De werken. Deel 22. Brieven aan Cd. Busken Huet 1869

[p. 317]

XXXVIII
Amst., 14 Dec. 1869.

Lieve Vriend!

Que diable allait-il faire? enz. heb ik, de hemel weet hoe vele malen uitgeroepen, sedert de ontvangst Uwer op zichzelve aangename letteren van den 26/28sten October, ons gister, Maandagmiddag geworden - sedert het overnemen van het antwoord op Uwe schets van Lion,¹ uit het Nieuw Bataviaasch Handelsblad, gisteravond en heden ochtend in onze hoofdjournalen.

Que diable allait-il faire dans cette maudite galère?

Scheelt het er aan dat ik een dag drie vier wegens verkoudheid tehuis zitte, en mij in een dier sombere buijen toegeve, welke met gebrek aan beweging plegen op te komen, eerst langzaam en maar van verre, dan digtbij en zwaar te dragen?

Toch niet, U beiden is eene dergelijke stemming vreemd, en blijve zij het immer, maar er ging echter bij de receptie van het stukje iets bij U om, dat verdiend had zijn tolk te vinden in: Diable! etc.

Mevrouw Huet beweert, dat Gij de menschen van beide zijden van de linie tegen U in het harnas jaagt, en dat Gij van de menschen niet houdt. En voor een gedeelte, voegt Gij er bij, is dat waar. Ware ik Geel, ik zou U gezegd hebben, dat op Uw standpunt walging en weerzin ten dien opzigte volkomen onbruikbaar zijn, dat er van geen van beide spraak mag wezen. Maar ik laat den wijsgeer zijn wijze van

1 J.H. Lion, B.H.'s tegenstander in de Indische pers, toen onlangs overleden. B.H. had een algemeene beschouwing van het karakter van den journalist gegeven in den Java-Bode.

[p. 318]

teregtzetten. Tant pis pour vous, mon Ami! vergenoegt mij: want zoodoende zult Ge levenslang last hebben van een gebrek aan liefde, om het U misschien niet eens vergoed te zien, als Gij in de sfeer der engelen zult zijn opgenomen. - Doch scherts ter zijde. Het is Uwe liefhebberij, gaat Gij in Uwe zelfstudie voort, de keerzijde van algemeen aangenomen meeningen in het licht te stellen, die te verdedigen, enz., het is een plezier - beweert Gij verder, dat à outrance te doen. (Dat zeg ik eigenlijk niet, - houdt U of Gij het gezegd hadt).

En Ge vraagt U zelven nog waarom de menschen niet van U houden? Maar hebt Ge U zelven dan nooit duidelijk gemaakt, wie dat maar bij wijle, maar onder zekere omstandigheden straffeloos doen mag, - wie zich dat daarentegen voortdurend mag veroorlooven, dewijl hij de straffe niet vreest, noch voor deze terugdeinst?

Och, ge zijt dominé geweest, men vergoode U, men vond eenige dwaasheden aardig, paradoxen is zulk een buitenwoord. Soms klonk wat Ge zeidet wel wat vreemd, wat grillig, maar Ge behieldt in het geloof der zieltjes de sleutels van den hemel - ‘dolen’ mogt Gij, ‘verdolen’ kondt Ge niet. Toch kwam er een tijd - maar daarover eerst, als wij het over hem hebben gehad - die dergelijke stoutigheden doet en de gevolgen niet ducht.

Ik zal niet beweren, lieve Vriend, dat wat Gij verlangt

Ce sont là jeux de prince

och neen, mais ce que vous désirez, c'est le luxe intellectuel d'un Diogène - sans son abstinence. Daar hapert het hem. Gij wilt het onvereenigbare. Plaag uw publiek, steek er den draak mee, sla het in het gezigt - het zal het alles lijden, verdragen, het zal U misschien komen aankijken in Uwe ton - maar Ge zult er slechts de meester van blijken, als Gij het verzoekt uit den weg te gaan, opdat het voor U de zon

[p. 319]

niet onderscheppe. Te willen dat het U tegelijk voor zijn kwelgeest houde en toch als prins kome bewonderen gaat bijwijle nog aan - te wenschen dat het zich gevoele en er toch naar streve U het leven geriefelijk te maken, allons donc. Molière zou onder zijne velerlei originelen een origineel te meer hebben geschetst, als hij U in die stemming had aangetroffen. Als ik teekenen konde, ik schetste den meester, U in die bui van melancholie gaslaande.

