Gedichten. Deel 2

(1728)–H.K. Poot– rechtenstatus



[pagina 82]
Algemeene Brief. Voor een oprechte biecht verdwynt de straf der zonden. Men geef my dan gehoor. 'k zal Neêrlants wereltronden Doen weten wie ik ben, al heb ik 't meer gedaen. De grontslagh is onnut zoo 't bouwen stil blyst staen. Daer valt nogh heel wat nieus van mynen staet t' ontvouwen. 't Groen Abtswout is vooreerst dan met zyn graslandouwen Poots vaderlant en wieg, niet wydt van 't prinslyk Delf. Daer zagh ik 't eerste licht juist toen de Loumaent elf En tweemael negen schreef met haer verkleumde handen, In JakobsGa naar voetnoot* schrikkeljaer, dat door de Kristelanden Een M en D liet zien, een C een L en nogh Vier Xëns min een I. dat cyfren dient hier toch, Want anders mogt een leek in 's dichters oudde dwalen, En dat zou jammer zyn. nu zal ik voorts verhalen, Hoe ik myn kintscheit sleet en baerdelooze jeugt, Waervan my evenwel 't herdenken smal verheugt, Omdat daerin niets goets ter werelt is bedreven. Myn Ouders heb ik u op andre blaên beschreven. De Hoogste zy hun loon voor 't goet, aen my gedaen Door hun getrouwe zorg en vlyt in wel te raên.
[pagina 83]
By hen most ik al vroeg den noesten lantbou leeren, Die alleroutste kunst waermê zy zich geneeren. Ik ging dan achter hen langs akker, stal en wei, Maer met een' kleinen lust, 't geen ik nu schier beschrei; Want door veel melkens, veel verwelkens en veel bouwens Vergaert men overvloet, van honger meen ik trouwens, En scheuren in den rok, en eelt aen voet en hant, Doch ondertusschen ook een overbot verstant. O! toen de boeren ryk verkeerden by hun buuren Dat was, wanneer Jupyn nogh in de kinderluuren, En Juno zyne gâ een zuigend meisje was. De lantbou miste, eilaes! Saturnus eeu te rasch. Voorts brengt die nutte kunst, ook zelfs in deze tyden, Niet zelden ziektes aen die bitter zyn te lyden. Wat ken ik boeren wel, wier toegerolde maeg, Het zy de hontstar gloei', het zy de sneeu ons plaeg', Somtyts geen broot gevalt, omdat ze 't ja niet hebben! De vliet van 's boumans winst blyft byster lang aen 't ebben, En toont den bodem droog op veelerleie steên. Maer dit 's een buitenpadt: ik moet te rugge treên. De melkkoe zal misschien een ryker weide krygen. Toen nu myn groote kop bet uit begon te dygen Zond Vader, dagh op dagh, maer tot myn harte wee, My naer de boerenschool van 't Schipluisch A B C.
[pagina 84]
Hoe dikwyls dropen dan myn tranen langs de wegen! De meester was niet quaet, maer 't leren stont my tegen. Als ik dat huis beschou, (wat is de mensch ook dom!) Sluit my het hart nogh toe, al weet ik niet waerom. De leeu wort dus ontstelt door 't kraeien van de haenen. D' aep vreest de schiltpad zoo, gevonden op zyn baenen. Nochtans herdenk ik niet met schrik aen plak of roê: Ik heb ze noit bezuurt; de meester gaf wat toe. Hy doolt ook zekerlyk die eerelyke zeden Door slagen brengen wil in kinderlyke leden. Daer geen vermaenen baet is ook het slaen onnut. Maer volg my langs den dyk weêr schoolwaert uit de hut. Myn reisgezelschap was al mede kroost van boeren, Doch dat wist my de doot voor 't meest al lang t' ontvoeren. Een was 'er gansch myn vrient: wy schreven beide om stryt, En hielden onderwyl ons zuiver van den nyt. Hy had met my in spel en zoete klucht behagen; Maer 'k holp hem met dees hant en schouder grafwaert dragen. Rust, lieve speelgenoot; rust zacht, o waerde Jan Van Bergen, dien myn hart nogh niet vergeten kan. Wy keven altemet, 't is waer, om koot of knikkers; Maer hoe gezwint was 't vrê! nu braekt de hel haere Ikkers, Door wie het bloet zyn bloet niet zelden pais ontzeit, Om minder dan een noot naer tytsgelegentheit.
