|
| |
| |
| |
Aen den heer Joannes van Dam,
Praeceptor in de Latynsche schoole te Delf.
Bou een altaer, en zet fluweele stoelen;
U nadert, o VAN DAM, een aertsgodes,
Die, schoon ze min van zitten houdt dan woelen,
Voor Jupiter moet zwichten en zyn les.
Als hy 't gebiet bedaert ze, stil en simpel;
Dan wort haer bol een onbeweegbre steen;
Dan strykt ze rasch haer' veltstandaert en wimpel,
Niet meer zoo wuft van zinnen, leên en zeên.
Gy dient voor haer wel ruime plaets te maken;
Z' is stekeblint van 's moeders lichaem af,
En wort nochtans, door gulde tempeldaken
Beschaduwt, hoog geëert van schup en staf.
| |
| |
Geen Cezar, of haer beelt stont op zyn kamers:
Geen boer byna van outs, of nimmer moê,
Badt hy haer aen, met zeeliên, krygsliên, kramers,
In grooten ernst, ja tot verhangens toe.
Doch waerom rekt myn traegheit uw verlangen?
Wat godtheit is 't die aenkomt met haer' zwier?
Zie daer, uw huis moet een bezoek ontfangen
Van 't AVONTUUR, geschetst op myn papier.
Een Woutfortuin genaekt u met dees bladen,
Waerin ze door myn hant gevouwen is;
Maer met geen' Hoorn van Overvloet beladen:
Zy zocht hem wel, maer greep elendigh mis.
Verschoon ook iet haer razende gebreken
En onverstant. haer blintheit mist de bron
Der reên; en gy hebt lamp noch toorts t' ontsteken:
't Blyft nacht voor haer, al schynt de middagzon.
Geleerde Man, bekent, en met laurieren
Verheerlykt op Parnassus dubble kruin;
Oprecht van hart, en prysbaer van manieren;
Elx doen beziende, als van een' steilen duin;
Die u niet schaemt uw broeder my te noemen
Ten aenzien van de Kunst, hoe slecht het sluit,
Doch daer ik breet en billyk op zou roemen,
Golt myn Neêrduitsch by uw Latynsch geluit;
| |
| |
Geleerde Vrient, 't is vreemt dat alle menschen
Schier offren op d' altaeren der Fortuin,
En om de gunst dier bastertgodtheit wenschen,
Met kromme knien en neêrgeboge kruin.
Juist zoo gelyk een groot deel koningkryken,
Besneden en getulbant naer hun wet,
Voor 't schoon geluit des naems bykans bezwyken
In ootmoet, van dien vroomen Mahomet.
Of schier gelyk de Nylstroom wort bejegent
Met harp en fluit, wanneer hy overvloeit,
En met zyn slib d' Egiptische akkers zegent.
O misverstant, dat ons de zinnen boeit!
Want zeg my eens, wat kan ze aen't menschdom geven?
Staet, rykdom, eer en faem. welaen, maer schrik;
Die heden door haer gunst wort opgeheven,
Smoort morgen licht erbarmelyk in 't slik.
Hoe billyk zou zich Faëton bedanken,
Had hy noit naer zyns vaders kar getaelt!
Hy kreeg zyn' wensch, maer scheidde met veel stanken,
Door blixem in den Padus neêrgedaelt.
De goê Fortuin, 't is waer, kan minzaem lokken,
Doch hoe gezwint verandert haer gemoet!
Zy troont met gout, en loont met byl en blokken,
Bepurpert met rampzaligh vorstenbloet.
| |
| |
Heb schult of geen; zy doet ook d' onschult lyden.
En die zyn hart op roem en rykdom stelt,
Zal mê zich schaers om haere gift verblyden.
Daer blinkt geen munt die noit haer' meester quelt.
Daer groeit geen roem dan aen zeer hooge boomen.
De godt van 't gout heerscht in het helsche ryk:
Bemint men hem, zoo moet men by hem komen;
En zoekt men faem, men wort een levend lyk.
't Zyn fenixen en hagelwitte ravens
Die 't losse lot der werelt altyt streelt.
't Paleis brant af; het zant verstopt de havens;
En d' eerzucht schreit, op 't lest van eer misdeelt.
Wie had gedacht, dat Dionys voorheenen
Zyn' staf in een schoolmeesterlyke plak
Verkeert zou zien, en 't oor aen jongens leenen,
Toen in het hof hem 't hofgehoor ontbrak?
Trinakria, of hy die 't bragt ten onder,
Ging evenwel nogh zacht en met verstant:
Men spaerde 't bloet des konings, en geen wonder;
Want zie, die kust leit wydt van Engelant.
Vorst Xerxes quam, met magt van volk en schepen,
Op Grieken af; maer hoe in 't endt te rug?
