Minskebern

[p. 31]

V

‘Kom no ris by dat rút wei en jou dy del.’ Jelte is wurch. De ferhuzing is aardich ferrûn, de jonges ha ferve, sjoud, timmere, boarre, en de famkes hawwe de húshâldlike taken op har nommen. Ien fan har bleau der dy deis by en soarge dat alles fan it iene hûs yn it oare goed teplak kaam en de twa oaren hawwe op stap west mei Maart, sadat sy der net tefolle fan oeral reitsje soe. Ofliede, dat moast men har de hiele dei, sels it foartou nimme, oars gong sy mei de minsken om har hinne oan 'e haal.

Jelte suchtet as Maart net op him reagearret. It is de lêste tiid as heart se him amper as er wat tsjin har seit. Hieltyd mear libbet se yn har eigen wrâld en hy kin en wol har dêryn net folgje. Soms is er bang dat er sels de bân mei de wurklikheid kwytrekket. Dan harket er nei har ferhalen, docht muoite om har te folgjen, siket achter har wurden de tinkwrâld dêr't sy yn bedarre is, en ferslacht deryn. It slagget soms even, mar dan nimt se wer in sydstrjitte dêr't er neat fan begrypt. Hy wurdt bytiden noartsk, dan kin er it meilijen net mear opbringe en wol er wolris in ferstannich wurd hearre, him net hieltyd oanpasse oan har amper nei te kommen belibjen. Soks fielt se, ek al liket se noch sa fier fuort. Soms gûlt se dan en sit as in ferlern fûgeltsje oan 'e tafel.

Jelte ferskûlet him in skoft achter de krante of set de tillevyzje oan, sadat er wat minder beskikber liket. Hy docht as folget er in program en seit tsjin Maart dat se no even stil wêze moat, oars kin er it net folgje. It duorret noait lang. Se fielt net mear oan, lykas earder, dat er no en dan rêst hawwe wol. Se batst oeral yn, mar as er him foarnimt om har wat mear oandacht te jaan, syn bêst te dwaan om har wat yn 'e mjitte

[p. 32]

te kommen, is se net te berikken. Dan is it as praat er tsjin 'e muorre. Lykas no.

‘Ik woe dat de bern thúskamen,’ seit Maart, ‘it is al tsjuster.’

‘De bern wenje hjir net mear,’ seit Jelte. Hy hopet dat dit net te lang duorret. Soms is se samar werom yn it hjir en no en oare kearen hâldt se har ferskode tiidsbesef koppich fêst.

‘Miskien komme Antsje en Haaye aanst noch wol even foar in sliepmûtske,’ seit se, en se skoot it kleed wat fierder fansiden. Jelte seit neat mear. Antsje en Haaye sitte al mear as fiifenfjirtich jier yn Kanada. Har suster is emigrearre doe't sy krekt troud wienen.

‘Ik tink it net,’ seit er, ‘it is al fierste let.’

Maart rint al in skoft yn 'e keamer te rommeljen. Jelte sit noch op 'e râne fan it bêd. Hy is bliid dat se hjir gjin trep mear ha. Hy wie de lêste tiid yn it âlde hûs altyd bang dat se nei ûnderen falle soe as er har út it each ferlear. Maart núndert. Jelte hat goed sliept. De wurgens fan in dei earder is him út it liif weilutsen en hy hat suver sin oan 'e dei. As er Maart sjongen heart, betinkt er dat se yn elts gefal hast altyd in goed sin hat. Har hiele libben hat se besocht de positive kanten op te sykjen. Se mocht graach laitsje, wie altyd foar in grapke te finen. Doe't de bern lyts wienen, wie sy de gongmakker. Mei freonen en bekenden lei sy de kontakten en ûnderhold dy op in waarme wize. Se mochten altyd graach oer har. Hy wie wolris jaloersk op har maklike en fanselssprekkende manier om mei minsken om te gean. Jelte wie sels mear ôfstanlik. Hy fûn it dreech om op jierdeis in petear oan te gean oer trivialiteiten. It keapjen fan in hûs, it fergelykjen fan auto's, de bern, it doarp, it wienen syn ûnderwerpen net. Maart hie dêr gjin muoite mei. Se lei har hân op in earm, seach de minsken yn 'e

[p. 33]

eagen en se hie se foar har wûn. In skatterlaits. Healwiizje mei de bern. Hy hie der altyd wat bûten stien.

Maart sjocht om 'e hoeke fan 'e sliepkeamersdoar. Se hat har noch net oanklaaid. It hier stiet har rjocht oerein op 'e holle, mar har gesicht strielet.

‘Kom op,’ seit se, ‘it is sok moai waar. De kofje is klear.’

As de tillefoan giet, slacht se ynienen de doar ticht. Hy heart hoe't se de hoarn opnimt. Se seit har namme net. It is in skoft stil. Dan ropt se him.

‘Jelte, kom, kom. Ik wit it net mear.’ Se is yn panyk. De hoarn hinget oan 'e koarde te bongeljen en yn 'e fierte heart Jelte in stim: hallo, hallo. Hy draaft de keamer yn en fisket de hoarn omheech. Tút-tút. Te let.