Er blijft ter vlugtige beschouwing slechts der maudite galère dat diepe woord van X over. Hoe de man er mijne sympathie door won, het moge U blijken.

Ons land was vast te klein voor de botviering van dien lust, ons publiek, hoe goelijk anders, werd wel eens boos bij uwe uitvallen, maar het ging, tant bien que mal, toch aan; Ge streedt voor wat Ge waarheid geloofdet met open vizier, en wie dorst Uwe bedoeling verdenken, daar Gij er betrekking en bezoldiging voor prijs gaaft? De heftigste aanval tegen U viel af te slaan, als iemand het waagde, uw karakter aan te randen. Vous manquiez peut-etre souvent de tact, vous ne manquiez jamais de conviction honorable.

Daar naamt Gij het besluit naar Java te gaan, en voegdet bij de onverklaarbare maar openlijke verdediging van Koorders, de geheim gehouden missie c.s. Och, kon dat versleten stelsel dan geen anderen verdediger vinden dan U - die Uzelf moedwillig van Uwen zedelijken invloed ter aanbeveling hadt beroofd. Wat zou het een enkele onder Uwe vrienden, wat zou het mij hebben gescheeld, zoo Gij tengevolge van Uw verblijf op Java van liberaal conservatief waart geworden, zoo Gij liever de komst van den man in Officiersrok dan die van een man in Burgertenue had tegemoet gezien? De Missie zou er al of niet om gekomen zijn, maar wij hadden bij U niet een vlaag van humeur te vergoelijken gehad, geene beweegredenen te verklaren, te verschoonen hebben gevonden.

[p. 320]

Waartoe dit alles?

Niet om vergeten grieven op te rakelen, maar om den goeden raad te geven dans la galère voorzigtig te zijn. Het is U niet gegeven geweest het stelsel van Lion voor het Uwe te doen wijken (hadt Gij een van beide er eigenlijk een waarachtig practicable?) - thans hebt Gij getracht een beeld van den man te geven, zooals hij zich voor Uwen geest vertoonde en daarin niets beleedigends gezegd, maar dat publiek, waarvoor Gij Uwe bijdrage liet drukken, kan het die begrijpen, door hartstogt verblind en der grofste driften ten prooi? Stel U dit altijd voor, en Ge zult minder verdriet van Uwen arbeid beleven, al blijft het mij een raadsel hoe Gij, die bij de Enschedé's het gehalte der Indische Pers leerdet kennen, U ooit vleijen durfdet, dat Gij de geschikte man zoudt zijn haar te verbeteren! Gij had met Uwe moderne begrippen even goed naar de Kaapsche boeren kunnen gaan - goede Hemell welk een volkje!

Den 15den.

Vallen mijne beschouwingen van gister U hard, beste Vriend, schrijf ze mijner ongesteldheid toe, die echter gelukkig betert. Heden mogt ik wegens een vliegende storm niet uitgaan - daar regen en hagel de windvlagen afwisselden, betreurde ik het niet.

The wind has something invigorating maar

Vocht is mijne antipathie

niet enkel in levende klevende handen. Straks krijgt de reconvalescent een oestertje - hebt Ge die ook ten Uwent?

Quack is Zondag hier geweest, het was vergadering van de Gids. Hij en Schneevoogt hadden er op aangedrongen de taaije voormiddag-bijeenkomsten eens door een diner af te wisselen. Het zou plaats hebben in het Amstel Hotel. Schneevoogt had de regeling op zich genomen, of het prettig ge-

[p. 321]

weest is, weet ik niet, daar ik sedert geen der heeren sprak. Quack vond met mij Gorter's artikel ordinair, zooals het grootste gedeelte van 's mans arbeid schijnt. ‘We zullen echter wel ongelijk hebben, want zelfs Huet drukte dien over.’ - ‘Ik wenschte dat Huet wat meer stukken gaf die zijn vertrek naar Java motiveerden.’ - ‘Allez voir s'ils viennent, Jean! ik zou al zeer tevreden zijn als hij zijn vroegeren letterkundigen arbeid voortzette. Dat was zijn terrein.’

Gij geeft zeker wel aan beide sprekers de rol die hun toekomt, al zet ik er geen P. en geen Q. voor.

Wees hartelijk van ons beidjes gegroet en houd U drietjes kapitaal.

Als altijd

de Uwe.