Een visschersboot, van natte doôn benepen,
Bragt hem weêrom, aen al zyn leden vlug.
| |
| |
Maer, denkt gy licht, laet kroon en schepter varen.
't Gelt echter, 't gelt brengt overgroot geluk.
Ja, net zoo veel als Nizus purpre hairen,
Met angst bewaert, verloren met veel druk.
Het Gulden Vlies, wat kon 't Eëtes baten?
Hebt gy gehad, gy zyt een arme hals.
Sluit, Atlas kroost, sluit uwe boomgaertgaten;
Alcides komt, en gulden ooft is malsch.
Laet dieven eens de dikke muuren breken,
Myn naem zal licht niet langer Krezus zyn.
Maer Irus; en men zal me om broot zien smeeken.
O gaven der Fortuin! o zoet venyn!
De faem nochtans, (wie kan my dat ontwringen?)
De goede faem was goet, en is 't ook nu:
Die deelt niet mê in lotveranderingen.
De goede faem! o ja, daer hoor ik u.
Doch wie zal daer het wilt geval voor danken?
De glori is een dochter van de deugt.
En echter knaegt de rups des nyts de ranken
Des lauwers ook, zelfs in zyn volle jeugt.
Sokraet moet sap van dolle kervel drinken.
Boëthius, gy hiet een ryxverraêr.
De helden die van 's hemels luister blinken
Zyn evenwel niet veiligh voor gevaer.
| |
| |
De deugt is hier 't woest lot mê onderhevigh.
Wees Seneka, zoo krygt gy keur van doot:
Wees Palameed, en sta oprecht en stevigh;
Daer komt een kei; hou uwen boezem bloot.
Dan wraekt men om het lot des Braven outheit.
Dan wort het Wit by elk in zwart verkeert:
Maer eindlyk krimpt en jammert men van koutheit,
En kent den rok eerst als men hem ontbeert.
Bellerofons, Achillen, Herkulessen
En Jazons zyn ten hemel toe vermaert:
Homeeren ook en Zenoos, by de Bessen
En Geten schrael bekent en luttel waert:
Ik zwyg nogh van Apellen, Fidiassen
En ander volk, verheven door de kunst.
Doch wie van hun was 't los gewelt ontwassen
Des Avontuurs, verzekert van zyn gunst?
Een Milo wort verslonden door de dieren,
In lichaemskracht een wonder van zyn' tyt.
Heleen, zoo schoon dat haer niets meer kon sieren,
Raekt eer en gâ en boel en schoonheit quyt.
D' aeloutheit weet van eenen man te spreken
Die door een' eik kon zien als door een glas.
En 'k wenschte ook wel, dat ik voor weinigh weeken,
Dat scherp gezigt alom eens magtigh was.
| |
| |
Doch stil. dat zyn de gaven der natuure,
Daer 't blint geval zoo om gebeden wort,
En die bywyl, maer juist ter quader uure,
Door 't zelve zyn in 's bidders schoot gestort.
Veel eischt 'er dwaes van zulke dwaze goden
Iet, dat men tot zyn deerlyk nadeel krygt.
Het hofschavot kan heele huizen dooden,
Terwyl men zelfs door deugt naer glori stygt.
Had Cicero niet deftigh uitgeblonken,
Antonius had zynen hals gespaert.
Zyn hemeltael wert met den loon beschonken
Des degens, die op kennis let noch aert.
De wetenschap bedorf dien uitgelezen.
Het gul gemoet heeft hem ten val gebragt.
Zend Godt een schip om braven, dus geprezen;
'k Wed gy 't weêrom ziet keeren zonder vracht.
Wie weet, en wie zal 't myne zangnimf zeggen,
Hoe 't lot zich hielt der helden, die al lang
Met hunnen naem zoo diep begraven leggen?
't Geval benyt hen lof- en glorizang.
Ja leg den roem der allerbraefste helden
Eens op uw' disch met al hun lauwerblaên,
Behaelt in zee en zant en oorlogsvelden;
'k Gis dat gy dun en hongrigh op zult staen.
| |
| |
Hoe klein een graf smoort Alexanders grootheit!
Hoe luttel wichts haelt d' asch van Hannibal!
Darius sneeft door zyner vrienden snootheit,
En Mithridaet betreurt het ryxgeval.
Maer, staet misschien het Avontuur te denken,
De dichter zoekt vyf pooten aen een kat.
Die zwerver most myn aenzien zoo niet krenken,
Of ik betael zyn' dienst met kruis en radt.
Want galg en mik zult gy noit op zien rechten
Dan voor het volk dat my niet heeft te vrient.
Men draeit alleen de stroppen voor de slechten.
