De zonde van Jan der Kindere

[p. 153]

Vierde deel
Gerda

I

Gerda lag in een halfdonkere kamer en streed haar vreemde strijd. Zij wist met zwakke krachten te moeten volhouden, en berekende telkens hoe ze die het best kon besteden. Een sterk verzet tegen de herhaalde buien van diepe moedeloosheid scheen haar onverstandig: de baat woog tegen de kosten niet op. Maar zonder verzet zich laten gaan kon ook niet; dan wist ze niet waar ze komen zou.

Ze had moeite met de lange, eenzame middagen. Als moeder in de morgenuren in de wijk was, kon ze het wel aan; maar ging moeder kort na het eten tot zeven of acht uur weg, dan werd het haar te zwaar. Ze sprak er moeder over, die haar aanvankelijk niet begreep. Later kwam moeder er zelf op terug en beloofde haar 's middags niet alleen te laten.

Gerda begreep het onderscheid tussen werkelijke en ingebeelde zorg te moeten vasthouden. Haar toestand kon meebrengen, dat ze zich ongerust maakte voor niets, en zich een verlatenheid inbeeldde die niet bestond. Maar ze wist zeer goed, dat wezenlijke vereenzaming haar dreigde. Ze besloot haar man niet tot elke prijs vast te houden. Ik begrijp hem niet helemaal, hield ze zich voor, hij wil zeker bij mij blijven, maar er is iets dat hem machtig beheerst. Indien ze reden had hem iets te verwijten, wilde ze dat toch niet. Als ik op mijn rechten sta, meende ze, kon daaruit wel een onbarmhartige koelheid groeien, die me zelf schuldig stelt.

Ze vermeed de gedachte aan de toekomst. Twee malen was het niet goed gegaan, haar ervaring gaf haar geen reden tot zelfvertrouwen. Daarentegen klemde ze zich vast aan het geloof, dat er bij God uitkomsten zijn. Zou ook dit kindje sterven, dan betekende dat niet dat nu alles verloren was. Maar verdiepte ze zich in de wachtende toekomst, dan zou ze zeker de moed verliezen.

Ze dacht veel aan Lineke. Dit kind heeft me nodig, kwam gedurig in haar gedachten. Soms was ze geheel bezet door het gevoel, naar Lineke toe te moeten. Het scheen dat ze besefte, hoezeer Lineke naar haar zocht.

Heel voorzichtig, alsof ze zich zelf peilde, trachtte ze de gedachte te naderen aan de mogelijkheid van Lineke's heengaan. Ze voelde daar niet voluit over te kunnen denken. De gedachte dat haar kleine meid in een gesticht zou moeten, was haar als een rauwe wond. Toch kwam ze daar telkens behoedzaam op terug, in de overtuiging te moeten zorgen, dat haar dit niet te onverwacht zou overvallen.

Als Gerda aan haar eerste kindje dacht, gaf haar dit een wonderlijke bemoediging. Maar ze durfde die gedachte niet lang vast te houden. Zeker, ze mocht er zich in verheugen dat haar eigen kind nu bij de Heiland was. Maar ze vreesde dat ze zich aan een ziekelijk verlangen zou overgeven, als ze zich daarin te zeer verdiepte.

[p. 154]

In haar waakleven dacht ze niet aan haar dood. Maar in haar dromen spook te de doodsgedachte soms op groteske wijze. Enkele malen droomde ze stijf in de tuin te liggen, terwijl Lineke over haar heen liep, schreiend en haar roepend zonder haar te zien.

Sterk werd ze gedrukt door haar droom van de oude man. Ze liep op een smal pad langs een donkere sloot. Het paadje was steenachtig en werd daarna glibberig. Toen ze terzij wilde uitwijken in het gras aan de kant, bemerkte ze dat daar slangen gleden. Met wanhopige moed wandelde ze voort, ze vermoedde vaag dat er straks een betere weg komen zou. Toen stond opeens de oude man voor haar.

Hij zag haar vijandig aan. Onder de arm droeg hij een groot, dik boek. Hij begon met een krassende, lage stem te praten.

‘Weet je wel wat dít is?’

Hij sloeg hard met de linkerhand op het boek onder zijn rechterarm, en hoestte.