[pagina 85]
Want al het kintsch geschil ryst meest om beuzelingen, Een' appel of een ei, en andre onnoozle dingen. Maer voeg een' gryzen baert eens by een kintsche kin, Gy vint 'er grooter ligt en snooder kintscheit in. Och! d' ouderdom wort meest door kryg en hou gedreven. Hoe nader aen het endt, hoe zotter zorg voor 't leven. Myn grypt naer een heel broot, en heeft een' brok vandoen. Dan d' avont valt zoo rasch; ik moet myn gangen spoên. Nadat nu 't schoolgareel was van myn' hals genomen Most ik, van 't nat in 't vier, weêr op den akker komen: Daer slaefde ik moedigh knaep zoo fel door heet en kout, Dat gy bezwarelyk een' slechter vinden zoudt. Ik liet het my voorwaer ontstormen noch ontzuuren, Als 't boerenkermis was. Maer zal die vreugt wel duuren? Zei Vader menigmael. o zoon, voorzeker neen. Doch hoe gestopt is 't oor der jongkheit voor goê reên! Dus yvrigh, sprak hy voort, by spel en dans te wezen Staet ons niet half zoo fraei als vroeg Godts woort te lezen. Heb dank, oprechte Man, al had gy my ontstelt. De deugt leest ons ten goê wel lessen van gewelt. In zulke tyden dan ontstorf ons myne Moeder. Geen noodt, wiert slechts de jeugt door grooten ramp iet vroeder. Zoo tydelyke schâ de ziel wat baten kan, Is hy die meest verliest ook d' allerrykste man.
[pagina 86]
'k Beschreide haer met ernst, gelyk ze wel verdiende; Maer boersch en kunsteloos en blint of zwaer stikziende. Slaep, waerde Moeder, slaep. de grafsteen druk u zacht. Ik heb u naderhant lykoffer toegebragt. Drie zusters had ik toen en nogh, gezont van lyven, Hoewel daer zonderling niet veel van valt te schryven, Als dat ze Vaders kist niet weinigh voordeels deên, Door 't mindren van den last, besteet aen kleên en reên. Doch zusters, neemt gedult, al schynt dees tael wat stugge. 'k Bewaer de scherpste roên hier voor myn' eigen rugge. Uw doen mishaegt my niet. het is een kluchtigh woort, En dubbel een zottin, die zich aen zotheit stoort. Maer weder tot de zaek. waer wil 't hier nu toe komen? De zoetheit der muzyk had my rasch ingenomen. Daer most een vedel zyn, een zyden lint daeraen; En ik begon in 't kort een' raeren toon te slaen. Het baerde schier een' klank met stryken, toetsen, grypen, Alsof ge een roestigh mes hoorde op een' drempel slypen. Zie, zoo dicht grenst die kunst aen d' eedle dichtery. De lierman en poëet gaen dikwyls zy aen zy. Omtrent en voor dien tyt plagt my de zin te dringen, Van zelf, en slecht in zwier, tot pennetekeningen Van huis en hof en kerk en mensch en dier en plant. 'k Bewaer de stukken nogh, van rotten aengerant.
[pagina 87]
Vervolgens kreeg ik lust tot letterkunst en rymen, En leerde, als met droog zant, de vaerzen samenlymen. Wat misselyker geest of toen de hel ontsloop, En in het hol gebou van myne harsens kroop! Geloof my, jonglingschap, de dichtkunst kan ook hinderen. Leert dezen schoonen tredt vry aen uw brave kinderen, Zei d' eerentfeste kreeft, en kroop vast zydeling. Het rymen is een zoet en zot en zeldzaem ding. Die kunst nochtans, die kunst, door vleien, strelen, nygen, Wist myn voorzigtigheit zelf aen haer snoer te krygen. De Kamerwerken van 't fyn Rederykerdom Verrukten myn gemoet, al gingen ze ook zoo krom En kreupel als een wyf van driemael dertigh jaren, Waeruit de kracht en geest in 't stinkhuis is gevaren. De heldegesten van ridders en mannen groot Behaegden in zulk schrift myn wonderlyk minjoot; Voornaemlyk daer dees kunst onschuldigh voert ten straf Een armen idioot, wiens strop voor 't sterven brak. Wel moet hy varen, die door dit gelukkigh breken 't Genot nogh lang verworf van een plaizierigh leven.
