De zonde van Jan der Kindere

VI

Ze zagen elkaar inderdaad. Na de middagdienst wandelden ze samen in de richting van Gerda's woonplaats. Ze liepen tussen hun fietsen in. De zomer lag glanzend over de kale weg.

Na enkele vlugge, onbeholpen vragen van Jan begon ze van haar leven te vertellen. Ze was heel vroeg wees geworden en werd al jong uitbesteed bij een groot gezin. Het was daar geen vetpot, en ze had al gauw een hand mee uitgestoken. Maar het waren beste mensen, ze had er een goede jeugd gehad, beter dan in een weeshuis. Na de schooljaren was ze hulpje van drie zusters geworden, die samen met naaien de kost verdienden. Ze hadden geen winkel, maar woonden in een wonderlijk oud huis. Aanvankelijk was Gerda er boodschappenmeisje. Toen had ze gevraagd wat te leren. Wat dan? Naaien natuurlijk. Nou, ze had leren naaien. En knippen. De zusters hadden haar heel wat bijgebracht. Ook nuttige handwerken. Je kon wel examen doen, had een van de zusters gezegd. Maar dat had ze natuurlijk niet voor ernst opgenomen.

Na enkele jaren naaide ze even goed als elk van de drie zusters. Toen had de oudste en dikste opgemerkt:

‘Dat is geen werk, Gerrie mot wat verdiene.’

Tot nog toe verdiende ze alleen de kost en inwoning. Daar kwam toen ver-

[p. 49]

andering in. Toen Gerda iets verdiende ging ze les nemen in nuttige handwerken. Het bleek inderdaad, dat ze niet zo ver van de exameneisen af was. Maar voor zo'n examen moet je het op een bepaalde manier kunnen. En vooral niet te vlug. Ze moest voornamelijk wat ze vlug kon ook langzaam leren doen. Het leek een gek spelletje. Maar op die manier haalde ze haar acte. De onderwijzeres die haar les gegeven had, kreeg last met haar ogen en beval Gerda aan als vervangster. Voor tijdelijk vanzelf. Maar die tijdelijkheid werd practisch vrijwel vaste dienst. Ze kreeg er nog een school bij. Toen ging ze voor fraaie handwerken les nemen. Intussen werkte ze ook bij de zusters, waar ze ook inwoonde. Ze leerde er meer dan naaien en knippen. Ze kreeg er kijk op zaken doen, en kijk op vrouwen en vrouwelijke ijdelheid. Dat kwam haar later te pas.

Plotseling kwam er verandering. De oudste en de jongste zuster stierven beiden in één week aan de griep. Gerda werd ook ziek, en verloor haar haar. De middelste zuster wilde de zaak niet alleen voortzetten. Ze werd kraamverzorgster en fleurde helemaal op. Intussen was Gerda naar haar pleegouders teruggegaan, aanvankelijk logeren, omdat ze in het huis van de zusters niet blijven kon. Ze bood haar pleegmoeder geld aan om een maand te kunnen blijven, en helemaal op te knappen. Maar dat wilde de vrouw niet.

‘Daar komt niks van in, meid! Jawel, jij zal ons je zuur verdiende centjes gaan geven! Geen sprake van. Jawel, wij zulle daar winst gaan make van jouw narigheid! Nee, jij blijft hier tot je weer helemaal beter ben, en dan zien we wel verder.’

Gerda zette door, dat ze in elk geval wat ze op school verdiende als kostgeld zou geven. Het was niet heel veel.

Gedurende die maand mocht ze voor haar pleegmoeder niets doen, geen kopje wassen en geen aardappel schillen. Ze besloot haar scholen op te geven, bij haar pleegouders een kamer te huren en lessen te geven. Kniplessen en handwerklessen. Het lukte vrij aardig, al was het hard werken, tot 's avonds laat. Van werken voor de acte fraaie kwam voorlopig niets meer.

De dames van de kniples brachten haar op het idee, een cursus fraaie handwerken te gaan geven. Aanvankelijk bij een van de dames thuis. Door haar relaties met de dure cursus had ze opnieuw een school gekregen, later nog een. Toen kon ze een behoorlijke huur geven. Dat was een gezellige tijd geworden.

Plotseling vatten haar pleegouders het plan op om te emigreren. De man kon een betrekking krijgen in Amerika, aan een zeepfabriek. Binnen een maand waren ze op weg. Gerda kreeg nog wel eens een brief van hen. Ze maakten het best, ze hadden een autootje.

Gerda vond een geschikte kamer bij een paar dames, die heel welgesteld waren geweest, maar toen haar geld plotseling voor het merendeel kwijt raakten. Het was een verbazend grote kamer, en kon als leskamer worden ingericht en als atelier. Bovendien had ze een kabinetje als slaapkamer. Het was dus wel in orde, maar veel gezelligheid was er niet. De dames konden het moeilijk verkroppen, dat één harer kamers voor kniplessen diende.

Eigenlijk had ze het aan de griep te danken, dat het zo goed was gegaan

[p. 50]

met de lessen. Dat kwam zo: door de griep had ze haar haar verloren. Ze vreesde al voortaan kaal door het leven te moeten gaan, maar dat viel wat mee. Ze kreeg nieuw haar, kinderhaar aanvankelijk. Toen ze met de kniplessen begon, had ze nog niet meer dan een jongenskopje. Dat was onvergefelijk; maar ze kon naar waarheid zeggen dat ze door ziekte het haar verloren had. Toen was dat in orde, en konden de dames met een gerust geweten toegeven aan haar heimelijke voorkeur voor kort haar. Het had meer dan één dame naar haar les gelokt. Ze was na haar ziekte ook veel blonder geworden. Jan merkte zakelijk op:

‘Nou, een strop is dat niet.’

In zijn rustige toon was iets, dat Gerda vuurrood deed worden, maar Jan zag het niet. Hij was zich niet bewust een complimentje te hebben gemaakt, dat juist door zijn indirectheid Gerda trof. Ze vertelde verder, dat ze nu druk werk had. Alleen de Zaterdagavond en de Zondag vrij. Ze was van plan er deze zomer drie weken helemaal uit te gaan. Ze moest het drukke leven kunnen volhouden, daarom was het nodig even echt vacantie te nemen.

‘Heb je al wat op het oog?’

Ze had al iets gehuurd bij een paar oude mensen, geen beroepspension. Toen ze de naam van de plaats noemde, klonk die Jan bekend in de oren. Het was het dorp, waar Nel heel vroeger eens gelogeerd had, drie dagen in plaats van een week.