Minskebern

[p. 50]

VIII

Hy begrypt der neat fan. Hjir leit er op in sikehûsbêd en hy hat gjin idee fan wat der mei him is. Se hawwe him fan ûnder oant boppe en fan binnen en bûten ûndersocht. Der wie neat te finen. Se prate mar en prate. Se sitte oan syn bêd en stelle fragen. Hy is net siik. Hy is allinnich sa ferskriklik wurch.

Jelte fertelt dat it lêste wat him noch yn 't sin komt de dûmny is, dy't de koster ropt en mei syn swarte flinterearmen swaait as woe er opstige en nei de himel fleane. Hy sjocht de gesichten fan 'e minsken yn tsjerke dy't ûngerêst op him delsjogge, en dan wurdt alles swart. Hy wit noch dat er rôp dat se om Maart tinke moasten, dat sy net allinnich wêze koe, dat...

‘It giet no oer jo,’ seit de ferpleechster en hy knikt. It sil wol sa wêze, mar hy wol earst witte hoe't it mei Maart is. In freondinne hat har mei nei hûs ta nommen, sizze se, hy moat dêr net oer ynsitte.

‘Wy hawwe fan jo húsdokter heard dat jo hielendal allinnich foar jo frou soargje.’

‘Wa moat it oars dwaan?’ Jelte wol hjirwei. Hy is net siik. Wat wolle se fan him?

‘Is de sûker goed?’ freget er. Dêr moat er om tinke mei syn sûkersykte, mar dat is de lêste tiid op 'e achtergrûn rekke. It lykwicht hie neat mear te krijen mei syn eigen lichem, inkeld mei de spanning yn 'e relaasje mei Maart, hoe't er har yn 'e stokken hâlde koe, sûnder dat de minsken om him hinne yn 'e gaten krigen hoe't it der by harren foarstie. Hy woe sa graach dat it der nei bûten ta gewoan útseach, dat er yn 'e hûs hâlde koe wat dêr bliuwe moast, dat er it byld fan it al sa lang troude en lokkige stel yn eare hâlde koe.

‘Wa wit derfan dat sy oan it demintearjen is?’ freget de suster.

[p. 51]

Jelte komt oerein. Hy lûkt oan 'e lekkens sadat dy him oan 'e earmsholten ta bedekke. As er sa sit, fielt er him sterker. Mar net sterk genôch.

‘Ik sil de maatskiplik wurkster by jo del stjoere. Jo moatte mei har mar beprate hoe't it fierder moat as jo wer nei hûs ta gean. Sy hat withoefaak mei sokke gefallen te krijen.’ Jelte knikt, dat is goed.

‘Wannear mei ik hjirwei?’ freget er as de ferpleechkundige har stoel tebekskoot..

‘Der binne noch wat útslaggen ûnderweis. De dokter komt moarnier even by jo te sjen en dy kin dan wol wat mear fertelle, mar ik ferwachtsje dat it net langer as in pear dagen duorje sil.’

As se de doar achter har tichtlutsen hat, lit Jelte him wer achteroer yn it kessen sakje. In pear dagen. Hy kin wol wiken sliepe, hy moat der no noch net oan tinke om wer nei hûs, finzen yn de pear keamers dêr't er har net ûntrinne kin. Moarn komme de bern, Janny yn elts gefal en Auk, hy moat der eins mei har oer prate, mar hy kin hast net útlizze wêr't er sa wurch fan wurdt. As er oer Maart fertelt, hoe't se no bytiden is, dan fielt it as ferried. Hy is mei har troud, hy moat dêrmei rêde. De bern binne sa wiis mei har en hawwe altyd in waarmere bân mei Maart hân as mei him. Se sille gjin kwea wurd oer har hearre wolle.

De bylden fan de lêste pear dagen skowe him as in stûkjende film, mei hoarten en stjitten, troch de holle. Fan 'e moarn soenen se nei tsjerke. Hy koe der mar net oan wenne dat Maart net mear wist hokker dei it wie as se fan 't bêd kamen. Hy ferwachte noch altyd de automatyske hannelingen dy't by de dei fan 'e wike hearden. Op sneon nei it moarnsiten kofje en dêrnei te boadskipjen, de moandeis nei it koar yn it rêsthûs dêr't se sa goed en kwea it noch gong allebeide yn meisongen,

