Uit de nalatenschap van een dromer

(2003)–E.J. Potgieter– rechtenstatus


Meester Jochemaant. Statig, trots zijn schrale kuiten, stapte door de lindenlaan Meester Jochem zwoegende aan; smaakte hij het zoet van buiten, soms verrukt en steeds voldaan? Hoorde hij de vogels fluiten, scheen hij 't wieglend spel der blaên ga te slaan? Schoon de wildzang overvloeide hagen uit en dreven in,
[pagina 11]
wie zij streelde, wie zij boeide, voor geen melodie der min had hij zin; 't was hem of zijn aanschijn gloeide, en hoe droop het langs zijn kin! IJlings uit de zak onttogen zwaaide een grote witte doek links en rechts, naar elke hoek, om die gutsing af te drogen; onder 't pogen waren mees en musje zoek, vink en sijsje weggevlogen; slechts bij wijl' klonk uit den hogen 't onheilspellende ‘koekoek!’ Schoon de gulden zonnestralen dartelden door 't loofgordijn, om, in zoete schemerschijn, rond te sluipen, af te dwalen, en bij knop of kelk te dralen, bloemenkozers als ze zijn - Meester Jochem, die wat rustte van de fikse wandeling, had geen oog voor 't schalkse ding, dat een poosje zich verlustte in der veldviooltjes kring, 't geurigste van alle kuste en op 't mosbed sluim'ren ging! Waar' hij niet in toorn ontsteken, als ge dus dat zwervend licht wil en wens had toegedicht, bijster had hij opgekeken, of u over 't stralenbreken met een lange les verplicht: wars toch was de man van spreken,
[pagina 12]
werd er niet door onderricht nut gesticht! ‘'t Vierde pad, ge kunt niet dwalen, 't vierde loopt op Veldwijk uit.’ ‘Moge hem de drommel halen, rechts of links, dat zweeg de guit: wel verbruid! Vinnig blijft het zonlicht stralen, loof noch lommer, die het stuit, maar een kort, een goed besluit!’ En de Meester - met die woorden omgezwenkt ter kronkeling, die door 't kreupelbosje ging, nu ten zuiden, dan ten noorden, eindeloze slingering - beende, of plak en roe hem spoorden, voort, of er zijn lijf aan hing! Hoe hij naar de schaduw smachtte, hoe hem dorstte naar de thee, 't was of uit de verte alreê hem de gastvrouw tegenlachte, of hij op een stoeltje gleê, ‘Melk en suiker, Meester, hé?’ Breder werden vast de twijgen van het jeugdige plantsoen; als hij nog dat eind bleef spoên, zou hij pozen van het hijgen ginder in het somb're groen; wat bedriegelijk visioen! Eind'lijk in de schaâuw gekomen, eind'lijk door de luwt' verkwikt, kaatst de helderste aller stromen er de lommer van de bomen,
[pagina 13]
donker weder waar hij blikt; hoe hem schrikt! Eensklaps golft en bruist het water, schuimt en wolkt het blanke vocht, of het ziedde in gindse bocht. Wat gemurmel! Wat geklater! 't Schijnt beroerd door vreemde tocht! Tot een zorgeloos geschater opgaat uit die duist're krocht, tot de baren dartel stuiven, paar'lende in een streep van licht, tot hem armpjes tegenwuiven, minnewicht bij minnewicht, dat de deining blijft omhuiven, schildrig 't kroeze kopje richt naar zijn dol verbaasd gezicht! Welk een vrijheid, welk een weelde had een kunstenaar begroet in de jongskens, die de vloed beurtlings blootgaf en verheelde: levenslustige overmoed, die uit blijde schalkte speelde fluks door blode schaamt' geboet! Meester Jochem vond het naakte, als zo vele kiese liên, ergerlijk om aan te zien; zo hij 't bad der jeugd niet wraakte, zo hij aarzelde te vliên, 't was omdat de vrees hem blaakte, dat geen gids zich aan zou biên. ‘Jongen!’ riep hij (‘kwade jongen’ hield hij in, al viel 't hem zwaar) ‘zeg, ligt Veldwijk hier, of dáár?’
[pagina 14]
Halverlijfs de vloed ontsprongen, 't bleke, goudgelijke haar kronkelend om 't schouderpaar, of hij jeugdig stroomgod waar', galmde 't uit de frisse longen, wees hem 't glinst'rend handgebaar: ‘Rechtsomkeert, en voort dan maar!’ Ach, de zuchten op te tellen die de Meester slaakte op 't pad dat hij andermaal betrad, ware om 't zeerst ons beiden kwellen; liever zult ge, rap en rad, hem een eind vooruit gaan snellen, of gij nu verbeelding had! Onder 't loofdak van die beuken ruiste u met de melodij menig lieflijk kind voorbij, zouden u de hielen jeuken, om te hupp'len zoals zij, die er 't spichtig gras niet krenken, rondgevoerd, zo vlug, zo vrij: onschuld, vreugde, harmonij! Schoon ge uw deugd niet prijs wou geven aan de weelden van een bal: lichtgeflikker, klankgeschal, voetjes dartel opgeheven, boezems, die van hartstocht beven, blikken, lokkende ten val; schoon ge wijsgeer zijt gebleven in de vensterboog der hal, hier verlustigt u het zweven, hoe melodisch zwiert het al! Blijdschap schiet een zee van stralen de ogen uit van heel die stoet,
