Bouck der bloemen

Vander xxxix. ende een goede bloem geheiten scamelheit.

Eyn dat alre edelste blomkijn heb ic nu ghevonden dat in allen den corve was. mer dat en kende die grove rustier niet mitten grauwen tabbarde. Want sulke blomkijn en vintmen niet vele inder onedelre minschen huyse dat is gheheiten scamelheit daer der eeren scat aen leyt Scamelheit is die vermaerste doeghet die een edel minsche overhebben mach. Ende sonder twivel die niet scamel en is die en mach vrijlijc niet edel sijn van natueren. Die scamel is die en sal wten velde niet sceyden ende niet mit scanden vlien die scamel is die en sal oeck niet wrack sijn. Die scamel is en sal openbaerlijck gheen oncuysheit driven noch daer af roem draghen want hij scaemt hem der daet die niet eerlijc en is Oec en sal een scamel minsche nummermeer quaet van

[p. 110]

yemande segghen hij en sal oec niet roven stelen noch meyedich worden noch gheen boverie doen. Die scamel is en sal niet gulsich sijn. Want hij soude duchten datmen hem daer af berispen soude als wel recht ware. wie scamel is die wachthem mit stringher wijsheit nummermeer te doen daar hij af berispt mocht werden. Scamelheit is doch edel ende vrij in haer selven mit alre waerheit dat sij onberispt ende onbestraft wil wesen. Scamelheit is een herttelijke pijne die hem scaempt voer allen sijne naghebuere die is werdich der ontfermherticheit Want hoe een minsche die veelheit synre sonden voer meer luyde openbaret op hope van ghenaden. Soe hij lichtelijker vercricht gracie ende verlatenisse sijnre misdaden. Sinte bernardus seit. Oetmoedicheit sonder wairheit is onbequame also is die scamelheit die gheen vruchten maect.

Recht scamelheit is vroude der consciencie. bewarster der vermarthede. eer des levens. een tytel der edelheit een setel der doecht lof der natueren ende een hoeft teeken alre eersamheiden. Die rechte scamel is es altoes lijdende ende goedertieren. ende doet men hem goet des vermidet het hem omdat hij ducht dat hij des niet volcomelijck en sal moghen lonen. Wanneer wij dan te rechte in onser herten considereren ende overdencken hoe veel dat die godlijke moghentheit gheleden heeft scamelijken voer ons onnutte knechten. Soe en dorven wij ons billiken niet scamen een luttel te lijden vor ons selven.

Die goede scamel susanna leet die scampte die hoer die valsche papen deden. Dat dede sij voer hoer selven op goeden hope die sij tot gode hadde ende op die gherechticheit want sij kende hoer onsculdich van allen scandelijker daet also sij altoes in eeren gheleeft hadde. Ende wie in eeren leeft die is scamel ende wie niet scamel en is die en is niet eersam. dat een en wil sonder dat ander niet sijn oic en konnen sij van malcanderen niet gesceiden wesen. Want dan scamelheit ende eere broeder en suster sijn soe wil ic hier van eeren mede spreken. Ende scande ende onscamelheit sijn oec een. ende dat sijn beyde wederpartien der eeren ende der scamelheit.

Eer is dat vruchtbarste voetsel dat die doecht hebben mach. die eer suct altoes dat doechdelijck is dat gherechtich is. dat godlijc is. dat werdich is ende dat scoen is. dat is te verstaen scoen sonder ondoecht. Die eer wil altoes gheven. Want sij scaempt hoer te neemen daer coempt hoer scamelheit te hulpen. En dede scamelheit sij nam liever dan sij gave want ten is gheen here soe moghende noch soe rijck hij en wil nemen Ende menich heer is van soe quaden regimente hij moet onscamelijken nemen sal hijt hebben te gheven. Nu besiet dan selve of eere eynighe macht hevet in des heren huys daert aldus staet Aristoteles seit in sijn tweede boec [van politicorum]. Het is onmoghelijc eenen behoeftighen here wel te regeeren. Daerom en sal hij tsijn sonder mate niet roekeloos wech doen. mer wijslijck ende daert wel bestaet is sal hij sijn ghiften gheven nae sijn vermoeghen want anders sou mocht lichtelijc ghevallen dat hij van ghebreken vanden sijnen onredelijc overtasten ende sondighen soude moeten. Men is sculdich der eeren toe te gheven ende dat sullen namelijc die heren doen want heren dat sijn herde der eeren. Ende en wil eyn vorst. of eyn edel man der eeren niet aensien ende mercken dat eerlijc ende scandelijck is. Es die here onscamel soe is sijn volc mede alsoe. Want die poeten seggen naeden exempel dat die heer gheeft soe leven al die

[p. 111]

lude. Is die here goet sijn volc dat is goet Hoe die heer is soe sijn die ondersaten.

