Florence

[p. 310]

XX⁺aant.

Wie durft zich vreemd aan allen wensch verklaren^1-18.1-3.

Verheerlijkt eens afzwevend van omhoog,

Den dampkring om den aardbol in te staren?

Gewis van heil als hier geen grijsheid kent^4.

Het land, de streek, de lieve plek te ontwaren

Waar ons gemoed ontlook voor de eerste lent?^6.

Een droom gelijk zij 't vensterke verzwonden,^7-18.7-12.7.

Dat naar zijn boog van verre ons zag gewend,

Waaruit een lachje ons 't welkom plag te konden;

Geen klimop dat zijn loten langs den muur

Om iedre gleuve ooit hechter heeft gewonden

Dan de' indruk wij bewaren der natuur!^12.

Al schelden wij den tijd een schendig roover,

Met de' avond keert het lieflijk schemeruur,^14-18.

Te snel verleen in 't fluistren onder 't loover;^15.

+ XX. DANTE'S ZEGEN.
Deze zang bestaat uit 25 terzinen (op één regel na), terwijl de eerste zang uit 25 terzinen + één regel bestaat. Men kan hier een verdeling zien van vier groepen van zes terzinen.

1-18. Eerste groep van zes. Terugblik naar de jeugd.

1-3. Wie zou niet graag als hij eenmaal gelukkig in de hemel is, nog eens, afzwevend van omhoog, door de dampkring heen een blik werpen op de aarde en het leven?

4. Zeker van een geluk, zoals op aarde in de ouderdom niet gekend wordt.

6. eerste lent - eerste liefde. Zie vs.

7-18. een herinnering daaraan.

7-12. Eén volzin, 10 en 11 vormen de hoofdzin. Hetzelfde beeld vindt men uitgewerkt in Potgieter's gedicht Veldbloemen. Poezy II blz. 155-169.

7. 't vensterke - van de geliefde.

12. Zeer diep zijn de natuurindrukken in ons hart gegrift.

14-18. Misschien herinnering aan Staring's Herdenking:

Wij schuilden onder druipend loover,

Gedoken aan den plas;

De zwaluw glipte 't weivlak over,

En speelde om 't zilvren gras;

Een koeltje blies, met geur belaân,

Het leven door de wilgeblaân.

15. Dat fluisterend onder het lover doorgebracht, te snel voorbij is.

[p. 311]

16.

De maan stort weer haar zilvren horen uit,

 

De stilte draagt den wildzang 't stroomvlak over,

 

Hoe zalig maakt ons 't blosjen van de bruid!.... -

 

 

19.

Beklaagbaar wie in zulke erinneringen^19-36.

 

Iets dartels, dat de zinnen streelt misduidt

 

En dies haar weert uit bovenaardsche kringen!

 

 

22.

Vermoedt zijn ernst wat prikkel in 't gevoel,^22.

 

Wat wiekenpaar wij in de liefde ontvingen,

 

Wat offrental zij veil heeft voor haar doel?

 

 

25.

Aan 't goede, aan 't schoone, aan 't heilge zich te wijden^25-29.

 

Der baatzucht vremd die wedloopt in 't gewoel^26.

 

Van hoog en laag, - het levenslange strijden

 

 

28.

Getroost, voor de idealen elke smart,^28.

 

Den wreedsten hoon, verguizing zelfs te lijden,

 

Vermag alleen 't ontvanklijk, teeder hart!

 

 

31.

Zoo 't nimmermeer bezwijmde in minneweelde,^31.

 

Zoo nooit, waar grootsch 't gemeene werd getart^32.

 

Een schicht van trots door gramschapswolken speelde,

 

 

19-36. Tweede groep van zes. Beschouwing over de liefde, die in de eerste groep is beschreven.

22. zijn ernst - de ernstige, die in zulke herinneringen enz.

25-29. Voorwerpszin bij 30.

26. Der baatzucht - Derde naamval.

28. Getroost - Berustend in, nl. in het levenslange strijden van vs. 27.

31. Zoo - Indien. Voorwaardelijke bijzin, evenals 32 en 34 bij de hoofdzin 36. 't - het hart, vs. 30. nimmermeer - nooit.

32. trots - hoogmoed.

[p. 312]

34.

Zoo nergens aan de vlamme die het blaakt

 

De smetstof der omgeving meê zich deelde,

 

Verworven bleek alreede waar 't naar haakt! -^36.

 

 

37.

Wie stijgt zoo hoog ook in zijn stoutste droomen^37.

 

Dat hij ons schetst wat heil de ziele smaakt,^38.

 

Als niet maar schraal het zaad blijkt opgekomen,^39.39-42.

 

 

40.

Dat met haar zucht in steenige' akker gleê,^40.

 

Als heinde en veer het ruischen wordt vernomen

 

Der van haar lof vervulde halmenzee!^42.

 

 

43.

Hoe dankbaarheid meer licht haar doet omvloeijen,^43.43-45.

 

Als zij de vaan der vrijheid uit de steê^44.

 

't Verbrijzlen ziet verkonden van 's lands boeijen,^45.

36. Dan zou het hart reeds verworven hebben waar het naar verlangt, nl. 't goede, 't schoone, 't heilge, zie vs. 25 vgg.

37. Nieuwe groep van zes. Hier komt Potgieter terug op het denkbeeld, in de eerste terzine uitgesproken en in de volgende algemeen uitgewerkt: een terugblik op de aarde. Nu wordt deze gedachte voor Dante uitgewerkt.

