De werken. Deel 21. Brieven aan Cd. Busken Huet 1861-1868

[p. 86]

XLVII
Amsterdam, 19 December 1864.

Lieve Vriend!

Uw stukje over de Tweede Kamer is naar Spin! Gij herinnert U dat ik de gedachte de Gids eindelijk het woord te doen nemen over parlementaire welsprekendheid (?) toejuichte - het verheugt mij dat Ge haar zoo gelukkig hebt uitgevoerd, Gij, B.H. - Ik kan mij zeer goed voorstellen dat Gij om der verscheidenheid wille, dit intusschen liever door anderen doet opmerken, dan zelf aangeeft. Maar ‘Adriaan Brouwer’! Onder une nouvelle un peu grivoise, zou ik den naam alleraardigst vinden, hier echter heeft hij, dunkt mij, geen pas. Ik koos, tenzij U een gelukkiger invalle, die Uw verhouding meer volkomen uitdrukt, dan nog liever het eenvoudig:

Een Geabonneerde op het Bijblad.

Het staat maar aan U de geabonneerde te worden.

Of de volgende opmerkingen daartoe zullen bijdragen?

Bl. 6:

‘Van waar in den Heer Cremers dat fatsoen?’ Iemand die zoo goed weet te tourneren als de opsteller, vraagt zoo iets niet, in dien dubbelzinnigen vorm!

en Bl. 26:

idem, wilt Gij van de verloochening van Petrus partij trekken, een gelukkiger inval doe U geestiger slagen, dan eene vergelijking welke ieder maken kan.

Zulke kritiek is een lofspraak, zult Ge zeggen, inderdaad, al wat er mij nog over op het harte ligt zijn wenschen - maar wanneer heeft men met de wenschenden gedaan? Er is evenredigheid, ik beken het, en waardeer die, in de soberheid

[p. 87]

waarmee van de Fransche en Engelsche parlementaire welsprekendheid wordt gewaagd.

bl. 11 louter eenige namen.

bl. 13 alleraardigst, Disraëli en de Clown. Zoude ter afwisseling, tot genoegen van den lezer, tegenover de beide, ik beken het onvermijdelijk lange, aanhalingen een tweetal groepen uit het een en het ander parlement genomen, het opstel geen goed doen? Ge kunt ze schetsen, eer de proef U gewordt. Zij vallen dan nog in te lasschen. Voor de Franschen behoeft Ge geen fonds, Gij draagt dat in U om, voor de Engelschen voeg ik hier een paar boekskens bij, die de heugenis zullen aanvullen.

Verzuim ook niet, er is nog tijd toe, Van Limburg Brouwers pogingen, vrijheid van schrijven te verwerven tot voor de officieren toe, te waarderen. Het behoort evenzeer in het cader van de Gids als het riposteren van Van Nierop.

Zijt Gij over Uw begin volkomen tevreden, Vissering en vooral Fruin in consideratie genomen? Ik zou het minder zijn, maar ik wantrouw bij die dingen de subjectiviteit van mijn oordeel. Welke aanvang mij gelukkiger zou hebben geschenen? Een protest tegen een uitspraak van Goethe, een protest dat ik op Uwe wijze zou hebben ingediend, glad erkennende dat in de stelling onschatbaar veel waars lag, en haar toch glad bestrijdende.

Al hoor ik er alleen later Uw oordeel over, ga ik de plaats afschrijven.

Wij zijn in 1827, er zijn in de Chambre des Députés eenige de pers belemmerende veranderingen door het Ministerie voorgeslagen. Goethe beweert:

‘Das einschränkende Gesetz wird nur wohlthätig wirken, zumal da die Einschränkungen nichts Wesentliches betreffen, sondern nur gegen Persönlichkeiten gehen. Eine Opposition die keine Grenzen hat, wird platt. (Het onderschrapte zou mijn Motto zijn, het is kerniger, schlagender dan het gemoedelijke uit Winschoten.) ‘Die Einschränkung aber nöthigt sie

[p. 88]

geistreich zu seyn, und diesz ist ein sehr groszer Vortheil (Die plaats moet Ge gebruiken). Direct und grob seine Meinung heraus zu sagen mag nur entschuldigt werden können und gut seyn, wenu man durchaus Recht hat. Eine Partey hat nicht durchaus Recht, eben weil sie Partey ist, und ihr steht daher die indirecte Weise wohl, worin die Franzosen von je grosze Meister waren.’ Gulden woorden, die onderschrapte! maar hoe huiselijk Duitsch is het beeld, door den grooten Meester ter illustratie bijgebragt. ‘Zu meinem Diener sage ich geradezu: Hans, zieh mir die Stiefel aus! das versteht er. Bin ich aber mit einem Freunde und ich wünsche von ihm diesen Dienst, so kann ich mir nicht so direct ausdrücken, sondern ich musz auf eine anmuthige, freundliche Wendung sinnen, wodurch ich ihm zu diesem Liebesdienst bewege. Die Nötigung regt die Geister auf, und aus diesem Grunde wie gesagt, ist mir die Einschränkung der Pressfreyheit sogar lieb.’ Toch niet, Oude Heer, geen preventieve maatregel, maar de President komt tusschenbeide, als ik de hand uitsteke om mij te vergrijpen, overigens late hij mijne bewegingen vrij. ‘Die Franzosen haben bisher immer den Ruhm gehabt, die geistreichste Nation zu seyn, und sie verdienen es zu bleiben. Wir Deutschen fallen mit unserer Meinung gerne gerade heraus, und haben es im indirecten noch nicht sehr weit gebracht.’

En wij?!

‘Die Pariser Parteyen könuten noch grösser seyn, als sie sind, wenn sie noch liberaler und freyer wären, und sich gegenseitig noch mehr zugeständen als sie thun. Sie stehen auf einer höheren Stufe welthistorischer Ansicht, als die Eugländer, deren Parlament gegeneinanderwirkende gewaltige Kräfte sind, die sich paralysiren, und wo die grosse Einsicht eines Einzelnen Mühe hat durch zu dringen, wie wir an Canning und den vielen Quärgeleyen sehen, die man diesem grossen Staatsmanne macht.’

[p. 89]

De geabonneerde make van die wenken het gebruik, dat hem best dunkt, en gunne ons, hidde ik, terwijl hij ons in het Binnenhof verplaatst, een kijkje in Westminster Palace en le Palais Bourbon. Hij zal er zijne bevoegdheid over onze welsprekendheid met de stukken te oordeelen, te meer door staven, ook contra de Ultra-Thorbeckianen onder ons. Maar mogt hij dit niet doen, mogt hij mijn gevoelen maar half deelen, hem zij er niet minder den dank gebragt voor het nasnuffelen en nalezen, waartoe hij door zijn merkwaardig opstel uitlokte.

En nu de Avond aan het Hof, het stukje wordt met verlangen te gemoet gezien. Van tobben mag geen sprake zijn, maar als poëzie arbeid is, waarom zou proza het niet zijn?

Sophie verwacht U beiden donderdag. Schimmel et sa bien aimee beloven zich het genoegen U eerste Kerstdag ten onzent te zien.

‘Lang als Veth’. Saai ook?

Van harte alles goeds.

De Uwe.

Maandagavond, in haast.

Avond aan het Hof.

Wat dunkt U om den greep te wettigen en de situatie te releveren van het volgend motto:

Mich dünkt, hier ist die Hoheit erst an ihrem Platz,

Der Seele Hoheit!

Goethe's Tasso.