Prinsen en poorters

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 8575 A 2

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Prinsen en poorters onder redactie van Walter Prevenier uit 1998.

 

redactionele ingrepen

Door het hele boek zijn bijschriften direct onder de bijbehorende illustraties geplaatst.

p. 4: de ‘Noot van de redactie’ is als voetnoot bij de kop op pagina 9 geplaatst.

 

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 12, 112, 182, 342 en 416) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina 1]

PRINSEN EN POORTERS

 

[pagina 3]

Prinsen en poorters Beelden van de laat-middeleeuwse samenleving in de Bourgondische Nederlanden 1384-1530

onder leiding van

WALTER PREVENIER

met bijdragen van WIM BLOCKMANS · MARC BOONE · MARIE-THÉRÈSE CARON · MARIANNE DANNEEL · FRANÇOISE DE GRUBEN · THÉRÈSE DE HEMPTINNE · WALTER PREVENIER · ROBERT STEIN

MERCATORFONDS

 

[pagina 4]

Vormgeving: Louis Van den Eede

Illustratieredactie en bijschriften: An Delva

Eindredactie: Paul van Calster

Vertaling van de Franse bijdragen: Flory Corbex-Buvens

 

Stofomslag: Vrouwe Rhetorica. Allegorische voorstelling van de welsprekendheid. Miniatuur in Les Douze Dames de Rhétorique, Brugge, ca. 1470.

Cambridge, University Library, Acc. Ms. Nn. 3.2, fol. 27v By permission of the Syndics of Cambridge University Library

 

© Copyright 1998 Mercatorfonds, Antwerpen; de auteurs

ISBN 90-6153-411-9

D/1998/703/4

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced or published, in any form or in any way, by print, photoprint, microfilm or any other means, without prior written permission from the publisher.

 

[pagina 5]

Inhoud

9	Woord vooraf			Walter Prevenier
12			DEEL I
			SOCIALE GELEDINGEN IN DE BREDE SAMENLEVING
14	Hoofdstuk 1		Vorsten en hovelingen	Thérèse de Hemptinne
16	Het hof van de hertogen van Bourgondië in de vijftiende eeuw
17	Het hof als residentie
24	Het hof als huishouding
27	Het hof als centrum van politieke besluitvorming
30	De sociale betekenis van de dienst aan het hof
33	Conclusie
34	Hoofdstuk 2		Edelen[(*)vertaald uit het Frans]	Marie-Thérèse Caron
35	Noties en categorieën
38	De worteling
45	Het openbare leven
49	Een gehiërarchiseerde samenleving
54	Hoofdstuk 3		De geestelijken	Thérèse de Hemptinne
55		De fiscale immuniteit
57		De rechtelijke immuniteit
57		Het celibaat
58	De geestelijken aan het hof
60	De hogere geestelijken: bisschoppen, proosten en abten
64	De reguliere geestelijken
67	De seculiere geestelijken: landdekens, pastoors, onderpastoors en kapelaans
70	De vrouwelijke religieuzen
72	Hoofdstuk 4		Elites, middengroepen en arbeiders in de stad en op het platteland	Walter Prevenier
73	Sociale gelijkheid en ongelijkheid
76	Elites: patriciërs, kooplieden en ondernemers
79	Gespecialiseerde ambachtslui en middenstanders
82	Georganiseerde en geschoolde arbeiders
84	Niet-georganiseerde en ongeschoolde arbeiders
85	De plattelandsbevolking
89	Migratie en sociale mobiliteit

 

 

[pagina 6]