Die scamel ende eerbaer is die is allen weghen doechdelijc bereet den anderen te eeren mit oetmoedigher sedicheit. Ende soe veel te meer is hij daer to gheneghen als hij hem inder hertten scaempt der oneeren onderdanich te sijn. Sonder twijvel die scamel van hertten is die en doet niet dat der eeren teghen gaet. Ende om eer soe heeft menich scamel man dicwyl ghelaten sonde te doen die hij wel volbrocht mochte hebben tot sijnen wille Die wille heeft te doen dat oneerbaer ende sondich is ende dat wt rechter scamelheit wederstaet die is ommer veel eeren wert Soe is oec die scamelheit seer te prijsen ende te loven voer al ondoechden ende dingen daer men gode ende der werelt best mede ten love ende ter eeren voldoen mach daer blive ics bij. want vrijlijc een recht scamel minsche en sal nummermeer ondoechde begheren te doen. Ende siet hij onscamel dinghen hij keert hem daer van ende hij scaempt hem aen te sien dat oneerbair is.

Cham noes soen was onscamel ende hij lachde ende bescimpde sijnen vader doen hij nae den diluvien opten lande ghecomen was. Ende noe bij op doen vanden boc den winghart ierst ghevonden hadde. ende soe wel daer af ghedroncken hadde dat hij ter erden in slape gevallen was ende beneden onghedeet [l. onghedect] lach. Mer syn ander broeders als sem ende japhet die scamel waren van herten die scaemden hem des liggens van horen goeden vader ende decten hem. Daerom creghen sij die benedixie ende salicheit van gode ende van horen vader voer hem ende voer hoeren erven. ende cham waert vermaledijt.

Die gherechte scamel is. es soe luter ende claer van ingheboren doechsamheit dat hij des niet laten en mach en moet mynne draghen Ende caritaet int herte hebben ende oetmoedich wesen tot allen minschen. want hij soudet voer scande houden dat hij gheen mynne en droghe. ende dat hij mit oetmoedicheit niet gecleet en ware. Dat suldij weten datten eerbaer mynne is dat hij draghet tot gode ende goede luden. Sinte gregorius seit. Alle sondighe brueken trecken hem neder wart ten quade Nochtans sijn sommige minschen die hem soe vele te lichtelijker van anderen sonden aftrecken. als sij hem te meer scamen dat sij daer in ghevallen waren. Dat can scamelheit doen daer men bij behouden mach blijven daer bij soe mach qualiker enighe soeter of bequamer doecht wesen dan scamelheit. want nae der heiligher doctoren scrifte soe is sij een porte ende inganck tot oetmoedicheit tot hoesheit. tot eerbaerheit. tot sachtmoedicheit. Ende tot abstinencie van worden ende van swijghen dat oec een alte grote eerbaer doecht is. Als onse sinte ambrosius leert in sijnen boecke van den officien soe ghij hier verneemen sult.

Die eerbaer maecht ruth van moab daer die heilige scrift af wt ghift. Soe vercreech sij mit scamelheit ende mit sedicheit van worden. dat boos van raab die eerbaer heer ende vorst haer ten wive nam. Ende hij was yesses oude vader daer die alre heilichte moeder ende maghet af is ghecomen Soe wie dat scamel is die is natuerlich sedich. doechsam. eerbar ende hoesch. want hoesheit compt altoes wt scamelheit ende wt goeden seden. Ende om dat sedicheit altoes de eeren en scamelheit volghende is soe wil icker hier wat af scrijven. Ende als tullius seit soe is sedicheit een eersame scaempte

[p. 112]

die den minsche eenen suveren ende scamelen wille in brenghet. Ysidorus die heilighe lerar leert ons sedich te wesen ende seit aldus Dijn inwendich wesen inden ganghe ende inden habijt. In dijn voertganck sultu simpel wesen. In dijnen ghelate eerbair In vorderinghe swarheit. in dijnen worden waerheit. ende in dijnen wercken suverheit. Sedicheit compt van manieren. ende temperancie compt van mate. waer dan maniere ende mate is daer en mach meer noch myn wesen. Of hij segghen woude daer die .ij. sijn daer is al ghenoech. Item soe sal een minsche allen sijn dinghen smekelijc ende saechtmoedelijck doen. op dat sijn tonghe lieflijc sij ende sijn dadinghe besceyden. Het is wel vele luden kenlijck dat menich minsche om sijnre sedicheit seer gheloeft wort ende dicwijl op ghetoghen is gheweest tot groten stade ende hoger werdicheit. Het is wel ghesciet dat een eerbaer maecht seer goeden huwelijck in groter eeren ghedaen heeft overmits hoerre sedicheit die doch gheen sonderlinghe scoenheit en hadde noch rijcheit. wat is dan hogher wort den vrouwen dan datmen seit het is een sedich wijf. waer toe is goet een wijf of maecht die onsedich is van quaden ghelate. niemant en sietse gherne ende daerom en staetse tot gheenen love.

