Het land, in brieven

IV Emilia aan Eufrozyne

De 3 jan. 17 -

In mijn vrolijk vertrek, dat zijn uitzicht heeft op bouwlanden met jeugdig koren bedekt, zit ik, gekoesterd door de weldadige zon en een flikkerend vuur, u deze te schrijven. - Een aantal vergenoegde schepselen zweeft rondom mij. Van buiten vermaakt mij een gans heer van koere-koerende duiven en huppelende vogels, die ik dagelijks op wat koren onthaal, door hun af

[p. 20]

en aanvliegen: en hun onderlinge verschillen tekenen mij enige der menselijke dwaasheden. Van binnen doen mijn gezellige huisdieren door hun vergenoegde fysionomieën mijn zucht aangroeien, om hun 't geluk waarvoor zij vatbaar zijn, te laten genieten.

Een lieve bonte kanarie zingt, terwijl hij in de ring van zijn kooitje hangt te schommelen, zijn aardig wijsje. De vrolijke leeuwerik vervangt hem op zijn beurt, of pluist zich, op zijn vers klaverzoodje. Mijn geestige papegaai bootst een welsprekend mens na en doet mij lachen om zijn wondergeplaatste snapperijen. Een witte mollige kat zit met een goedig gelaat bij mij op tafel en Rosetje staat met ogen vol hondelijke schranderheid, mij, met een kwispelend staartje, om de duurzaamheid mijner gunst te vleien. - Verscheiden potten met oranje- en lauwrierbomen of met lavendelplantjes verspreiden hun aangename geur door het gehele vertrek; en enige bloembollen beloven mij in kort dezelfde dienst. - Zie daar reeds een aftekening van mijn kamer, die over 't geheel niet is opgesierd naar de smaak dezer eeuw, maar die van het land vertoont; kunt gij die wel afkeuren? - Ik woon immers op het Land: mag ik mij dan ook hierin niet naar de Natuur schikken? Is haar onopgesmukte eenvoudigheid niet waarlijk schoon? Daar ben ik op verliefd en haar kies ik tot leidsvrouw, gedurig gedachtig aan de brave vader sluiter, die ik in mijn jonger jaren placht te lezen. - Nu, gij zijt nieuwsgierig naar mijn levenswijs, nietwaar? - Veeltijds verlaat ik het bed met de rijzende zon. Van mijn Godsdienstplichten spreek ik niet. Verder verdeel ik mijn tijd tussen huiselijke bezigheden en uitspanningen, waaronder ik mijn oefeningen reken. - Tot de eerste dringt mij meer de noodzakelijkheid en het besef van mijn plicht, dan mijn eigen verkiezing. Het begrip dat juiste huishoudkunde zuiverheid en netheid, het sieraad van een vrouw is, doch dat ook de ziel van een vrouw te waardig is en zij tot te hoge einden geschapen, om haar tijd en vermogens daaraan alleen toe te wijden; - is mij

[p. 21]

altijd voor de geest. Dit regelt mijn gedrag; en zou dat zelfs in veel woeliger omstandigheden doen. De bezigheden onze sekse opgelegd, zijn een behoedmiddel voor die bedwelmende melancholie waarin de ledigheid licht vervallen doet: want gestadige geestesoefeningen zijn niet dienstig voor het teder vrouwelijk weefsel. Ik ben daarom blij dat er ook andere zijn. Heb ik hier enige tijd mede doorgebracht, dan ga ik in mijn boekvertrekje en verbeeld mij bijna een Non in haar cel te zijn. Doch bijgelovige godsdienst verricht ik niet. In dit verblijf, alleen geschikt om mijn geest op het aangenaamst te verrijken, heb ik met voordacht alles geplaatst, dat mij tot ernst en ware wijsheid kan leiden. Hier staat een boekenkast met gemengde schriften. Hier en daar hangt aan de muur een treffende bijbelspreuk; die mij eeuwige waarheden herinnert. Ook een geschilderd doodshoofd met het bijschrift: Dit zal ik worden; en een verwelkte bloem met die spreuk: Zo is het leven; deze zijn mijn sprakeloze leraars, niet dat ik denk dat de ziel van een vrouw geschikt is, om, wars van alle vrolijkheid, enkel wijsgerige ernst te voeden: ik geloof het tegendeel; - ik gevoel zelf dat de levendigheid van ons gestel, ons vanzelf tot bespiegelingen leidt die deze blijmoedige hartstocht werkzaam houden. De keur mijner boeken tekent duidelijk mijn afschrik van een te ver gedreven strengheid: voor alles bemin ik het woord van God; verder zulke schriften die ter opheldering daarvan dienen, of die mij in de oefening van het geloof en de zedeplichten van een Christen meer leren vorderen: vooral als de onderwerpen met die smaak, met die bevalligheid, met dat edel vuur zijn voorgesteld, dat derzelver verhevenheid vordert. Maar deze niet alleen: ook de Historie, ook de Natuurkunde heeft voor mij haar aantrekkelijkheid; zij levert mij duizend stalen van Goddelijke wijsheid in het bestier aller schepselen, en vooral in de lotgevallen der mensen, die mij zijn grootheid en de ijdelheid der schepselen met verbaasdheid doen voelen; de Dichtstijl bemin ik bijzonder, zowel in 't somber en treurig, als 't zedigvrolijk gewaad; -