92	Hoofdstuk 5		Ambtenaren	Marc Boone
93	Lokale vertegenwoordigers van het vorstelijke gezag
103	Stedelijke ambtenaren
110	Kleptocratie of belangenbehartiging?
112			DEEL II
			SOCIAAL GEDRAG EN VRIJETIJDSBESTEDING
114	Hoofdstuk 1		Ontspanning in stad en dorp	Walter Prevenier
115	De idee van vrije tijd
121	Collectieve ontspanning
131	Individuele ontspanning
142	Hoofdstuk 2		Adellijke gedragspatronen[(*)vertaald uit het Frans]	Marie-Thérèse Caron
143	Privéleven en hofleven
145	Godsdienst en moraal
147	Reizen en bedevaarten
148	Levenskunst: wijsheid en reflectie
150	De genoegens van het leven
154	Feesten aan het hof
156	Hoofdstuk 3		Imitatie en specifiek gedrag	Walter Prevenier
157	Kunst en cultuur
162	Woon- en eetcultuur
167	Kleding
170	Liefde, erotiek en seksualiteit
178	Het gedrag van buitenlanders
180	Economisch gedrag
182			DEEL III
			NETWERKEN EN SOCIALE CONTROLE
184	Hoofdstuk 1		Middeleeuwse families en gezinnen	Walter Prevenier
186	Externe krachten bemoeien zich met huwelijk en gezin
186		De Kerk
187		Ouders en brede familie
189		Stadsbesturen en vorsten
192	Kwetsbaarheid van de familie en vrijheidsbeperking in het huwelijk
194		Weduwen, weduwnaars en wezen [Walter Prevenier & Marianne Danneel]
201		Het lastige leven van ongehuwde jongeren
202		Kortsluitingen tussen ouders, vrienden en magen, en kinderen
203		Verleiden en schaken
209		Stukgelopen huwelijksrelaties
215	Solidariteit en geborgenheid in het familieleven
215		Psychologische en fysieke attractie als basis van partnerkeuze
223		Nestwarmte en protectie van het gezin
226		De zorg voor de kinderen in de familie
231		Affectie in de brede familie
232	Hoofdstuk 2		Netwerken in de steden	Marc Boone
234	De stad als identiteit

 

 

[pagina 7]

240	De stedelijke solidariteit aan het werk: parochies, buurten, broederschappen, schuttersgilden, rederijkerskamers en ambachten
254	De ervaren stad: stedelijke identiteit en historisch bewustzijn
258	Hoofdstuk 3		Adellijke netwerken[(*)vertaald uit het Frans]	Marie-Thérèse Caron
260		De verwantschap
263	De diensten
264	Doeltreffendheid van de netwerken
268	Hoofdstuk 4		Mechanismen van sociale controle	Walter Prevenier & Marc Boone
271	De vele gedaanten van de middeleeuwse spion
274	Verklikking en verdachtmaking
277	De repressie slaat toe, met recht of zonder reden
280	Tolerantie en afkeuring van fraude en corruptie
282	Sociale controle in de ambachten [Marc Boone]
287	Vormen van repressie: strafbedevaarten en verbanningen [Marc Boone]
294	Hoofdstuk 5		De netwerken in actie	Walter Prevenier
295	Systemen en ideologische achtergronden
297	Clientèle als bescherming in een onveilige Umwelt
302	De clientèles in de steden: van improvisatie tot structuur
305	Vorstelijk cliëntelisme
309	De Orde van het Gulden Vlies[(*)vertaald uit het Frans] [Françoise de Gruben]
309		De Ridders van de Orde
313		De officieren
314		De kapittels
317	Koppeling en confrontatie van rivaliserende netwerken [Walter Prevenier]
320	Hoofdstuk 6		Beïnvloeding en manipulatie van elite en massa
321	Publieke rituelen			Wim Blockmans
333	Beïnvloeding via de geschiedschrijving			Robert Stein
342			DEEL IV
			SOCIALE KORTSLUITINGEN
344	Hoofdstuk 1		Het falen van de netwerken	Marc Boone
347	Opstanden
351	Verarming
355	Hoofdstuk 2		De mazen in het netwerk	Marc Boone
355	Marginaliseringsprocessen en uitsluiting
371	Vreemdelingen
375	De Bourgondische Nederlanden: een tolerante samenleving?
379	Slotwoord			Walter Prevenier
392	Geannoteerde bibliografie
411	Register van verluchte handschriften en miniaturen

 

 

[pagina 415]

Prinsen en poorters werd uitgegeven door het Mercatorfonds in mei negentienhonderd achtennegentig. Gelijktijdig verschijnt de Franse versie.

 

De vormgeving is van Louis Van den Eede.

 

De teksten werden gezet uit de Dante en de Caspari door Anagram in Gent. Photogravure De Schutter in Antwerpen zorgde voor het reproductiewerk.

Het boek werd gedrukt door Emico Offset in Wommelgem op 170 gr Satimat van Arjo-Wiggins, en gebonden door Jansenbinders in Leiden in Brillianta vervaardigd door Van Heek Textiles in Losser.