De zonde van Jan der Kindere

IV

Om half acht zaten Jan en Nel aan de boterhammentafel. Hij spoorde haar aan in elk geval te eten, ook al was de lust verdwenen.

‘Het leek wel of ze een toeval kreeg; schuim op haar mond.’

‘Ik weet het niet. 't Is een koppig ding. Ontzettend driftig en volhouden tot ze er bij neervalt. Ik denk dat ze Ger mist, ze zei telkens: “Moesje”. Ze zal vannacht wel doorslapen.’

Na het eten ging Nel naar Lineke kijken. Ze lag stil, ze kon niet zien of ze sliep. Ze ging weer naar beneden. Jan zat zijn pijp te roken en keek een beetje bedremmeld voor zich.

‘Het valt niet mee, Nel. Zou je het volhouden?’

‘Natuurlijk hou ik het vol, ik was hier niet op verdacht. Ik griende niet omdat het moeilijk is.’

Hij zag haar vragend aan.

‘Ik denk maar dat een duivel haar mishandelt, dáárom moest ik huilen, van ellende en van woede, de schoft. Ik weet 'et natuurlijk niet.’

Er staat zo iets in het boek Job, bedacht Jan. Hij herinnerde zich een gesprek met Arie Dist. De ergste bezetenen, had Arie gezegd, zijn de lui die overtuigd zijn dat er geen duivel bestaat, of dat-ie niks uithaalt, en dat zijn z'n gemeenste handlangers. Dat-ie z'n gevangenen heeft, en er gruwelijk mee omsolt, dat is een feit, verzekerde Arie. Maar hij kómt een keer op 't matje, en dat zal 'em niet meevallen.

‘Ik zou dit maar niet aan Ger vertellen,’ zei Nel.

[p. 132]

‘Ik zal wel wijzer wezen. Maar ik ga er es met dokter over praten. Ik weet niet of dit soms een soort toeval is geweest, half en half.’

De volgende dag zat Lineke suf te kijken. Ze liet zich gewillig voeren, maar kauwde niet. Nel sopte haar boterham en voerde haar met een lepel. Lineke behoefde alleen maar te slikken, en dat deed ze.

Vrijdag begon de diarrhee. Lineke had nooit met spijsvertering gesukkeld, maar deze diarrhee kon er wezen. Ze had de hele dag een vuile broek. Jan raadpleegde de dokter, die Lineke vrij zenuwachtig vond. Ze zal haar moeder missen, meende hij, en ried een diëet aan.

‘U neemt haar vanzelf niet mee naar uw vrouw, maar ik zou haar ook maar niet te veel vertellen. Desnoods een beetje jokken. Als uw vrouw over Lineke gaat tobben zijn we nog niet jarig.’

Lineke keek slap uit haar ogen en schreeuwde niet. Ze liet zich gewillig naar bed brengen en was in de nacht rustig.

De diarrhee bleef. Nel moest een vuile luier voor de dokter bewaren, maar hij vond geen spoor van darmontsteking. Alleen zenuwen, vermoedde hij, het zou wel overgaan.

Het ging over, na drie weken; toen was Lineke zo mager als een hout. Ze ging weer beter eten. De dokter wilde het nog een paar dagen aanzien. Toen mocht ze weer alles hebben, en ze haalde de schade in.

Tijdens de diarrhee-weken had Nel het druk. Het aantal luiers bleek ontoereikend, en met moeite had Nel elke avond een schone zak klaar. Jan ried haar een stapel nieuwe luiers te kopen.

‘Vraag het eerst aan Ger.’

‘Bestel nou maar twee dozijn luiers, ik wil het ook wel doen. Je kunt niet onthand zitten.’

Nel deed het, en zat niet onthand. Maar ze sliep te weinig. Toen Lineke beter werd, was ze in de nacht niet baldadig, maar wel onrustig. Twee, drie maal per nacht ging Nel kijken. Jan stelde haar voor elkaar af te lossen. Ze werd bijna kwaad.

‘Ik kan overdag mijn scha inhalen en jij moet voor de klas staan.’

Het laatste was waar, het eerste niet. Na enkele weken voelde Nel zich doodmoe. Als Lineke een hele nacht stil was, sliep Nel nog niet rustig.

Op een nacht sliep ze, oververmoeid, bijzonder vast. Ze merkte niet dat Lineke zich uit haar zak had gewerkt. Jan hoorde ongewoon gerucht en kwam poolshoogte nemen. Nel sliep door. Lineke was zeer opgewekt en praatte over een ‘sjone sjakch’. Jan zocht in de kast, maar vond er geen. Terwijl hij rondscharrelde werd Nel wakker.

‘Hé, indringers. Ik schijn m'n kamerdeur op slot te moeten doen.’

‘Weet jij nog een schone zak? Ze heeft er zich uitgewerkt, deze is helemaal nat. Ik heb 'er een schone luier aangedaan, maar een zak zie ik niet.’

‘Misschien is er beneden een, die bijna of helemaal droog is, ik zal hem wel halen. Verdwijn.’

‘Jij blijft netjes in je bed, stel je voor, 't is gewoon onbetamelijk, ik zou je in je nachtgewaad aanschouwen. Je heb anders een coquet pyjamajasje!’

[p. 133]

‘Hou je mond, ouwe dwaas. Leg Lineke maar naast me en ga dat ding halen.’

Hij schoof Lineke bij Nel onder de deken. Hij keek even op beiden neer en vond het een aardig gezicht. Hij kuste de kleine meid op hetzelfde ogenblik dat Nel dit wilde, ze stootten de hoofden tegen elkaar.

‘Au jij, woesteling, moet ik een bult op me hoofd krijgen?’

Jan streek haar voorzichtig over het voorhoofd en kuste het zacht. Nel keek hem nadenkend aan.

Toen hij de trap afliep, verwonderde hij zich zeer. Hadden ze elkaar niet vaker gekust, een enkele maal? Het was binnen de verbondenheid van broer-en-zus gebleven. Dit was anders. Hij voelde een ongekende frisheid door zijn bloed trekken; het was of een dood lid aan zijn lichaam levend was geworden. Het was zo nieuw als een jonge dag. Het was bevrijdend. Kan een mens in enkele ogenblikken genezen van wat jaren gewond bleef? Jan voelde een vreugd waar geen spoor van angst in was.

Hij vond een zak die inderdaad droog was, aan de lijn in de keuken. Hij stond een ogenblik met het lange linnen ding in de hand, de banden lagen over de vloer in brede kronkels.

Nou heb ik Gerda verraden. Ik heb, misschien twee minuten, geleefd alsof Gerda niet bestond. Wij waren er alleen, Nel en ik, op de hele wereld. Nel en ik, Nel en ik. Nel, haar lief gezicht, haar moedige hulp, haar hart. Haar lief hart.

Langzaam ging hij met de zak naar boven. Nel lag met de ogen dicht, ze scheen te slapen. Jan nam Lineke op en deed haar in de zak. Hij bond haar vast in het kleine bed. Ze scheen tevreden en schurkte zich genoegelijk.

Nel keek hem door oogkieren na toen hij op de tenen de kamer uitsloop. Toen de deur was dichtgegaan opende ze de ogen.

Ik zal deze nacht niet meer slapen. Wat is er helemaal gebeurd? Ja, het is gebeurd. Daar moet je nou twee en veertig jaar voor worden. Die middag, dat Lineke zo woest was, heb ik hem twee zoenen gegeven. Dat was anders.

Lineke sliep rustig en Nel lag wakker.