door een de gedachten stokkende verbazing, strak ziende omlaag, over den muur. Daar, met aan beide zijden het waterdonker, een smalle weggaande streep wit, de brug met sneeuw bedekt, en daaruit oprijzend een donkere mannenfiguur met bovenaardsche lichtkrans om het hoofd, zooveel helderheid afstralend, dat het een bres als een koker schoot in de saamgepakte duisternis, een bres, die ging van de brug naar het raam. En geen verblindende, alles verterende bliksemschittering, maar een kwijnend zilver-gele uitstraling, helder doorzichtig, gevuld met groote dwarrelende sneeuwvlokken, zacht-geel getint als teêre amberpluizen.’

498 Een Koning, a.w., blz. 66-68: ‘Dragamosus zien door licht-van-binnen zijn poppe-vrouw in lumineusheid; de fiere maagdenborsten in noch-niet-vol-ontluiking oppen het vlinderteere weefsel, dat in soepel-golvevormen over puure beene-lijnen, en strak ronden in ongereptheid het waas-sneeuw-vleeze-volle met zuiver bloed-blauw-aare-loopen.
Het twee-oogen-licht naar hem, en de koning, koel voor de deure-scheiding, daarheen, muggemensch, maar de oog-vleesch-kapjes neêr; haar kleine-tanden-mond open door moeielijk ademen, wit-blinken de twee bijt-strepen onder bloede-zwelling - en Dragamosus roerloos: zien een vonke-licht-spin met donker rugge-stempel in snelheid draad-dalen naar het tusschen der wimper-bogen. Het pooten-beest op vleesch - weg het bleeke vrouwelichaam en bruid-nacht-hulsel, weg het zeven-lampen-licht, dat neer, en blusschen door den val, weg, schuiven in diepte de bonte-zerken-grond met de lappen tegen voeten-kou, en Dragamosus droom-snel dalen in onbekendheid zonder grenzen-duister. Licht door water heen, droef visch-schub-glanzen een platte zon, met letterkrassen op-om het rond, in vochtigheid, en Dragamosus hooren het omme-niets over het kale zonder einde-troost. Een platte onder-aarde, die geen aarde was, vastheid zonder kleur of lijn, en dalen de groote rouw-oog-zon, zonder kimme-glans en avond-nevel-toppen, in eeuwen-langzaamheid.
Zien de eenige mensch met angst-sperre-oogen, dat duister komen, en laag het hoekige lichaam in vrees-bukken, op alleen door de armpilaren.
Het licht, dat laatste hoop, niet meer, en voor de wegge zon vuur-geiseren in vlammehorens zonder rook. De koning sluiten de oogen-in-schroeying, en toen weer open uit de warmte-kern een draak in ei-om-blankheid geboren. In roerlooze ontzetting, want de vlammen slinken, en het ondier grooter, met koppen-veelheid, in glans uit het stervend vuur.
Snel voorwaarts komen de groote padde-pooten, die maakten wegge-slijm-sporen. De knobbel-schild-rug roofdier-krommen met enkel glans van vorsch-groene teekenen, die tot op den kamme-staart-in-toorn-stijfheid, en op de darm-halzen gulzig open de platte koppen, waarin één-ooge-vurigheid in bloede-kring. De zwavel-asem uit alle gaten in rechte blazing naar Dragamosus, die door de gift-lucht neer, en niet leven, lang ...’

[p. 233]

Ik geloof dat de moeilijkheid voor mij in de eenvoudige bizonderheid gelegen is, dat ik niet weet of Dragamosus de spin in werkelijkheid of in den droom ziet.

Ik heb een studie over al dit werk op mijn programma, en denk daar met genoegen aan, maar een alleen aankondigende ‘boekbeöordeeling’, een studie, die niet ook zelve iets is en die men zelf later niet met eenig pleizier herlezen kan, - van dat genre van opstelletjes raak ik vervreemd en een betere is niet gemakkelijk en vooral niet snel te maken.

Mijn hoofdzakelijke bedoeling zoû zijn het verschil tusschen de 2e en 3e manier of periode naauwkeurig te beschrijven, maar daarvoor moet ik het eerst zelf duidelijk begrijpen.

Ik heb een vermoeden dat de zoo even genoemde ‘schijn van wonderlijkheid’ die in de 2e periode gevonden wordt zich in de 3e periode opgelost heeft in de diepere visie zelve, zoo dat zij daar aanhoudend aanwezig maar als zoodanig minder merkbaar is. Dan zoû dus tóch de 3e periode in álle opzichten de 2e overtreffen. Dit is de kern van het vraagstuk dat mij bezig houdt, maar ik erken dat ik mij niet duidelijk genoeg uitdruk.

Heijermans' Diamantstad heb ik verder nog niet gelezen. Hij is omgeven van een wansmakelijk groepje outranciers. Hij zelf is een groot talent, die 1^o te veel schrijft en daardoor dikwijls verslapt en 2^o een eenigszins ploertige natuur heeft. Ik geloof dat de vereeniging van groot talent en ploertige natuur ook bij de 17e eeuwsche goede schilders wel werd gevonden. -

Vele groeten, ook aan je vrouw van

t.t.
K.A.Th.