De werken. Deel 23. Brieven aan Cd. Busken Huet 1870-1874

[p. 245]

LXIII
Amsterd., 26 Dec. 1872.

Lieve Vriend!

Waarom toch dien nachträglichen brief besloten met ‘voor heden zonder aanleiding tot meer geschreven?’ Gelooft Ge dan dat ik er niet in berusten zou, als Ge meendet mij eerst later le secret de la comédie te moeten mededeelen? Gelooft Ge dat ik er, voor wie tot mij kwamen, minder Uwe partij om zou hebben gekozen?

Wees gerust, ik weet mijne ‘theoriën’ voor mijzelven te houden; als ik U die mededeel, dan doe ik het dewijl Gij niet van de schare zijt.

De sophismen à propos van Allard Pierson, in Uw laatsten brief van 2 Nov. hebben mij zeer vermaakt, maar niet overtuigd. Thorbecke's weerzin om hem te benoemen: ‘hij zou op nieuw kunnen zwenken, in den tijd vereischt om hem den door mij geteekenden beroepsbrief te doen geworden,’ blijft er al haar gewigt om behouden. Trots het orthodoxe Betje blijf ik aan een verbond tusschen ligchamelijk en verstandelijk en zedelijk scheelzien gelooven. Wie sehr auch mir zuwieder, ist mir dann die Arroganz doch lieber.

Er is nog een enormiteit in den brief. Ge vraagt mij: ‘of ik nog aan kritiek geloof?’ Gij, die intusschen van mij antwoord ontvingt op Uwe verzuchting: ‘Ge zijt geene Muze, o kritiek!’ Ik geloof er van ganscher harte aan, mits de daden in overeenkomst zijn met de woorden en helaas! dit was het geval bij Heemskerk Az. niet. Laat hij daarom thans het woord alleen aan Nierstrasz, wiens tafereel van Java's toestand, zoo het waarheid ware, ons geen avond gerust zou

[p. 246]

doen insluimeren, U en de Uwen gedachtig? Inderdaad, de conservatieve partij heeft bij ons geen raison d'être, hoe weinig, ik geef het U toe, de liberale dan ook haar naam verdiene.

Hebt Gij Middlemarch gelezen? Ik geloof niet dat George Eliot trots al haar talent er in slagen zal van Dorothea eene heilige Theresa te maken, ik geloof dat het een misgreep is dit in onze maatschappij te beproeven, maar die voorrede ter zijde gelegd, wat is het dan een heerlijk boek van dissolving views eener dorpswereld. Het slot van het vijfde boek doet mij vreezen voor een eind als dat van zoo vele Engelsche romans, de eindelijke erkenning van den wettigen erfgenaam in Ladislaw - doch ik houd haar die banaliteit ten goede om de fraaije fijngevoelde tegenstelling tusschen Dorothea en Celia, tusschen beider huwelijksleven, dat van de eerste, in zijne ziekelijkheid zoo uitvoerig geschetst, dat van de laatste, in zijne gezondheid slechts door de geboorte van een jongske aangeduid - om de waarheid van de verscheiden liefde van Fred en Mary en van Lydgate en Rosamond.

Ik zou er de rijkste aderen eener mijn van studie voor Uw nieuw blad in willen begroeten, wanneer het niet tot mijne manie behoorde telkens mis te tasten in wat ik geloof dat U belang zal inboezemen.

Te meer moet ik vreezen mis te tasten, dewijl ook Dr. Schaepman tot de bewonderaars van het boek behoort. ‘Zooveel zielsstudie naar aanleiding zulker alledaagsche gegevens.’ Verzoent U de eenvoud dier opmerking niet met de groote woorden zijner alexandrijnen? Verrast U dergelijke zin niet bij den schrijver van zoo menig artikel in den Wachter, louter door het autoriteits-beginsel geïnspireerd? Het zou ondeugend van mij zijn als ik er mij in verlustigde U van eenzijdigheid, van parti pris en van wat al leelijks meer te kunnen - overtuigen.

[p. 247]

X. trouwt morgen met Jufvrouw Y., - hij heeft mij een huwelijkscommunicatie gezonden, die natuurlijk noch haar leeftijd, noch haar fortuin vermeldt. Het laatste heeft hen in staat gesteld een dubbel huis te koopen. Zou het hem ook ‘befähigen’ zijne huwelijksreis tot Java uit te strekken? Ik gaf er iets om getuige te zijn van Uw beider ontmoeting, hij met zijn ‘liberale illusiën,’ zegt René, tegenover Uwe, - mag ik zeggen - ontnuchtering?

Wat zoudt Ge genoten hebben in de verzameling autographen der Luzacs. En dat alles is verkocht, maar le meilleur livre en l'écrit le plus intéressant est l'écrit et le livre qui se vend!

Wij doen nu de groeten aan Uw viertjes, want wij beschouwen René de la famille.

T. à V.