[p. 52]

sneins avensearje, oanklaaie, ite en nei tsjerke. Avensearje kaam yn it wurdboek fan Maart alhielendal net mear foar. Earder hie elk in fanselssprekkende taak. As Jelte klear wie yn 'e badkeamer makke er de tafel klear, wylst sy har wosk en oanklaaide. Maart sette kofje en as alles berêden wie, sieten se in skoft gesellich oan 'e tafel en namen de dei dy't foar har lei tegearre troch. Hy wie mear as fiif jier âlder as sy en doe't er mei pinsjoen gong wienen se beide noch fitaal. Se fytsten in soad of kochten in deikaart foar de bus en toerden troch de omkriten. Der wie altyd wol wat te belibjen. Se holden fan de fêste rûtine en seinen withoefaak dat it goed west hie om jong oan bern te begjinnen, want no 't dy ta de doar út wienen en sy allinnich oerbleaun, hienen se noch in see fan tiid om de dingen te dwaan dy't se sels graach woenen. It wie allinnich wol spitich dat de bern alle trije sa fier fuort wennen. Se begriepen wol dat se net sa faak thús komme koenen, mar se misten har wol, foaral Maart. Withoefaak hienen se tsjininoar sein dat it sa noflik wie om gerêst op bêd te gean, sûnder mei in heal ear te harkjen oft se wol thúskamen: de hoksdoar, de brommer, de kaai yn it slot, de hoedene stappen op 'e trep.

Jelte sakket fuort. As de suster om 'e hoeke fan 'e doar sjocht, glimket se. Hy snoarket lûd. It is mar goed dat der gjin oare pasjinten op it sealtsje lizze.

It is fertroud en dochs frjemd as se troch it lân ride. Yn 'e greiden stean kij en oeral om har hinne lizze de pleatsen mei de reade rêch yn it freonlike jûnsljocht nei te genietsjen fan 'e simmerdei. De beammen lûke lange skaden oer it lân, en Jelte hat it gefoel dat er better sykhelje kin, dat syn hert rommer wurdt. Hy seit net lûdop hoe't er him fielt, hy is net in prater, mar it is krekt as lûkt de wurgens him út it liif. Syn skonken

[p. 53]

binne sterk en hy hat gjin ferlet fan it motorke, hy trapet as in fint fan fiifentweintich.

Ynienen sjocht Jelte hoe't Maart him op it fytspaad ynhellet. As se him foarbyriidt, stekt se de tonge nei him út. Hy moat om har laitsje. Har grize hier is feroare yn it bosk lange, reade krollen dat se hie doe't se elkoar krekt kennen learden. Maart hat in wide simmerjurk oan mei blommen derop. Se fytst sa hurd dat de rok har boppe de knibbels waait en noch heger. Hy sjocht har wite ûnderbroekje. Se trapet fûl en stekt dan de skonken foar har út en leit se op it spatskerm fan it foartsjil. Jelte heart har laitsjen en glimket. Dit is syn Maart, de boartlike, fleurige frou dêr't er sa fereale op waard, dêr't er sa gau mooglik mei trouwe wol, foar't der oare kapers op 'e kust komme. Se is in stik jonger as hy, hast noch in famke, mar wat kin it skele. Sy lûkt him mei har fleurige aard út syn swiersettigens wei en laket syn soargen fuort. Lykas no. Hy wol har ynhelje en har fyts keare. Hy wol dat se ôfstappe, de fytsen yn 'e berm smite, tegearre troch it gers rôlje. De rook fan simmer yn har hier, har rûne liif yn syn earmen, hy wol har lippen priuwe. Hy trapet en trapet.

Dan komt der in auto fan rjochts. Jelte sjocht him oankommen, mar Maart hat neat yn 'e gaten. Se sjocht achterom en laket nei him. Se hat mar ien hân oan it stjoer en se slingert. Tink derom, wol er roppe, sjoch út, in auto. Mar it is al te let.

Har hier wurdt griis en as in âlde frou lit se har yn folle feart fan it seal glydzje en besiket in foet oan 'e grûn te krijen. Se remmet net, se rydt tsjin de auto oan dy't lûd toeterjend en mei piipjende remmen op har ynrydt. Hy heart de klap, hy sjocht hoe't de fyts oer it fytspaad glidet en Maart tsjin it foarrút sjit. Har holle draait yn in frjemde hoeke en dan sakket se yn slow motion fan 'e motorkap nei ûnderen. As in ferfrommele

[p. 54]

protsje leit se op 'e dyk. Jelte hat sa fûl yn 'e remmen knypt dat syn hannen der sear fan dogge. Hy hâldt syn fyts beet, mar kin him net ferwege. Hy is yn in film telâne kommen. Hy stiet dêr mar en sjocht dernei. As de bestjoerder fan 'e auto útstapt en nei him ropt, rint er mei stive skonken nei him ta.

Janny en Geke sitte by syn bêd. Se flústerje tsjin elkoar, mar swije as se sjogge dat er de eagen iepen docht.

‘Hoe hat heit dit no hân?’ freget Geke.

‘Is Auk der net?’ Jelte heart it himsels sizzen en stekt in hân út nei Janny dy't wat sneu sjocht.

‘Moai dat jim der binne,’ seit er gau.

‘De groetnis fan Gryt,’ seit Geke, ‘en se bliuwt by mem oant heit wer thúskomt.’ Jelte knikt. Se hienen it him al ferteld.