[pagina 88]
Dan komt 'er doorgaens ook, ten roem der poëzy, Dusdanigh een nieu liedt met zoete toonen by: Een oude boer met een mooi meisje was jong. Hoe liefelyk dat 'er de koekoek zong, Al in den koelen Meie! Schoon lief, laet ons spanceren gaen Maer langs de groene weie. Ten lesten evenwel verveelde my die kunst. 'k Begeerde grooter hulp van Febus en zyn gunst, En heb ze, hem zy dank, tot nogh toe schaers gekregen. Dan 't scheelt my ook niet veel. wat is 'er aen gelegen? Men mint een joffer dus, die ons in 't vryen let, En na het trouwen dwingt, en moeite baert in 't bed. De dichtquael is alleen door doot en graf te stelpen. Doe wat gy wilt en kunt; niets anders zal u helpen. Die ziekte zit te diep in merg en ingewant, En groeit geduurigh aen in 't rusteloos verstant, Gelyk d' uitzinnigheit by 't vallen van de blâren: Ten minsten, op die wys ben ik 'er mê gevaren. De blyken des vernufts der Vorsten op Parnas Verwonnen my geheel, die half verwonnen was. 'k Beminde Vondels rym ver boven Mennoos prêken; Want Griek of out Romein heb ik noit hooren spreken,
[pagina 89]
't Geen zelfs de blinden zien. maer als men zegt, Godtwouds, Verryst 'er schier een Paus uit een verrot stuk houts. Wat was ik tot de kunst met heeten lust genegen! Hoe bad ik in den oogst wel menigmael om regen, Opdat ik van het werk, en by myn boeken quaem'! De kunst was voor de winst my zeker aengenaem. 'k Heb menigh avondüur in haeren dienst versleten. Haer liefde goldt by my al meer dan 't lekkerste eeten, Vooral wanneer myn maeg pas dapper was voorzien. Maer welk een Zanggodin zal my nu bystant biên, Om op te zingen, met hoe groot een welbehagen Myn ziel te rugge denkt aen die verloope dagen? O gouden levenstyt! o jongkheit, ongeperst Van kommer, daer het hart der ouden schier aen berst! O welgelukkigh heil der zingende uchtenttyden En lentes voor den mensch! o wenschelyk verblyden! Tien jaren tel ik min, of rein van zielgequel, Als ik aen u herdenk, daer ik myn slooven tel: Ja twintigh wort omtrent myn leven dan wel jonger. Zoo stappen wy al voort. men zong 'er toen en sprong 'er. Het wyde wereltront was altemael schier myn; Gelyk die gekheên veel in jonge dichters zyn. O stonden van vermaek, waer zyt gy heengevaren? Wie voert my u te rug, langs velden, wegh en baeren?
[pagina 90]
Toen zong ik slechts uit lust; nu dwingt my 't lot daertoe; Want noodt is bitter kruit. in noodtyt bulkt de koe. De kraei leert om het aes dus Ave Caesar zeggen. De hont springt door den hoep, om glori in te leggen En lofgeruchten niet; maer om een arm stuk broot, Dat hem maer pas beschut voor 't woên der dorre doot. Wat zal hy anders doen, die anders naeu iet leerde? Het water wacht naer hem; die zynen wyn verteerde. Die geene handen heeft tot voordeel van den tant, Moet werken met den geest, of doolen achter 't lant. Doch deze snaer luidt schor. zing liever van de liefde. Welaen. in 't hevigste van myne dichtkoorts giefde My met haer schoon gelaet een eerelyke maegt, Wiens woort en gunst myn ziel en zinnen streelt en plaegt. Ter werelt minde ik noit een jongkvrou hartelyker. Maer och! dat trougeding blyft hangen aen den spyker. Op 't aerdryk wort geen mensch door d' armoê meer gequelt Dan die zyn lief ontbeert, om 't missen van het gelt. Dan wort men eerst gewaer, wat leege beurzen schaden. 'k Ben met haer frissche jeugt tot in de ziel beladen. Wy gingen hant aen hant somwyl door 't eenzaem groen, En queekten liefde en hoop met zoen en wederzoen. O Schoone, blyf my trou. de weelde volgt d'elende. Misschien of, ons tot heil, zich 't avontuur eens wende.
