Minskebern

[p. 95]

10

Geke en Janny wolle wolris in tsjinst yn 'e kapel fan it ferpleechhûs meimeitsje. Net allinnich om te hearren wat dêr sein en dien wurdt, mar om nei Maart te sjen, om in idee te krijen fan wat sy dêr noch fan meikrijt. It leauwe hat earder, doe't se as bern noch thús wennen, altyd in wichtich plak ynnommen, lykas by safolle oare minsken yn it doarp dêr 't se opgroeid binne. Sneins twa kear nei tsjerke en by elk miel út of oer de bibel lêze. De bern hawwe har eigen wei dêr sa stadichoan yn fûn. Aukje giet net mear nei tsjerke, dy hat har útskriuwe litten, de oare twa binne nei de râne fan 'e tsjerke ferhuze en sykje in paad yn 'e breedte, sûnder it leauwe sels los te litten. Geke en Janny prate dêroer, sykje, twifelje en freegje har ôf wat it no noch mei Maart docht..

It is in lyts clubke dat om tsien oere de kapel ynsloft. De stuollen stean fier útinoar en as se sjogge hoefolle rolstuollen nei binnen skood wurde, begripe se wêr't dat goed foar is. Der binne mear bewenners dy't famylje meinimme. Of leaver der is famylje dy't bewenners meinimt. It oargel spilet bekende, âlde wizen. Hjir gjin Huub Oosterhuis, mar Jehannes de Hear en fertroude psalmen. Se hearre hoe't de liturgybledsjes risselje as de muzyk ophâldt. Guon fan 'e bewenners sitte lûdop foar har út te prate. Hjir en dêr núndert ien mei it oargel mei. Geke stompt Janny oan en wiist nei in frou dy't hieltyd fan achteren nei foaren widzet, as stie se foar de Klaachmuorre. Janny glimket.

Maart sit mei grutte eagen nei it rút te sjen, dêr't de sinne allerhanne kleuren opljochtsje lit. Geke sjocht de hege finsters fan 'e âlde tsjerke wer foar har, dêr't se as bern siet. Hoe faak hat se de salmiakfoarmige rútsjes dêr net teld, nei de stofkes stoarre dy't

[p. 96]

yn 'e strielen fan 'e sinne altyd boppe deselde hollen dûnsen. Se lei, as de preek lang duorre, tsjin mem har earm oan, dy't sacht wie en lekker rûkte. Se fielt noch mem har hân, dy't se op har knibbels lei as sy de skonken te wyld bongelje liet. Trije stuorren krigen se mei, foar elk ponkje ien. Letter doe't se lêze koe, blêde se meastal yn har psalmboekje om, it faakst yn 'e siden achteryn dêr't se mei it sjongen noait oan takamen en yn it ynplakte katern. As se by it blêdzjen tefolle leven makke, skodholle mem. Ssst. Soms kriich se dan in ekstra pipermuntsje.

Maart hat de liturgy ûndersteboppen op 'e skurte lein. Jelte, dy't oan 'e oare kant fan har swijend foar him út sit te sjen en wachtet op 'e dingen dy't komme, leit it bledsje noch gau even oarsom foar't de pastor deryn komt. Geke sjocht it út in eachhoeke wei en wurdt der ynienen lilk om. Kin er har dan ek noait gewoan gewurde litte. Se sjocht nei Janny, oft dy it ek sjoen hat, mar dy folget de optocht dy't troch it gongpaad rint.

De pastor is in frou. Se hat in skierwite toga oan mei in griene sjerp en se glimket freonlik as se in hân fan de âlderling krigen hat en achter de tafel wei de lytse gemeente oansjocht. Op heldere toan begjint se te praten en even hat se de oandacht fan alle minsken yn it sealtsje. Se stekt in kers oan en as Geke nei Janny, nêst har, sjocht, liket it as baarnt it fjurke by har yn 'e eagen.

Wat betsjut it leauwe noch foar Maart? Se sjonge, in psalm, in wize dy't se allegear kenne. Jelte sjongt de wurden út 'e holle, Foar Geke en Janny binne de wize en de tekst ek noch wol fertroud. Se meie graach sjonge en litte har even meifiere op 'e toanen fan it oargel. Het hoofd omhoog en het hart naar boven, de kiel wiidiepen en sjong de emoasjes der mar út. In healjier lyn hearden se Maart noch wolris sjongen, mar dy sit no mei eagen fol ûnbegryp om har hinne te sjen.

[p. 97]

‘Se genietet likefolle fan Berend Botje,’ wol Auk ha. ‘It hat neat mei religy te krijen,’ mient se, en se leit út hoe't it yn 'e harsens neffens har ferdield is. Op it plak dêr't kreativiteit en gefoel foar skjintme sitte, dêr leit ek de ûntfanklikheid foar it spirituele fêstlein. De harsens fan Maart wurde oantaast en stadichoan falt alles wat dêr earder oan it wurk wie stil. Sjoch mar ris nei minsken dy't in beroerte hân ha, dy kinne samar om neat de triennen rinne litte. Emosjonele ynkontininsje neamt Auk soks.

‘It is net allinnich it geheugen dat fuort rekket, der binne safolle dingen dy't út de harsens wei regele wurde dy't by mem no net mear funskjonearje. Tink mar oan it sinjaal om te rin-nen. Der mankearret har neat oan 'e fuotten of skonken, mar se krijt ynienen gjin opdracht mear om dy te brûken.’ seit se. Auk is in ferpleechkundige mei eigen ideeën.