‘It moat al oars as heit hjirwei is.’ Janny sjocht him oan, se ferwachtet dat er dêr wat op seit.

Jelte hat der gjin nocht oan. Hy wol it net sizze, mar hy is bliid dat er even fersoarge wurdt, net hoecht nei te tinken, net op syn iepenst hoecht te wêzen foar alle lûden dy't oars binne as oars. As er hiel earlik is, soe er hjir it leafst in pear wiken bliuwe wolle. It iten wurdt him brocht, hy kin him samar deljaan, se komme oan syn bêd te sitten en hy kin yn alle rêst mei folwoeksen minsken prate.

‘Heit moat al wat iepener wêze,’ fynt Geke. ‘Dit komt fansels net fan 'e iene op 'e oare dei. As heit foar de tillefoan seit dat it goed giet, leauwe wy dat, mar it gong dus net goed en no witte wy net mear wat wy leauwe moatte.’ Se sille wol gelyk ha, mar Jelte hat altyd wat muoite hân om mei de famkes oer syn soargen te praten. Hy hat it gefoel dat sy al gau partij foar Maart kieze, of dat se guon dingen net fan elkoar begripe. Mem sjocht der suterich út, ha se wol tsjin him sein, se hat har hier net wosken en se stjonkt. Dat binne frouljussaken.

[p. 55]

Dêr hat er him noch noait yn ferdjippe. Wasket mem har wol? As er sei dat se alle dagen nei him yn 'e badkeamer wie en dêr skoften omslaan koe, fregen se fierder, oft er wolris seach dat se har wosk, oft er derby bleau, oft se har wol ferskjinne. Sa wienen Maart en hy noch noait mei-elkoar omgongen. Wat achter de doar fan 'e badkeamer barde, wie in privee-oangele-genheid. Hy die de doar altyd op 't slot, miskien wol út gewoante, út de tiid dat de bern noch thúswennen. Maart hie dat noait dien. Se miende al gau dat se it benaud kriich as doarren tichtsieten. Eins koe er dêrom alle dagen wol meikrije wat sy dêr útheefde, mar it koe him neat skele. Se rûkte altyd lekker as se dêrwei kaam. Oft se dat de lêste tiid noch die, dêr hie er gjin acht op slein. Se gong geregeld nei de kapper, mar hy hie der no earlik sein gjin idee fan hoe lang lyn de lêste kear wie. Har hier seach der wat suterich út, mar dat hie it wol faker dien, lykas yn it begjin fan har trouwen, doe't der gjin jild wie om faak nei de kapper te gean. De stive permaninten fan dêrnei hie se al lang ôfsward. Se hie it hier wat losser, en hy seach it ferskil net tusken wat losser en ûnfersoarge.

‘It sjocht der yn 'e hûs ek net út,’ seit Janny no. ‘Hoe faak hellet heit in stofsûger troch de keamer?’ Jelte kôget op 'e binnenkant fan syn wangen. Hy moat alle muoite dwaan om him rêstich te hâlden. Stofsûgje. Hy siedt it iten, hy docht de wask, hy ferskjinnet it bêd. Is dat noch net genôch? Op syn minst ien kear yn 'e wike is Maart nachts wiet en leit er yn har plasse. Se stjonke bytiden moarns de sliepkeamer út. Hy hat de gebrûksoanwizing fan 'e waskmasine trochlêzen en kin him no mei de masine rêde. Ut ûnderfining wit er no hoe lang ierdappels siede moatte foar't se gear binne. Se ite meastal beantsjes of slaad derby, want hy wit hoe't er soks klearmeitsje moat. Wat wolle se noch mear fan him?

‘It is gjin ferwyt,’ seit Geke. ‘Heit is no ien kear gjin húshâlder.

[p. 56]

Mar as it tefolle is, moat der help komme.’ Jelte knikt. Hy slokt de wurden nei binnen dy't him op 'e tonge lizze. Hy is mei Maart troud en de bern moatte der gjin lêst fan ha. Hy moat him dermei rêde en as er dat net allinnich kin, moat er om help freegje. It is it lêste wat er woe, mar der liket no gjin oare útwei mear.

‘De maatskiplik wurkster komt mei my te praten,’ seit er. ‘Sy sil wat dingen regelje.’

‘Kinne wy ek even mei har prate?’ Janny wol it plan fan oanpak hearre, se fertrout it noch net hielendal. Jelte lûkt oan 'e skouders. Dat wit er allegear net, dêr moatte se sels mar achteroan. Hy lit him yn 'e kessens sakje en docht de eagen ticht. Hy sjocht in jong frommiske dat achter de stofsûger troch it hûs giet, hy sjocht hoe't se de badkeamer bjint, de planten wetter jout, en hy glimket. Oerdeis sil it wol klear komme. Mar help foar de nachten, as de striid op it fûlst is, dêr't er it measte fan fan 't sintrum rekket, dy sil der net wêze, dêr moat er sels mei rêde.