[pagina 91]
De hemel, hoop ik, is zoo doof en blint nogh niet, Of eenigh goet gestarnt begunstigt en doorziet De harten, daer de min haer' zetel in kon vesten. 't Geluk houdt beurt: het geeft ten eersten of ten lesten. O Schoone, blyf my trou. de gunst bloeie onverlept; En handel 't hart niet streng, dat gy me ontstolen hebt. Na dezen wert myn geest als zinneloos bewogen Tot eene reis, die my heeft uit het velt getogen, En in een stadt geplaetst. wat of my overging? Al leefde ik hondert jaer, tot die verandering Van woonstê en bedryf was ik niet weêr te krygen. Ik zal myn Delfsche deugt der werelt niet verzwygen, Want daer onthield ik my net zespaer maenden lang, Berooft van veltvermaek en blyden voglezang. Doch laet uw zot begrip my niet te veel beladen. Men kan met denken meer verbeuren dan met daden. De kamer daer ik sliep en schreef was droog en frisch: Dan dat baert dikwyls dorst, als ieder kenlyk is. Wat zeg of zwyg ik best? na letteroefeningen, En zweeten by den ploeg der staetbekommeringen Dronk Kato wel een' roes, totdat hy mislyk tradt, En kreeg dan schier 't gesnor der jongens aen zyn gat. Hoe 't zy, daer hebt gy 't al dat my is wedervaren In Hartogh Goverts vest en zyne strytbre scharen;
[pagina 92]
Behalven iet van kunst somwyl by hooi en gras, Maer dat komt gansch niet by dit groot bedryf te pas. Nu woon ik weêr op 't lant in sneeu en slyk en regen, Maer ook in zonneschyn en wenschelyken zegen, En wachte op 's Hemels gunst, die zoo veel quaets verschoont. Zie daer, tot dus ver dan myn leven aengetoont. Nochtans, dit had ik schier vergeten neêr te stellen, Dat ik, opdat min zorg d' aeloude stadt mogt quellen, Op 't raedhuis heb gedaen den burgerschutterseedt, Waervan ik my ook trou op doel en wachttyt queet. Het was my niet heel nieu; 'k had al voorheen gezworen Voor d' ambachtsheerlykheit waerin ik ben geboren, En trou en hulde voorts den Staten van het Lant, Wier hooge magt ik vier met lichaem en verstant; (Dat weet, die alles weet.) en anders gelt het zweeren Zoo veel als in den wint een hantvol losse vêren. Men schud veel eeden thans slechts heen uit mou en py, Maer geenszins uit het hart, al stont 'er Kristus by Met al de Heiligen die oit ten hemel voeren, Als 't quaet verholen blyft voor burgers maer en boeren. Elk denkt, gelyk vergryp geeft ongelyken loon, Deez' een vervloekte galg, en dien een koningskroon. Tot hier toe heeft myn pen dit vreemde web geweeven Van ernst en boertery, maer beide in alles even
[pagina 93]
Waerachtigh en oprecht. noem dit geen onbescheit. Wie heeft de deugt en trou het lachen oit ontzeit? Een stemmigh aengezigt wou my hier staêg niet voegen: De stof was dies te slecht. och, kost ik u vernoegen! Men schikk' zich naer den zin al deze vaerzen deur, Gelyk 't kameleon naer veelerhande kleur. Nu schiet 'er over nogh vervolgens u t' ontvouwen, Wat Godtsdienst ik bely, en waer ik op durf bouwen, Om met geloof en liefde en hoop langs 't padt te gaen Dat Godt my heeft bereit, het zy 'er distels staen, Of witte leliën en koele roozen groeien: Maer neem dit slechts in 't kort: ('k zie lant, hou aen met roeien.) 't Geloofsmerk, wydt en zydt door Godts Aposteldom De werelt omgevoert, troost hier my en alom. Doch dit zegt elk, en valt aen 't ryten, wringen, buigen; Met recht, indien ge u zelf strekt rechter en getuigen. Maer zeker, dit is my een harde steen voor 't hooft. 'k Geloof met hart en ziel 't geen Kristus Kerk gelooft, En met dien zin hoop ik te leven en te sterven. O Schepper van 't Heelal, laet ons uw gunst verwerven. O Koning, die uw' troon op starrekreitsen bouwt, En 't heerlyk aerdryk slechts voor eene voetbank houdt;