‘Dit is het grootboek.’

Gerda hoorde een boze vijandschap in deze woorden. Ze keek in zijn ogen, het scheen dat die grijs water waren zonder licht. Het mannetje kraste voort:

‘Daarin schrijf ik elke nacht op, dat jíj niet kan slapen.’

Er lag een valse uitdrukking op zijn gezicht, maar de ogen namen daaraan niet deel. Gerda zag grote grauwe baardstoppels op zijn kin en wangen.

‘En als het vol is ... als het vól is ... dan klap ik het dicht!’

Bij de laatste woorden bracht hij zijn gezicht dicht bij Gerda's ogen, ze schrok hevig en week achteruit. Het mannetje lachte vals en krijsend, en Gerda werd met heftige hartkloppingen wakker.

Laat op een avond begreep Gerda, dat ze deze nacht moest waken. Alleen deze nacht. Als ze niet waakzaam bleef, zou ze ongemerkt sterven. Ik hoef nog niet, stamelde ze, en haar woorden gingen over in een vragend gebed: Ik hoef toch niet, Here? Ze keek naar het nachtlichtje en wist dat Hij er Zelf was. Eerst ontzette haar dat, ze meende dat Hij haar kwam halen. Toen kreeg ze de zekerheid, dat ze nog niet zou sterven. Een bemoediging kwam in haar, en ze dankte haar God met woorden, die vanzelf in haar opkwamen. Toen vroeg ze Hem, voor haar te waken, en sliep rustig in.

Bij de thuiskomst van Nel en Jan sliep Gerda, maar in haar slaap bemerkte ze dat er iets ongewoons gebeurde. Ze werd eerst wakker toen het stil was in de gang, ze hoorde ook geen geluid uit de huiskamer. Straks zou hij wel komen. Nel was er ook, dus Lineke moest weggebracht zijn. Eerst overviel haar dit als een bitter onrecht. Waarom hadden ze het kind weggebracht? Om van de moeite af te zijn? Waarom had Jan daarvan niets gezegd? Hij had toch tenminste eerst met haar kunnen overleggen. Daarna bedacht Gerda, dat er iets ergs gebeurd moest zijn. Ze was er geheel zeker van, dat Nel hierin nooit zou hebben toegestemd, als het anders had gekund. Toen verweet ze zich, meer vertrouwen te hebben in Nel dan in Jan.

[p. 155]

Straks zou ze het weten. Ze wilde niet met de liniaal op de grond tikken, ze zou rustig wachten tot iemand kwam. Het duurde lang. Gerda hield zich voor, dat ze tijd had zich op het erge voor te bereiden.

Ze hoorde Jans stap bij de deur. Hij aarzelde, hij dacht er zeker aan dat ze misschien slapen zou, ja, hij deed de deur heel zachtjes open.

‘Kom maar binnen, Jan, en vertel het maar.’

Hij stond met een hulpeloos gezicht bij haar bed. Dan zou ze 't maar vragen.

‘Is Lineke weggebracht?’

Ze hoorde haar eigen woorden als vreemde klanken zonder betekenis. Moeder was zacht binnengekomen.

‘Ja Ger, het kon niet langer wachten.’

Hij keek haar nog steeds zorgelijk en verlegen aan en ging op de rand van het bed zitten. Ze nam zijn hand, zonder hem aan te zien.

‘Wat is er gebeurd?’

Jan vertelde het kort en zakelijk. Gerda zag hem ontzet aan toen hij over Lineke's tocht in de dakgoot vertelde, en haalde even de adem met stemgeluid in. Moeder zei mopperig, op zachte toon:

‘Vertel 't toch niet zo stóm, Jan, 't kind schrikt zich akelig.’

Jan keek bedremmeld en Gerda aaide zijn hand.

‘Ik moest het toch weten, moeder,’ zei ze, ‘ik begrijp niet...’

Moeder zag verwachtend naar haar gezicht.

‘... dat ik 't niet gewéten heb, toen mijn Lineke in gevaar was.’

Jan en moeder keken elkaar verwonderd aan, maar zeiden niets. Toen hoorden ze Gerda's stem zwak, als in een zucht:

‘'t Is zo wel het beste.’