De zonde van Jan der Kindere

XIX

Jan werd gehinderd door onrust en gespannenheid. Hij vroeg zich af of hij mogelijk een tikje overwerkt was, maar het leek hem onwaarschijnlijk.

Het was iets anders. Kort vóór het inslapen dwarrelden soms wonderlijk heldere, snel veranderende beelden door zijn fantasie.

Toen hij een zeer duidelijke droom kreeg, begreep hij dat de beslissing naderde.

Nel zat in een priëel; hij kwam naast haar zitten en gaf haar een arm. Telkens moest hij haar aankijken, en ze lachte hem blij toe. Nu wordt alles nog goed, meende hij.

‘Ga nou, Jan, en kom gauw terug.’

Toen hij ging was het gevaar dichter bij gekomen. Maar hij wilde niet terug. Hij kwam bij een vijver, en verrukking en angst beklemden hem. De vijver was Nel. De zon scheen glorieus op het water, waar plompeblaren dreven. Hij liep langs een smal pad. De blaren stonden nu als een sierlijke muur ver om hem heen. De vijver ging open als den boek, er onder was een tweede watervlak. Hij stond er hoog boven. Hij liep in een kring langs de oever en zag dat de vijver boven zijn hoofd was; de zon scheen met een verrukkelijk licht vol blijdschap. Ook de tweede vijver ging open, en hij zag de derde. Een helder groengeel licht bescheen hem. Nu was er geen pad meer, hij liep rustig het water in, het grote geluk tegemoet. In het midden gekomen zag hij Nel op een kleine bank zitten. Ze wenkte hem, terwijl het donker ging worden, met langzaam bewegende arm. Toen hij haar bereikte was het Lineke. Hij zag haar kaal hoofdje, haar tandeloos mondje, haar mager gezichtje met de scheve oogjes. Hij voelde zich wonderlijk bevrijd. Lineke droeg een witte jurk met een punthalsje; toen Jan bij haar kwam ging ze schreien met een laag en vermoeid geluid. Hij hoorde hard en angstig roepen:

‘Jan! Jan! Waar blijf je toch!’

Nel wankelde boven aan een diepe kuil. Zonder moeite klom hij omhoog, maar het duurde langer dan hij verwacht had. Toen hij bij haar was viel ze

[p. 199]

en wilde opstaan, het kostte moeite. Hij wilde haar helpen en samen stortten ze omlaag, terwijl ze elkaar stevig omvat hielden. Onder hen ruiste de zee met het voorzeggend geruis dat niemand kan verstaan. Plotseling zaten ze op het strand. Hij hield Nel in de armen; ze was dood.

De droom had een geheimzinnige sfeer, vol belofte en gevaar. Hij werd door die stemming enige dagen begeleid, en vorste tevergeefs naar de betekenis.

Een half jaar later zag hij Nel in een duidelijke en dodelijk beangstigende halfdroom. Hij droomde zeer intens, maar wist waar hij was en dat hij rechtop in bed zat.

Naast hem lag de dode Nel, en hij voelde zich verkillen en verstijven. Hij wist zich vast verbonden met haar dood. Toen kwam, zonder aankondiging, de angst die zijn leven verkleinde tot hij niet meer denken kon. Hij zag naar haar en keek niet op. Ze lag stil op de deken. Ze had haar Zondagse jurk aan, die ze gedragen had op de dag van het toelatingsexamen. Haar haren lagen breed op het kussen. Hij kon alleen naar haar kijken, en daarvan niet los komen. Hij probeerde zijn ogen te sluiten, maar kon niet. Toen wilde hij de hand bewegen, om haar over het haar te strijken, maar hij kon het niet.

Even kreeg hij een korte verademing: hij was er immers niet bij geweest toen Nel stierf? Hij kon haar dus niet gedood hebben. Maar uit de verlichting kwam de zwaarste beproeving op: als van buiten af drong de onwrikbare zekerheid op hem aan, dat hij haar gedood had. Hij verzette zich en wilde die stalen zekerheid tegenhouden, maar wist dat hij niet sterk genoeg zijn zou. De zekerheid ging hem overweldigen met een ongekende macht. Steeds dichterbij kwam het geweldige, overmachtige. Hij hoorde niets en geen gedachte sprak meer in zijn hart. Langzaam werd hij overwonnen. Het scheen uit de dode Nel naar hem toe te kruipen, maar veel sterker nog van de andere kant. Hij zou het niet lang meer volhouden; de zekerheid ging hem in bezit nemen. Straks zou hij toestemmen, en dan was het met hem gedaan.