[pagina 94]
O Aertsrechtvaerdigheit en eindelooze Goetheit, Die 't bitter wereltwee vermengt met hemelzoetheit; Ai laet, ten trots van leet en welverdiende pyn, Uw vaderlyke zorg myn schilt en harnas zyn. Geef my 't geen gy begeert, en eisch dan; 'k zal betalen. Och, laet my toch niet meer in d'ydelheden dwalen. O Godt, 't zy eens genoeg. bekeer uw schepsel toch. Al deelt uw gunst iet uit, zy houdt haer volheit nogh. Ook krygt een hont wel broot van ryke koningsdisschen. Ai schuif de nachtgordyn der dikke duisternissen Eens voor de stralen wech myns walenden gezigts. Verlicht my met uw licht, o volle Bron des Lichts. Aenbidlyk Drieineen, van Jood en Turk en Heiden Te vieren nogh in 't endt, ik eisch wel onbescheiden, Maer doe 't in Jezus naem, die zelfs ter helle voer Tot heil van 't zondigh volk, dat 's Afgronts schepter zwoer. Hoe kan men minder ook van zulk een' Heer der Heeren En Godt van alle goôn verzoeken of begeeren, Dan iet dat 's Hemels Vorst te geven wel betaemt, Wiens kleenste gift een goet ontfanger diep beschaemt? 't Gelief u in uw gunst een plaets my toe te voegen; Al is ze smal en eng, zy zal my wel vernoegen. Zie my, o groote Godt, nu voor uw schepsel aen, En maek my voorts terstont uw vrient en onderdaen.
[pagina 95]
Wat schaedde 't u, zoo eens uw Englen met my lachten, En riepen, Eer zy Godt: uit 's duivels zwarte krachten Heeft hy een ziel geredt? wat zou 't, alryke Godt, U schaden? geef my eens dat overzaligh lot. Daer schuilt toch buiten u geen heil in 's werelts ronden. Aertsgoetheit, berg dees ziel, in stof en slyk gevonden, En schier daerin versmoort, met wanhoop en verdriet. Myn hart bezwykt van schaemte, als 't uwe trou beziet. Ik heb myn leven hier wat kluchtigh opgeschreven Dewyl myn daên tot nogh van zotheit samenkleven, Hoewel uw magt, o Voogt van leven, doot en graf, My met die mening noit het lieve leven gaf; Maer 'k bid u nu, o Godt, om uw langkmoedigheden, Om uws Gezalfden wil, geplaegt in ziel en leden, Om uw vergiffenis, 't boetvaerdigh hart belooft, Bestrael met uwe gunst uws eedlen schepsels hooft. Het is toch uit met ons als gy uw heil ons weigert, En streng de trappen op van uwe vierschaer steigert. Genade, o Vader, dan; genade en nimmer recht! Och, waer het ook uw kint, dat hier zoo vader zegt! En gy, Godt Zoon, zoo hoog verheven in den hoogen, 'k Bid, om de borsten u, die gy eens hebt gezogen, En om het bloet, door u by moordenaers geplengt, Dat gy my gunstigh in uw koningkryk gedenkt.
[pagina 96]
Gy weet toch wel, hoe ligt de zonden ons omringen, En schier tot haeren dienst de zwakke menschen dwingen. Gy hebt by ons gewoont in een' geringen schyn. Wil onze Voorspraek nu en Rechter teffens zyn. En gy, Godt Heilge Geest, ik heb u zeer van noden: Bestier en heiligh my op 't spoor van uw geboden. Drieëenigh Wezen, van geen sterflyk mensch verstaen, Gelei me in 't overschot van myn gestelde baen. Bestel my reden toch om uwen naem te danken, En leg dan in myn' mont u aengename klanken. 't Mistrouwen op uw gunst heb ik al afgezeit. 'k Zal hoopen tegens hoop op uw barmhartigheit.	voetnoot* Jakob, Koning van Engelant, enz.

Vorige Volgende

Algemeene Brief.