Dat quade te mijden behoert der wijsheit mer doechden te mijden behoert den ghecheit. Die hem scamet ende penitencie doet van ondoechden die hij ghedaen heeft die wort opclymmende al totter vrijheit des levens Een scamel man is altoes manlijk als een leuwe ende stout genoich te doen allen dat der eersamheit huyschende is. Die scamel en was niet sonder eer weder hij rijck was of arm. scamelheit en was nye van doechden vervreemt. Bij scamelheit werden wij bij wijlen onder die voete ghetreden mer ten wtersten werden wij daer bij verheven. want al ist dat menich minsche der scamelheit ontnoten heeft ende namelijck ter heren hove. Nochtan coempt sij hem ten leesten ommer te staden ende helpt hem tot hogheren grade. nae gods worde die god selve heeft ghesproken dat gheen doecht onvergouden en blijft. Daer om en is oec niet beters dan wel te doen.

Vander scamelheit die een suster is der eeren ende der sedicheit heb ic een exempel ghehoert van eenen eerbaren goeden ridder die sonder wijff was. Ende hadde soe grote ontamelijke liefte gheleet aen een scone vrouwe die eenen goeden ridder te man hadde dat hij hem selven niet bedwinghen en conde van groeter heitte der mijnlijker begherte. Ende soe sij op eenen tijt in heymelijken gheselscap waren te samen vergadert sprekende van ghenoechlijken saken. Soe vraechde sij hem wat dinc dat eerbaerlijcste. doechdelijckste bequaemste ende lovelijcste waer gode ende den minsche inder werelt boven allen anderen saken. Ende soe hij niet wel daer op beraeden en was ende hij hem vermijde roekeloes te antworden soe nam hij sijn beraet .xiiij. daghe lanck dan soude hij weder comen al daer ende gheven antworde.

Des ghinck hij soe hij doe noch jonck was ende der werelt luttel gheplogen hadde. tot eene eerbarer wijser vrouwen die sijn nichte was ende vraechde hore wat sij daer toe seide. Doen antwerde sij hem als dattet scamelheit ware die gode ende der werelt bequaemste ware voer allen doechden daer sij hem soe vele besceyts bij seide alser doch veel sijn dat hij daer oec bij bleeff ende en wist niets beters. Dus quam hij tenden sijn benoemde daghe bij haer weder in den gart daer sij hem doen doch bescheiden

[p. 113]

hadde en seide haer sijnen sin des sij wel te vreden was want sij oec gheen beter en wiste. Ende als sij een wijle in heymelijker ware bij hem gheseten hadde soe wart hij ontsteken van onbetamelijken luste. Ende leyde hor wat doen aen mit worden daer sij wel bij vernam dat sijn onghetemperde begherte in hem rees. Ende dede vele goeder ende redelijker onsculde biddende als sij doechdelijcste ende scamelijcste mochte ende conde. Ende gaf hem wijslijck te kennen hoe sij in groter eeren hoeren tijt leefde ende sij eenen goeden vroemen ridder te manne hadde ende oec goede kinder daer sij ymmer in eeren blijven woude om den doot te lijden. mer het scheyn dat en hadde niet gehulpen. Dan doen sij hem vraechde of hij hem voer eenen goeden ridder hielt. Doen sprac hij ja ick. Doen seyde sij soe vermane ic u bider ridderscap dat ghij denct om die edele scamelheit die ghij doch te hant gheprijst ende wt ghegheven hebt voer alle eerbaerlijcste doechden ende en laet u van onscamelheit niet verwinnen. Ter stont bedacht hij hem ende dede die onreyne ghedachten van hem ende bat haer oetmoedelijken ghenade van sijn overtredighen wille. Ende sceyden van malcander in doechdelijker ghenoechden ende sij bleeff onghescendet bij crachte vander edelre scamelheit. want hadde hij die scamelheit ghequets soe waer hij oneerbaer ende een ridder sonder eer dat is ghelijc een moninck sonder regel ende een maghet sonder scaempte

Nu weest scamel vriende mijn.
Laet eer ende sedicheit bij u sijn.
Ghij sult seker vele leets verwinnen.
Ende allen die goede sullen u mynnen.