Bouck der bloemen

Vander xxiii ende een goede bloem gheheiten gherechticheit.

Nu wil ic u voert scrijven van eene edelre bloem die seer vermeert is gheheiten justicia dats te segghen gherechticheit die groet lof werdich is ende mij gheboert veel af te scrijven. Soe wil ic segghen mitten iersten dat gherechticheit is een ghestadighe ewighe wille enen yeghelijken te geven dair hij toe gherecht is. Ende ghebot des richters dat vander gherechticheit sijnen naem heeft. dat is eersamlijck te leven niemant te misdoen. enen yeghelijcken tsijn te laten ende rechtverdich recht te geven. Seneca seit rechtverdicheit is een heymelijke overdrachte der natueren die ghevonden is vele dinghen mede te helpen. Mij dunct dat rechtverdicheit is een overdragende reyne doecht die eene samenhoutster is der minschelijken gheslechten ende des ghemeynen orbers. want dae gherechticheit ghebrect daer sal die minschelijke versaminghe onlanghe in doechden staen. Ende den ghemeynen orber en sal daer nummermeer versorcht worden. Daer

[p. 73]

omme wort der gherechticheit een suster toe gevoecht waeldaet gheheiten. dat oec is ghenoempt goedertierenheit ende vriemoedicheit dat een doech der sielen is die waeldaet wtgeeft.

Die meer begheert dan hem van redene behoert die onsuvert ende besmit dat recht des minsschelyken gheslachten. Gheen dinc en is der menschelijker natueren oerbelijker dan recht vriemoedich te sien. Mer die vriemoedicheit sal sulc sijn dat sij die vrinde baet ende niemant en scadet. Die den enen scadet om dat hij de anderen vrimoedich wesen wil die staet inder selver ongherechticheit als off hij ander luyde goet name ende dat keerde in sijnen orber.

Dat gayus die keyser ende lucius sille van gherechtighen heeren goet naemen ende gavent den vreemden. dat en conde gheen vrimoedicheit gheheiten. want dat niet rechtverdich en is dat en mach niet vrimoedich wesen. Die ierste officie der goetwillicheit is dat wij den ghenen meest geven daer wij meest af nemen ende ghemint sijn. Ende gheen officie en is notlijker dan dancbaerheit. Onse here god sprict inder evangelien. soect ten iersten dat rijke gods ende inder gherechticheit wie sij in gode. gherechticheit mach wel die overste wesen van allen doechden ende en dede sij allen dingen verghinghen. Dat is merckelijc want waert datmen gheen recht en dede dij lude en souden nummermeer goet doen. Wiet goet hadde die waer des quyt. ende wie niet en hadde soude rijc werden bij ander lude goet. Ende allen onrecht soude vort ghekeert werden ende niemant en soude nae doechden staen. Waer om prijst onse here god die gherechticheit also seer hoge. dan om dat die werelt daer bij staende blijven moet. Abraham was rechtverdich. want daer sijn neve loth ende hij allen tlant te samen hadden. Soe en woude hij niet van hem sceyden hoe wel hij die ouste ende overste was. sijn neve en hadde besceyt van sijnen deel. Soe deelde abraham hem rechtverdelijc alle tlant in tween ende gaf sijnen neve den koere. Waermen gheen recht en doet daer moet veel onbesceyts ghescien. ende sonder twievel dat en ghenoecht alle die luyde niet. Daer om soe werden sij dan scillende ende in twedrachte. ende waer een lant in hem selven ghedeilt is dat moet verderft werden na den worden gods. Aldus soe mach qualijc goet of recht gheschien inden lande daer partyen sijn.

Gherechticheit wil geen partij god is gherechtich hij en neemet genen persoen wt. hij en siet niemant aen allen sijn dinghen staen op recht ende gherechtige werken. Alsoe lief ende wert is hem die armste minssche van ertrijck. als die keyser off paus. ende veel liever is hem tot eenen armen gherechtighen minsche dan tot dusent vorsten die gheen recht en doen. Ende dats reden overmits dat sij gods gheboden onverhorich sijn. want god ghebiet hem recht te doen. Als salomon seit. Mint die rechtverdicheit ghij die dij lande te ordelen hebt. Siet dan hoe dese wereltlijke heeren sijn sij gheestelijck sijn sij wereltlijck. die dij ghene pijnen tormenten scatten ende verderven die hoer gheboden wederhorich worden. Hoe mach dan die overste here die macht heeft boven allen heren die ghene corrigeren ende pijnen die sijn geboeden niet en houden noch en achten. Noch seit hij richt rechtverdelijck ghi kinder der minschen. oft hij segghen woude doet wel ende weest rechtverdich die wijle dat ghij minschen inder erden sijt. Op dat u geesten inden hiemel ghebruyken mogen die ewighe gerecticheit. dat is god ende sijn loen dat hij gheeft daermen die ewighe vroude mede cricht.