Hij probeerde zonder woorden om hulp te vragen, en wendde zijn hart tot Nel. Maar hij wist dat ze hem niet helpen kon; hij besefte vaag, dat hij het beeld gemaakt had, dat hij zag en dat hem met zoveel angst vervulde. Toen wendde hij zijn hart tot God.

De aandringende zekerheid scheen een ogenblik stil te staan; toen kwam ze met verdubbelde kracht en iets van aangloeiende toom op hem af. Jan klemde zich aan God vast, maar de aanvaller deinsde niet terug. De zekerheid dat hij Nel had gedood werd sterker, maar hijzelf nam ook in krachten toe.

Het gevecht scheen niet een afloop te hebben, want zijn kracht bezweek; Jan verloor het bewustzijn. Eer zijn hoofd leeg liep wist hij flauw, dat de aanval uit hem zelf was voortgekomen en tevens als een vreemde macht op hem toegedrongen. Dat was ook het eerste wat hij zich herinnerde toen hij weer bijkwam. Hij zat rechtop in bed en had een stijf gevoel in de leden; zijn

[p. 200]

hoofd was doodmoe, maar zijn hart klopte rustig. Hij probeerde de armen te bewegen, en het ging. Toen wilde hij uit bed gaan, maar eer hij zover was, vergat hij waarom hij dit had gewild. Hij ging op de stoel naast het bed zitten, en poogde zich te binnen te brengen, waarom hij was opgestaan. Toen hij het kleedje voor het bed zal liggen, wist hij het weer.

Hij knielde voor zijn bed en bad: ‘Here, ik kan dit niet dragen, U weet het; geef dat ik dit niet weer hoef te dromen of te zien, om Jezus' wil. Amen.’

Hij zag dat de lamp aan was; hij moest dat zelf hebben gedaan, maar herinnerde het zich niet. Hij nam zijn Bijbeltje van het nachtkastje, en zocht naar iets dat hem helpen kon.

‘Ik riep de Here aan, Die te prijzen is, en werd verlost van mijn vijanden. Banden des doods hadden mij omvangen.’

Zo was het: banden des doods hadden mij omvangen. Hij werd in zijn mening versterkt door het volgende.

‘- en beken Belials verschrikten mij. Banden der hel omringden mij, strikken des doods bejegenden mij.’

Maar het kwam niet alleen van onder, uit de duisternis, maar tegelijk uit mij zelf en uit mijn duisternis.

‘Als mij bang was, riep ik de Here aan, en riep tot mijn God.’

Dat heb ik gedaan, toen ben ik gesterkt geworden tegen mijzelf.

‘Hij hoorde mijn stem uit Zijn paleis, en mijn geroep voor Zijn aangezicht kwam in Zijn oren.’

Zo is het geweest; het was of Hij klaar stond om me te hulp te komen tegen het gevaar, dat ik zelf in moedwil had opgeroepen. Hij zocht nog verder.

‘De banden des doods hadden mij omvangen, en de angsten der hel hadden mij getroffen; ik vond benauwdheid en droefenis.’

Maar er was ook nog iets anders, iets vreemds dat ik nooit heb gekend. Iets van grote verschrikking en even grote heerlijkheid. Iets dat ik zelf heb gemaakt.

‘Maar ik riep de Naam des Heren aan en zei: Och, Here! bevrijd mijn ziel!’

Hij is gekomen om me te bevrijden, en tegelijk wist ik dat ik niet bevrijd had willen worden, hoe groot de benauwdheid ook was. Ik weet dat mij iets ontgaan is, en het gevecht is niet tot zijn einde gekomen.

‘De Here is genadig en rechtvaardig, en onze God is ontfermend.’

Dat is zo; want Hij kwam al toen ik maar even riep, en Hij heeft geweten wat ik deed; Hij heeft het beter geweten dan ik.

‘De Here bewaart de eenvoudigen.’

Ben ik een van de eenvoudigen? Daar lijkt het weinig op.

‘Ik was uitgeteerd, doch Hij heeft mij verlost.’

David werd verlost van zijn vijanden. Onze ergste vijand komt uit ons eigen hart, en ik heb mijn eigen vijand groot gemaakt. Het gaat hier om leven of dood. Ben ik bezig geweest, en nog bezig, mijzelf om te brengen?

Nog is de beslissing niet bevochten. Maar lang zal het niet meer duren.