[p. 22]

zowel wanneer zij predikt - als wanneer zij op het toneel verschijnt. En zou ik zulke taferelen van menselijke deugd schuwen, die alleen edele driften wekken; die mijn ziel aangenaam roeren en verbeteren, enkel omdat de wereld zo bedorven is, dat zulk een deugd daar geen voorbeeld vindt? - Zou ik een Clarisse, een Grandison, een Sofia, een Burgheim en meer andere soortgelijke schriften, enkel omdat ze romans zijn verachten? Hoe zou ik dan ooit met eerbiedvolle leergierigheid en zacht vermaak, de gelijkenissen van de wijste leraar kunnen lezen? waren deze niet mede schilderingen, die hun bestaan alleen in zijn Goddelijk, vindingrijk vernuft hadden? En konden nochtans zijn hoorders er niet zeer veel uit leren?

Ik verfoei de zedenbedervende en laffe romans, die er helaas al te veel zijn; ik zou mijn tijd veel te dierbaar houden, om er één enkel ogenblik mede te verbeuzelen. Maar een nuttige roman geeft mij de aangenaamste afwisseling, als mijn geest, van meer ingespannen aandacht vermoeid, verlevendiging en gezelligheid behoeft. Gij ziet, Eufrozyne, dat uw Emilia de minste schijn van dweperij ofgemaaktheid schuwt, ik bemin de vrolijkheid: maar ken bij bevinding het zwakke van mijn hart in het vergeten der waarheden die men nooit vergeten moest, en ik begeer geen vermaken, zelfs niet in mijn meestgeliefde letteroefeningen, die het denkbeeld van de dood niet verdragen kunnen; neen, de herinnering van de kortheid des tijds moet ook daar mijn keuze regelen. Nadat ik mij hier een uur of twee heb opgehouden met sprekende doden, bevorder ik weer mijn handwerk. Ik houd mij met de overdenking van het gelezene bezig, en zoek mij dat onuitwisbaar in de ziel te prenten en er nuttige gevolgen uit af te leiden: doch dan ondervind ik, helaas! te dikwijls, dat de boekoefening mij meer tot een aangename tijdkorting dan tot een duurzame nuttigheid verstrekt. Evenwel pluk ik er deze vrucht van, dat ik gevoel hoeveel er te weten is voor een redelijk mens; dat de grootste wijsgeer hier slechts ten dele - zeer ten dele kent, en dat ik niets ben! zodat ik mijn

[p. 23]

zucht tot kennis, alleen kan bevredigen door de hoop op de zalige eeuwen der wijsheid die haar volmaken zullen. - Maar ik raak van 't spoor af, ik moet u verder mijn bezigheid beschrijven. De zang, het orgel en dwarsfluit zijn mijn meestgeliefd vermaak; ik bemin de tekenkunst; en beoefen haar meest in 't maken van schone landgezichten. De mikroskoop geeft mij ook een aangename bezigheid. Doch daar een rustende levenswijs allernadeligst voor ons is, bemin ik ook de gezonde wandelingen die de omloop der levenssappen bevorderen. - Eén derzelve zal ik u in 't vervolg beschrijven. - Zo slijt ik mijn eenzaam winterleven. Nooit valt mij de tijd lang, zelfs de middernacht ziet mij meestijds nog wakende. - Kunt gij in de stad wel zo gelukkig leven? Welke zijn uw genoegens? Beantwoord, mijn lieve vriendin! deze vragen, zo nauwkeurig als uw

emilia