[p. 74]

Laet u ghenoeghen mit den uwen ende laet een yeghelijck tsijne ende doet niemant onrecht soe en wort gheen wrake aen u ghedaen. want mitter selve macte daer ghij mede in met daer sal u mede ghemeten worden. Adoniboseth die coninc van israel bekende die gherechticheit gods die doch heiden was. want als hij was gevanghen vanden joeden seide hij. Ich hadde .lxx. coningen gevanghen die ic al haer handen ende hoer voeten af dede slaen ende lasen die brocken van mynre tafelen. nu heeft mij die heer ghedaen soe ic voer ghedaen hebbe andere minschen.

Dese gherechticheit machmen ghelijken bijden byen die allen hoer dinghen setten op gherechticheit. Ende hebben eenen coninc dien sij onderdanich sijn ende dien sij naevolgen als sij bij hopen vlieghen. Ende en neemen niemande tsijn noch en doen niemande scade dan alsulc voetsel of nutscap als sij suygen wten blomen sonder yemants scade of sonder die bloem te quetsen. Daer gheven sij doch den minsche weder nutscap af als honich tot des minschen behoef was gode ende der heiligher kierken mede te verlichten ende oec der heren ende rijker luyde huysen daer die sieghelen des ghetughes van allen saken af ghemaect ende ghegeven werden dwelc oec op gherechticheit behoert te staen. want die sieghel en behoert niet valsch te wesen Ende die sijnen sieghel valschet die daer teghen doet dat hij ghesieghelt heeft die is meer dan ongerechtich. Want hij is oenerber meynedich geschent ende wt alre gelove des besie hem een vorste namelijc ende elc goet man wat hij besieghelt. Op dat hijt houde ende in eeren ende in ghelove blieve.

Wie der gherechticheit volcht sal ghemint worden vanden heer. Sinte pauwels seit. also overmits eens minschen sonden alle minschen ghecondempneert werden ter doot. So werden allen minschen overmits gherechticheit weder gherechtight tot den leven. Ende soe sonde regneert inder doot soe regneert die gracie bijder gherechticheit inden ewighen leven. Die heyden hebben in hoerre tijt die gherechticheit ghehouden die god niet en kenden. Soe veel meer sijn wij keersten luyde gherechtich te sijn die gode ende sijn ewe kennen.

Die goede keyser trayanus was soe gherechtich hoe wel dattet een heiden ende onghedoept was. Alse daer sijn kint liep spelen mit anderen kinderen Soe quamt in wanstichte dat des keysers kint eens arms mans kint in die tyber stiet dat is die rivier die doer romen loept. Dat kint verdranck ende als die moeder vanden doden kinde den keyser dit mit grooten rouwe claechde. Doen dede hij haer recht daer af ende dede sijns selfs kint mede in die rieviere stoten ter selver stede daer dat ander kint verdranck. Ende om dese groete rechtverdicheit die dese heiden man hadde ende in veel andere stucken bewijsde. Soe verbaeten sinte gregorius wter hellen ende deder penitencie voer soe langhe als hij leefde. Daer om salmen gherechticheit houden sij en blijft nummermeer ongheloent.

Het sijn veel gherechtighe minschen die wel allerhande stote ende mesvalle vorcomen dattet schijnt of sij quaet waeren of oec quade saken ghedaen hadden Ende men vint bij wijlen oec loese luyde diet soe wael gaet ende soe seker staen datmen meent dat sij salich sijn. Daer sijn wel gherechtighe ende wise minschen ende haer wercken sijn ontfanclijck gode ende staen in sijnen handen. Nochtan en wet men niet vorwaer of sijs werdich

[p. 75]

sijn in gods mynne te wesen want god verhout alle dinghen ten lesten. Om te sien werwaert dat hem die minsche keeren wil. want daer staet ghescreven. wie totten eynde wt volstandich blijft die wort behoeden. Die gherechticheit is sal bloyen ghelijc der lylien ende die gherechtighe en sal niet ghebreken. Men sal gheen dinc verantworden dat men niet en weet oft gherechtich sij off niet. want men sal die luyde lieff hebben om der gherechticheit wille. ende men sal oec om der lude wille die gherechticheit niet after setten. dat broet der sielen is gherechticheit daer af staet ghescreven inden evangelio. Heilich sijn sij die honger ende forst hebben nader gherechticheit. want sij sullen versadet werden dat is dat sij vander hiemelscher spijse vervult sullen worden dat god selve is. Die sielen der gherechtigher minschen sijn inder hant gods ende die pijne der ewigher doot en sullen sij niet ghevoelen. Ende eest oec dat sij voer den luden hier passie lijden soe is doch hoer hope al vol der onsterflijcheit. Bij wijlen hevet den slechten dommen luden die verwaent waeren in hoerre sotheit ghedocht dat gherechtighe minschen qualic storven. Ende meenden dat haer eynde quaet was soe bij wijlen wel goede minschen vermoert ende verslagen worden. Soe dat sij daer omme keerden vanden goeden weghe daer sij in waren ende daer bij ten ewigen [doode voeren daer dander inden ewighe] vrede ontfangen worden. Een wijs ende gherechtich richter sal sijn volc recht doen mitter waerheit ende die heerlicheit des wijsen heren sal ghestadelijck dueren. Soe als die richter der luyden is alsoe sijn oeck sijn dieners. Ende soe die heer vanden lande is soe sijn die lude die daer inden lande wonen. Ende mit den here verwandelen die luyde daer omme mach een heer billick goet ende gherechtich sijn soe maect hij een alinck land vol goeder luyde. Ende tymmert alle daghe aen sijn paleys dat hij in hiemelrijc besitten sal ende anders soe wort hem een ewighe bernende setel te voren wel ghemaect inden afgronde der hellen. Ende die naem gods is een toirn van groter salicheit ende stercheit ende als een rechtverdich minsche daer to loept om bescut te werden soe woert hij verheven ende wel beschermet van allen onrecht.