Ik geeve niet naer 't geen men juist verdient.
Genade dan. 'k zal weêr uw grootheit pryzen.
O aertsgodin der werelt, breng geluk.
Men dorscht toch hooi, en grypt naer schilderspyzen
En schimmen, daer gy plaets maekt voor den druk.
Wat baet het ons tot 's avonts spâ te slooven,
En met den haen te ryzen uit den slaep?
Dien gy met uw voorvlechten zyt ontstoven,
Vangt wint alleen, hoe zeer hy woel' en gaep'.
O Avontuur, verstrek my dan een trooster:
Queek blyschap aen, en demp het droef getreur.
Maer 'k tel myn gelt op een' versleten rooster,
En klop gewis hier aen eens dooden deur.
| |
| |
Ook acht ik niet, dat Godt een bê zou achten,
Tenzy ze uit ziel en zinnen dieper quam.
En zeker, 'k hoop my t' aller uur te wachten
Van afgodtsdienst; die maekt den Hemel gram.
Laet anderen zich aen uw gunst vergapen:
De ziel wort meest door 't lichaem geregeert,
Vandaer de zon den Ganges wekt in 't slapen,
Tot daer ze in 't zout by Kadix onderkeert.
Elk wenscht in magt zyn' naesten 't af te winnen,
Als d' elefant in grootte 't wint van muis
En mier; of zoo gelyk met staert en vinnen
De walvisch grootst zich toont in 't zeegebruis.
Zelf een goê ziel, die niemant tracht te krenken,
Begeert de magt om dat te kunnen doen.
Maer laet myn kunst, o vroomen, u iet schenken,
Terwyl een zot zich blyft ten jammer spoên.
Woon ik slechts niet daer honger is gebakken,
En scherpe dorst gebrouwen voor de maeg,
En dekt men my voor kou en ongemakken;
Zie dan, of ik naer staet en rykdom vraeg.
Dik ganzevleesch en dunne pannekoeken
Zy 't lot van 't volk dat hier wel blyven wou.
Wat ons belangt, laet ons naer schatten zoeken
Die niet vergaen, herhoopt met dootschen rou.
| |
| |
Wilt gy dan eens u schikken naer myn raden,
Zoo wenscht dat Godt d' Alzegenaer u geef,
Dat hem vereer, dat niemants heil kan schaden,
En eens met u ten hoogen hemel zweef.
Laet grooten drie of tweepaer namen voeren,
En zeggen: 'k Mis al liever 't rechteroog,
Dan dat ik tong of handen zou besnoeren.
Schept moedt; 'k noem dien boha een regenboog.
Ziet gy dien rook wel opgaen en verdwynen?
Die toont het lot der vorsten, en hun gunst.
De dingen zyn zoo goet niet als ze schynen.
De roest ontziet geen' schepter om de kunst.
Joost had bezoek van twee eens die niet bragten,
En die hy uit zyn armoê voeden most.
Men stont u daer, wel prat op ryxgeslachten,
Te vlammen op 's mans bier en boerekost.
Zy hadden uit een' stryt de vlucht genomen,
En bergden hier hun lyf, met angst belaên,
En voortgejaegt langs velt, moeras en stroomen,
En Joost was met hun jammer ook begaen.
Maer, dacht hy, moet een hut twee hoven voeden!
Dat gaet verkeert, en echter vind ik 't zoo.
Zyn die ook vast aen voor- en tegenspoeden!
'k Veracht hun gout dan by myn klei en stroo.
| |
| |
En mooglyk (dacht hy verder) staet gy garen
Elk voor uw hooft op een ton gouts te boek
In 't ruim kantoor der groote tollenaren.
Dit gist de boer, geweken in een' hoek.
Voorts licht hy zyn karpoes, en heusch van zinnen,
Slaet dit geluit: Myn heeren, met verlof;
Ziet myn bedryf. gy zoudt uw leet verwinnen,
Waert gy te vreên met zulk een ryk en hof.
Men mogt het wel in eene grafzuil houwen
Ten luister dier aertsprinsen van het lant,
Of schilderen voor hunne praelgebouwen,
Wier gevel noit die tael was ingeplant.
Doch gy, VAN DAM, ons en Apol zoo dierbaer,
Mistrou met my het wankelbaer geluk.
Al wat het geeft gelt niets voor 's Hemels vierschaer,
En wort al meest beschreit met smart en druk.
Vier koningen zie 'k voor een' wagen draven;
Zy zien naer 't radt, en hoopen op 't geval.
De Hemel schenkt zyn' haters zyne gaven,
Zyn' zegen maer alleen aen 't vroom getal.
Men kieze een lot dat Tagus waterkanten
In rykdom tart, en Indus diamanten.
|
|
Auteursrechtvrij