Se sitte op 'e jierdei fan Janny by-inoar. Mei hite hollen. It is op 't lêst wol har mem dêr't se it oer hawwe, fan har alle trije, en elk giet mei har achterútgong oars om. Alle bern en skoanbern docht it sear om Maart sa te sjen en te fernimmen dat it hiel oars is as it om eigen giet, om der achter te kommen dat in mem wol hiel ticht by it hert sit. Stik foar stik sykje se antwurden om it ûnbegryplike dat foar har eagen bart akseptearje te kinnen. Wat is de sin fan dit hieltyd fierder by de minsken weidreaune bestean? Wat ûnderfynt Maart dêr sels noch fan? ‘Mar, hoe kin dat dan? It heart by in minske om it mear, it oerstiigjende, te sykjen, dochs? En wat is God dan noch? Bestiet in God inkeld yn 'e holle fan minsken en ferdwynt er as in minske net mear tinke kin, sels net mear it besef hat fan dy alles omfiemjende krêft dy't him of har altyd oerein holden hat?’ Geke kin it har net yntinke en wegert oan minsken, oan Maart, te tinken as oan in kompjûterbestân dêr't in diel fan

[p. 98]

útwiske wurdt. Janny falt har by.

‘In minskie is mear as lichem en ferstân,’ mient se. ‘Miskien is dat wol de siel.’ Evert sit ûnderút sakke mei in bierfleske oan 'e mûle. Hy seit neat, mar harket.

‘En minsken mei in ferstanlike achterstân dan? Wat giet der yn sokken om?’ wol Janny witte, dy't de lêste gasten dy't net by de famylje hearre útswaaid hat en no by har komt te sitten. Oan 'e keukenskant rêdt Kier, de man fan Janny de jierdeisbrot op. De rinkeljende glêzen en it wetter dat yn 'e goatstien klettert, steure har net.

‘Miskien is dit har earste faze,’ besiket Nynke, de âldste fan Aukje. ‘Faaks komt se nei har dea werom en moat se dan wurkje oan wat se yn dit libben net foarinoar krigen hat.’ Se wol har ideeën fierder útlizze, mar Auk praat dêroerhinne. Se hat genôch dronken om alles dêr't se de lêste tiid oer neitocht hat uterje te kinnen. No moatte se nei har harkje.

‘Muzyk draacht fierder as wurden,’ seit Evert. Sweager seit wat. Sels Auk hâldt har even stil.

‘Yn muzyk leit alles dêr't wy gjin wurden foar fine kinne. It tilt ús út boppe it deistige, nei in heger nivo. Dat hat ek net mei lichem of ferstân te krijen.’ Geke wit dat er earder, as jonge, skoften achter de bank sitte koe, lykas Lars no bytiden: de koptillefoan op 'e earen, hielendal yn syn eigen wrâld. Dat is foar Evert wat him optilt út 'e gewoane beslommeringen.

Dêr fynt er syn rêst.

‘Fan my mei it wurden hawwe,’ seit Geke. ‘Muzyk op wurden fan treast, fan hâldfêst.’

‘Wêr bestiet dat hâldfêst dan út?’ wol Janny witte. Eins wit se it wol. By har op it pripboerd op it húske hawwe se it fan 'e jûns allegear lêze kinnen: de spreuken, de sitaten fan wize minsken, de wurden dy't jin oan it neitinken sette, treast biede, besykje los te weakjen fan 'e soargen om it deistige bestean.

[p. 99]

Sineeske spreuken hingje dêr, bibelteksten, Amerikaanske klisjees, priuwkes fan wat minsken troch de tiden hinne lêzen en sein hawwe om har troch it libben slaan te kinnen.

‘Yn hâlders hân,’ seit Janny, ‘dat is wat ik leau. Dat der in macht is, in leafde, in boarne, dêr't alle minsken út fuortkomme. Dêr komme wy wei, en dêr gean wy hinne, mem ek. Se sil ta har bestimming komme, no, fan binnen miskien, dêr't wy net bykomme kinne, of letter, nei har dea, dêr't wy al hielendal neat fan witte, mar dêr't it goed wêze sil foar har. Dat leau ik, dat se ûnderweis is nei in bestean dêr't wy gjin idee fan hawwe, mar dêr 't se hielendal ta bloei komt, dêr't se fine sil wêr't se hjir net oan takommen is en dêr't wy ek ien kear komme sille.’ It is der even stil fan. Sa'n kredo hawwe se noch net earder fan ien fan allen heard.

‘Op muzyk,’ follet Evert oan.

‘Op wjokken,’ fynt Nynke.

‘Ut de lêste pine wei, dy't aanst oer is,’ seit Geke. As se har freegjend oansjogge, skodhollet se.

‘Nee, net dat it hjir ien en al ellinde foar har wie, mar ôfskied is pynlik,’ seit se, ‘se moat ús, sa't wy hjir sitte, loslitte. Dat docht sear, dat falt foar har, no't se ús stikje by bytsje kwytrekket, hielendal net ta. Ik tink, ek al wit se net mear hoe't wy hite, ek al liket se ús net mear te kennen, dat yn har oan ien wei stikjes lossjitte. Stikjes lok, frisseltsjes fertriet, krekt as yn ús.