Het land, in brieven

V Eufrozyne aan Emilia

De 8 jan. 17 -

Welk een dwaas was ik, dat ik ooit medelijden met u had om een levenswijs die u zo gelukkig maakt. Mijn hart is merkelijk door uw brieven verlicht; nu benijd ik bijna uw lot: maar neen, het geluk van mijn hartvriendin bevordert het mijne. Waarlijk, lieve Emilia! gij geniet in uw stille landwoning zaligheden die vorsten dikwijls vruchteloos zoeken in hun paleizen. Doch of uw geheel afgezonderde levenswijs een gezellig, levendig temperament als het mijne, wel zo gelukkig zou maken, daar twijfel ik aan, hoe zeer ik ook begrijp, dat zij voor uw ernstig natuurbeminnend hart veel bekoorlijks moet hebben. O! mocht ik daar aan uw zijde leven! hoe zacht zouden onze dagen voortrollen! maar neen, de kinderlijke tederheid doet mij deze wens herroepen. 't Is mijn aangename plicht een lieve moeder de last der

[p. 24]

jaren te helpen dragen, en door mijn luchthartige vrolijkheid, de fronsels der zorgen, aan de zwaartillende ouderdom eigen, uit haar gelaat glad te strijken en de bekoorlijke trekken door eerwaardige deugd en zachte minzaamheid daarin gevormd, op te helderen. Met welk een eerbiedvolle tederheid bemin ik haar! hoe achtenswaardig is mij haar geoefende Godsvrucht! hoe deugdwekkend haar voorbeeld! Iedere uitlating van haar moederlijke liefde, elke goedkeurende blik van haar vriendelijke ogen, elke blijk van voldaanheid met haar kind, doet stromen van reine vreugd in mijn hart vloeien. God beware mij deze dierbare moeder! welk een moeilijk lot zou ik mij niet om haar wil getroosten! Vergeef mij deze uitweiding. Nu ga ik uw vragen beantwoorden; maar wat zal ik zeggen?... zeker heb ik mij altijd verbeeld dat de stadse levenswijs meer genoegens aanbood; doch nadat ik de uwe ken, is dat gevoel merkelijk verflauwd. 't Is waar, ik heb hier ook mijn uitspanningen; mijn gezellige geaardheid verschaft mij die dikwijls in de verkering, maar ook zeer dikwijls zoek ik ze daar vruchteloos; - daarbij kan ik, in een woelige stad, van mijn vrienden bemind, van mijn bekenden aangezocht, de kring van mijn bezoeken niet zo eng bepalen als ik wil. Mijn omstandigheden roepen mij tot verkering met mensen van geheel verschillende geaardheid. Ik heb veel gelegenheid om kennis op te doen van 't menselijk hart: maar helaas! ten koste van mijn dierbare tijd; en als deszelfs waardij mij op 't hart weegt, hoe onuitsprekelijk lastig vind ik dan die uren welke ik verbeuzelen moet met tijdkortingen die geen duurzaam genoegen, wat zeg ik? geen een vergenoegde nagedachte kunnen achterlaten! De poging om ieder bescheiden te bejegenen, zonder een nors of grillig voorkomen aan te nemen, houdt mij dikwijls terug van een gedrag zoals het wezen moest, en doet mij, geheel ledig van ziel, een plaats verlaten, waar de hoop om mij te vermaken, of de vrees om door weigering te beledigen, mij heen voerde. En hoeveel gevaar loopt in de meeste gezelschappen een jong, onervaren en openhartig

[p. 25]