Die rechtverdighe moyses ghinck mitten volke gods wter eygenscap van egipten. als die coninc hem vervolchde op haer quaetste. ende hij anriep die stercke moghentheit gods soe worden verloest ende verheven in vroeude. Ende ghinghen eenen droghen wech doer die see mer die van egipten waenden den selven wech mede te gaen. Ende want sij ongherechtich waren ende quaet voer hadden. soe worden sij verslonden vanden golven der zee ende verdroncken mit al haer waghene ende provande. want sij hadden dien ghene teghen die heer was ende is alre gherechticheit daer hij ewelijc in regneert.

Die gherechtighe bloyen ghelijc eenre palmen inden garde des oversten conincs ende sijn worttelen en soelen niet verdorren. Omme dat david gherechtich was ende gode ghehorich soe bleef sijn stamme wassende als dat die coninghe van Juda van hem quamen ende saul verghinck. Om dat ezechias gherechtich was ende gode ontsach soe verlengde hem god sijn leven. ende dede den gherechten ganc der planeten ende hiemelen weder after rugge gaen .x. graden.

Voerden coninc salomon so quamen twee wive die tsamen woenden elc mit eenen kinde. Ende soe die eene des nachs hoer kint verlach ende dotet.

[p. 76]

so nam sij der ander kint heymelijc ende leydet in hoer wiege ende stelde hoer dode kint weder inder ander wieghe. Des smorghens twivelde den goeden wive dat dat dode kint hoer niet en was. die ander seide het waer ommer hoer ende woude daer omme voerden coninc gaen. Die warachtighe moeder was qualijc te vreden elc woudet levende kint hebben. Sij ghinghen voer den coninc ende dat goede wijf die brochte dat dode kint ende leydet voer den coninc ende seide. Heer dit wijf heeft hoer kint ghedodet ende sij heeft mij mijn kint ghenomen ic bid u om recht. Dat ander wijf seide des ghelijck ende bat oec den coninc om recht. Salomon die jonc was want het was dat ierste vonnisse dat hem te voren quam van treflijken saken seide totten wijven. Ghij segt dat levende kint is u. ende ghij segt oec het is u. Gheft mij een swert sprac hij totten ridder die sijn swert droch Ic wil dit levende kint in tween stucken snijden ende elc sal die helft hebben. Die liegende moder sprac heer dat ghenoecht mij wel. Die warachtige moder sprac. lieve heer en wilt mijn kint niet dooden ic latet hoer liever behouden. Doen sprac tot haer die wise rechte coninc ende seide du bist die gerechte moeder hout hier dijn kint.

Die gherechticheit vint altoes haerselven. onrecht mach ene wilen staen mer sij en mach niet dueren want sij is tegen gode ende teghen reden. Gherechticheit is een doeghet soe men ons seit die enen yeghelijken tsijn geeft. Laet ons dan gheven den drien dat hoer is. Denghenen die onse minder is. den ghenen die onse ghelijc is. ende denghenen die onse meerre is. ende elcken tsijn. Soe sullen wij onse beter gheven onderdanicheit. onse snoeder sullen wij goede leere gheven. Ende onse ghelijke die sijn twee alse vriende ende viande. trouwen soe gheven wij dan onse vriende blijscap ende den viande onse ghebede. Sinte steven was heilich ende gherechtich hij bat gode voer den ghenen die hem dooden dattet hem god vergheven woude want sij en wisten niet wat sij deden. Een ghewaer gherechtich minsche sal god tsijn laten. ende gheven hem selven tsijn ende sijnen evenkeersten soe en sal oec niemande misdoen.

West gherecht ende helpt rechten.
Ende wilt altijt teghen onrecht vechten.
Geft elc tsijn wacht u voer kijven.
So sal u gods hulde bij blijven.