38. Denk hierachter: als hij terugkijkt naar de aarde en vs.

39. enz. de ziele - terugblikkende.

39-42. Als het blijkt, dat het zaad, dat op stenige grond werd gezaaid, niet schraal, maar zeer rijkelijk is opgekomen en dat de halmenzee ruisend de lof van de zaaier verkondigt. Mogelijk zijn deze verzen geïnspireerd op Garibaldi's woorden, in een toespraak van 1862: ‘Indien Italië vrij wordt en gelukkig onder één opperhoofd, wij hebben het te danken aan den grooten Alighieri, wiens denkbeelden het zaad zijn, dat vóór vijf eeuwen in de harten van het volk gestrooid, nu eindelijk gekiemd en wortels gekregen heeft en vruchten draagt.’ Aangehaald door Hacke van Mijnden in de voorrede voor zijn Dantevertaling.

40. steenige - Voor het rythme is de vierde naamvals n weggelaten.

42. haar lof - de lof voor de ziele, vs. 38.

43. Hangt nog af van: Dat hij ons schetst, vs. 38.

43-45. Hoe zij van dankbaarheid straalt, als zij de in haar stad wapperende vrijheidsvlag ziet verkondigen, dat de boeien van het land verbroken worden, meer licht - Voorstelling ontleend aan Dante's Paradiso, waar de schimmen meer licht uitstralen naarmate zij gelukkiger zijn. Zie b.v. V 107, IX 70. haar - de ziele, vs. 38.

44. zij - de ziele, de steê - Florence.

45. 's lands - Italië.

[p. *6-*7]

[p. 313]

46.

Daar leuze en lied, waar zij ten strijd meê riep,^46.

 

Van schaamteblos de schare deden gloeijen,

 

Tot laai zich hief, wat laauw in d'assche sliep!^48.

 

 

49.

Hoe andermaal zij mensch zou willen wezen,^49.

 

Als eeuw bij eeuw in wat zij beeldend schiep^{50, 51.50.}

 

Den adeldom van ons geslacht blijft lezen,^51.

 

 

52.

Om verder meê te voeren in haar vlugt,^52-54.

 

Of hooger zon van schoonheid haar gerezen^53.

 

Door 't schemergraauw mogt dringen onzer lucht! -

 

 

55.

Florence biedt deez' weelde Dante's blikken,^55.

 

Italië aan zijn dichter een genucht^56.

 

Als zelfs den geest van zaal'gen mag verkwikken:^57.

 

 

58.

Z'is roemrijk uit de dooden opgestaan,

 

Al faalde zijn staatkundig voorbeschikken,^{59, 60.}

 

Al bleek de helft zijns wetens louter waan!

 

 

61.

De menschheid, op haar beêvaart voortgetogen,

 

Bidt niet alleen in zijnen vorm meer aan,

 

Ook ongezien gaat d'offerand ten hoogen;^{63, 64.63.}

 

 

46. Daar - Omdat. De boeien worden verbroken omdat enz.

48. wat... sliep - de vrijheidszucht.

49. Herhaal hiervoor: Dat hij ons schetst, vs. 38, 43. zij - de ziele.

50, 51. Indien men door de eeuwen heen in haar werk de ziel van de mens blijft zien.

50. eeuw bij eeuw - onderwerp: men, door de eeuwen heen. wat zij beeldend schiep - haar werk.

51. Den adeldom van ons geslacht - De grootheid van het menselijk geslacht, lezen - zien.

52-54. Om de mensheid weer verder mee te voeren in haar vlucht, opdat de hogere zon van schoonheid, die voor haar is opgegaan, door de grauwe schemer van onze lucht heen ook tot ons mocht doordringen.

53. Op hooger en schoonheid valt de nadruk. Het schoonheidsideaal staat hoger dan het politieke. Tegenstelling tot vs. 46. Zie ook vs. 73.

55. Begin van de vierde groep van zes.

56. Verbredende herhaling van 55.

57. mag - kan.

59, 60. Deze uitspraak werd gedaan in de 19e eeuw. Nu in de 20e lijkt hij mij te kras.

63, 64. Niet in zijn (Dante's) katholieke vorm alleen enz.

63. Vanuit het hart van de enkeling.

[p. 314]

64.

Maar als weleer bezielt zijn vrome gloed!

 

Werd ooit een vorst zoo blijd door aller oogen,

 

Zoo innig ooit door aller hart begroet?

 

 

67.

Onsterflijk is op aarde slechts het schoone,

 

Vermaagschapt zijn alle eeuwen in gemoed!

 

En toch, wat dank ons handen-beuren toone,

 

 

70.

Wat paarlend vocht langs donzen wangen vliet',

 

Hij heft den blik, ten blijk dat hij de kroone^{71, 72.}

 

Voor alle gave alleen den Gever biedt!

 

 

73.

‘In schoonheid zal het heilige overwinnen!’^73.

 

Dus zegent hij ons uit het hoog verschiet.

71, 72. Hij heft den blik ten teken, dat hij de eer, hem voor zijn gave gebracht, overdraagt op God, die hem de gave heeft geschonken.

73. overwinnen - het derde rijmwoord bij: tinnen, vs. 1 en binnen, vs. 3. Dit beroemde vers heeft zijn ontstaan te danken aan deze dichterlijke... bedachtzaamheid, die tevens speelschheid is. Verwey: De Beweging 1908 II, p. 395. Zie ook het facsimile van Potgieter's handschrift.