[pagina 15]
wieg'lende op der tonen vloed, zoals 't lelietje der dalen 't zich op d'aêm van 't windje doet: Meester Jochem, arme bloed, wend de voet! 't Is te laat! De luchte reien dartelen van weerszijde aan tot ze een bloemkrans om hem slaan: ‘Op, melieven! Laat ons meien! Pater! gij moet knielen gaan!’ hoort hij de allerliefste vleien, ‘Ik, uw nonnetje, blijf staan, Ruim de baan!’ En de lieve meisjes zingen d' oude deun met luide stem, en de vlugge beentjes springen of zij naar de hemel gingen. Meester Jochem in de klem laat zich tot een zoentje dwingen... Nee, de stoute weigert hem! ‘Liever bleef ik eenzaam treuren in mijn stille kloostercel, dan dat ik mij op liet beuren door zo droevig een gezel; tronies zuur als edik steuren al het prettige van 't spel; Pater Ernst! Het ga je wél!’ Blanke en bruine lokken stoven eensklaps, suiz'lende, uit elkaar, verder toog de blijde schaar, verder door de groene hoven lustig als de jeugd van 't jaar. Meester Jochem zuchtte zwaar:
[pagina 16]
‘Wie zou 't van een kind geloven? Dat ik al op Veldwijk waar!’ 't Was niet ver meer! Lieflijk bauwde, waar het popelbosje dook naar de huizing die 't beschaâuwde, niet des steenkools vuile smook - die zo menig oord benauwde sedert de industrie ontlook - nee, der turven ijle rook; en des Meesters stap vergauwde, maar zijn ergernis wies ook! Langs een kersenboomgaard richtte hij de laatste, zwaarste schreên, en de sneeuw der hagen zwichtte voor de wind die ze opwaarts lichtte, door een tochtgleuf keek hij heen: hoe de boosheid hem ontstichtte! Trijntje in Arent's arm gegleên, moederziel met hem alleen! Uit de kamperfoelieregen, uit der winde bloesempracht schaterde, eer hij 't had verwacht, 't welkom Meester Jochem tegen; was de zure tocht volbracht? Op een veldstoel neergezegen, nee, gevallen en onzacht, had hij nauw'lijks aêm ter klacht: ‘Hoe ik smacht!’ China's frisse laafdronk vloeide langs zijn dorre lippen neer, of het vocht slechts zand besproeide of zijn gorgel blaakte en gloeide, gaf hij 't kopje, keer op keer
[pagina 17]
ijlings leeg, de gastvrouw weer: ‘'t Schijnt, dat u de zon verschroeide, ook is 't waarlijk warm, mijnheer!’ ‘Warm? Mevrouw, 't is heet! Maar 't lopen was een beuzeling geweest, voelde ik niet altijd mijn geest op het land tot gramschap nopen: wat valt van een jeugd te hopen die niet leert, niet schrijft, niet leest? Foei! Zij tiert hier als een beest!’ En het zondeboek ging open, dans of bad, wat schold hij 't meest? 't Is om 't even! 't Was de klachte aller censors van de jeugd, of de schooltucht kroost verwachtte wars van vrijheid, wars van vreugd, en 't haar hoogste taak niet achtte kracht te louteren tot deugd door vereed'ling van geneugt! Welk een preek! De gastvrouw lachte, hoe haar schalkse zet mij heugt! Spelend met haar jongste wichtje, dat zijn handjes dartel sloeg aan het tuiltje 't geen zij droeg, gaf zij 't minlijk aangezichtje al de kusjes die het vroeg: voor wie oor had les genoeg! ‘'t Rusten in 't prieel beloonde Meester Jochem 't wand'len niet’, dacht zij, starend naar 't verschiet dat een drom dier wachters kroonde, waar de zon zich blind op ziet, schoon als slechts ons erfgoed biedt! ‘Als ik schop en wip hem toonde
[pagina 18]
die 'k mijn jongens maken liet, licht dat weer zijn ernst zich stiet! Of ik hem de weg ging wijzen, waar hij, na zoveel bedils, stoffe vinden zal tot prijzen, pijp en wijn en keur van spijzen?’ ‘Volg mij,’ sprak zij onder 't rijzen, ‘thuis zal 't klaar zijn: elk wat wils!’ Huize W - t Op een zoele zomerdag naar de natuur

Vorige Volgende

Meester Jochemaant.