meisje dat spreekt zoals het denkt, onder mensen die de mode of gewoonte leerde veinzen, en daar elk gesprek met verschillende oren wordt aangehoord! - Hoevele verzoekingen zijn er, waarvan gij, in uw eenzaamheid, de verleidende kracht niet kent. Hoevele blijken van laaggeestigheid dragen de gesprekken van een aantal mensen! Hoeveel ijdelheid en dwaasheid zie ik onder mijn jeugdige tijdgenoten! En hoe dikwijls doen dwaze voorbeelden ongemerkt ook dwaas handelen! - Hoeveel medelijden gevoel ik dikwijls met meisjes wier hart en verstand, als zij wel geleid waren, haar de roem der sekse zouden gemaakt hebben, maar die bedorven zijn door de zucht tot ijdelheid! Hoe dikwijls bezie ik met een veroordelende bewondering de smaak dezer eeuw in de kleding, die, zo ver van de bekorende eenvoudigheid afgeweken, zo weids, zo overdadig en onnatuurlijk prachtig, met voordacht geschikt schijnt om de schoonheid die men wil doen schitteren, te verdonkeren! - Een ongelukkige verslaafdheid aan de vinding en de smaak van anderen doet het schone meisje uren lang aan haar toilet zitten, om haar bevalligheden voor nog onbedorven ogen te verminderen. Niet dat ik een stijve, slordige, of van alle sieraad onblote kleding verkies; tekent de kleding doorgaans het karakter: wie zou dan voor zulk een hart niet schrikken? De Schepper der natuur, die ons met een edele gestalte en bevallige schoonheden beschonken heeft boven andere schepselen, leerde ook voor ons de zijworm spinnen en beval de planten schitterende kleuren voort te brengen. Zou dit tevergeefs geschied zijn? Ik denk dat de inachtneming van 't geen de bevalligheid kan vermeerderen niet alleen geoorloofd, maar zelfs plicht is, ook voor de Christen zelf, die zich toch moet wachten van door overgedreven strakheid de vooroordelen tegen de Godsdienst te doen aangroeien. Maar de hovaardij en onmatige pracht, de gehele ingenomenheid met de tooi van een lichaam dat eerlang een prooi der verrotting zijn zal - die strijdt tegen de voorschriften van rede en Godsdienst. Zou de schone die dit aan haar kaptafel bedenkt, de lust tot

[p. 26]

ijdele tooi niet ontzinken? Zouden haar gedachten en haar gesprekken niet gewichtiger zijn, als zij besefte dat zij een geest bezit, wiens bestaan duren zal als haar schoonheid in afschuwelijkheid veranderd is, en die al haar zorg, al haar verbetering, vereist, zal hij in de eeuwen der vergelding bij de beproeving zijner waarde niet te licht bevonden worden? Kan ik nalaten, wanneer mijn hart dit nadenkt, over de ongelukkige smaak mijner jeugdige gezellinnen een meelijdende traan te storten? Te meer daar ik het zacht genoegen gewaar word, dat mij de zucht naar wezenlijker vermaak doet genieten? - Ware vriendschap is het leven van mijn ziel: maar ach! hoe weinig gelegenheid tot haar uitoefening is er onder grote kringen van mensen! Hoe dikwijls wordt onder hen de edele naam der vriendschap ontheiligd! Men noemt vriendenbezoeken bijeenkomsten van mensen die elkaar geheel onverschillig zijn; of zelfs, wat nog erger is, onder 't gelaat der vriendschap een heimelijke haat verbergen: wat zeg ik, onder het gelaat der vriendschap? neen; dit is gul, openhartig en wars van met gevoel strijdige complimenten. De vriendschap zelf wordt niet geoefend door koele belangeloze redenen; door harde veroordelingen, liefdeloze verdenkingen van anderen, maar stort warme mensenliefde in het gevoelige hart uit; doch hoe weinig is zij bekend!

Het spijt mij zelf, dat ik laag vallen moet op vermaken door anderen zo gretig nagejaagd. Maar hoe kan ik de ware gevoelens van mijn hart voor mijn vriendin verbergen? - Doch ik wil u alle mijn stadgenoten niet in zulk een onaangenaam licht plaatsen, even of er geen mensen waren, wier gevoelens hun hart eer aandoen. Neen; somtijds vind ik onder een gemengde kring van mensen - hier een in de stilte werkend, deugdzaam karakter, - daar een openhartige mensenvriend; - ginds een zachtgevoelige ziel, wier gevoelens ik uit haar ogen verstond. Onder deze munt mijn lieve Elize uit; een schrander meisje dat door haar vriendschap mijn geluk vergroot. En kon ik binnen deze kleine kring van edele zielen mijn omgang bepalen, dan

[p. 27]

was ik gelukkig: dan kon ik mij een veel fijner genoegen beloven dan gij onder uw kleingeestige landlieden geniet; maar dit is, helaas! vergeefs gewenst. - Zie daar uw vragen ook oprecht beantwoord! Houdt gij, beste vriendin! nu verder uw woord; verhaal mij alles. Zoveel mijn gelegenheid het toelaat, schrijf ik mede; maar zou ik stof vinden die belangrijk genoeg is voor mijn voortreffelijke Emilia? en vervelen wil ik niet, vergoedt gij mijn gebrek; schrijf mij zeer dikwijls. Geloof dat ik altoos met warm gevoel ben uw

eufrozyne