‘Wa wie dat?’ freget er oan Maart. Se stiet dêr yn it nachtjak mei de hannen tusken har skonken, foaroer bûgd, skuldbewust.

‘Ik wit it net,’ gûlt se, ‘ik wit it net.’

Letter op 'e dei bellet Geke. Hoe't it is. Oft se al wat wend binne. Jawis. Se hie al earder belle, mar doe gong der wat ferkeard. Genietsje se wat fan it útsjoch? Dat hie minder kind. Mist heit syn spul net, de boeken, de romte, de boppeferdjipping? Nee, nee. Moai oersichtlik en alles ticht by de hân.

En mem? Wol se even mei har prate? Maart is helder. Se fertelt fan 'e buorlju, dat se har in blomke brocht hawwe, dat it sa noflik is dat se net mear hoecht te treprinnen. Heit moat der noch wol oan wenne, seit se, mar dat komt wol.

Doch wat dyn hân fynt om te dwaan. Maart seit de wurden lûdop wylst se de planten wetter jout. Dat fynt har hân om te dwaan. Se faget mei in doekje de finsterbanken skjin, se stofsûget, wasket de kofjekopkes ôf, mar dan lizze har hannen stil

[p. 34]

yn 'e skurte. Se wit it net mear. Miskien moat se wol ierdapels skile, de wask yn 'e waskmasine dwaan, de bêden ôfhelje, de klean wierje.

Jelte sit dêr mar op 'e nije bank. Hy giet noait ris ta de doar út, sadat sy it hûs foar harsels hat. Se kin der net oer. Se stroffelt oer him.

De bern komme op sokke mâle tiden thús, se kin it net mear byhâlde. Se wol it leafst altyd iten foar har siede, mar Jelte hâldt har tsjin. It is te betiid of te let. De wizers fan 'e klok sizze har neat mear. Se libbet by it ljocht fan 'e dei, by it tsjuster fan 'e nacht. De tiid dêr tuskenyn lit se har driuwe.

‘Ha wy al kofje hân?’ freget se. Se sjocht oan Jelte syn gesicht dat it de ferkearde fraach is, mar se wit it wier net mear.

‘Wy hawwe krekt iten,’ seit Jelte. Se jout har even nêst him del op 'e bank en siket har breidzjen út 'e koer dy't by har fuotten stiet. Se woe in trui breidzje foar Lars. Hy groeit sa hurd, se kin it amper byhâlde. In blauwe trui makket se mei banen pompeblêden, dêr kin er moai mei nei it reedriden.

‘Is it al jûn?’ freget se.

‘It sjoernaal is oan 'e gong,’ seit Jelte. Hy sjocht har net mear. Hy hat inkeld each foar de tillevyzje. Se woe dat it kreng ûntplofte. Pss. De bliksem deryn.

‘Ik woe noch even naaie,’ seit Maart.

‘Dat kinst net mear.’ Jelte krijt in boek en docht as lêst er dêryn, mar Maart wit better.

‘Lis dat boek mar oan 'e kant,’ seit se, ‘Dêr traapje ik net yn.’ Jelte ferweecht net. Hy sjocht har net oan. It kin har neat skele. Hy docht mar. Hy moat net miene dat se har net fermeitsje kin. Se sjocht om har hinne. It nije hûs is moai genôch. Se mei graach oer wite muorren, oer ljocht, en dit hûs hat ruten genôch. Fan 'e foarkant en fansiden komt de sinne ta de keamer yn.

[p. 35]

‘Sille we mar op bêd?’ freget Maart. Jelte sjit oerein.

‘Hoe let komt it sjoernaal?’ freget er.

‘Tsien oere?’ Maart krijt wer dat eksamengefoel dat Jelte har de lêste tiid alle dagen wol in kear jout. Hoe let is it, hokker dei, hoe hyt ik, wêr wennest no, wat soenen wy moarn ek al wer dwaan? Se hat der gjin nocht oan. Hy hat altyd folle mear witten as sy. It is net earlik om har dêr hieltyd op te fergjen. It is hjoed no en dat is goed genôch. Jelte hat altyd yn 'e takomst libbe, hy makke plannen, regele fan alles lang fan tefoaren, frege him altyd ôf hoe't it de oare deis wêze soe, de oare wyks, yn it nije jier. Sy net, en no ek net.

‘Kom,’ seit Jelte. ‘Kom ris by my oan 'e tafel te sitten.’ As er fan 'e bank komt, de tillevyzje útdocht en in stoel by de tafel weiskoot, sjocht se hoe linich er noch is, hoe't syn liif bûcht en strekt. Syn earmen falle har op dy't út de mouwen stekke, de hierkes dy't dêrop groeie, de leave, har leave lytse dinkjes. Se wol no alles wol foar him dwaan.

Oan 'e tafel sitte se elk oan in kant. Jelte lûkt in earnstich gesicht. Hy seit dat it sa net mear giet, dat sy yn 'e war is, siik, en dat hy net mear wit hoe't er mei har omgean moat. Hy wol help sykje, want sa kin it net mear Se sjocht hoe't er de mûle beweecht. Se wit hoe't it fielt as er de lippen tsjin dy fan har leit. It jûket har yn 'e boarsten. As er syn hân oer harres leit, is se wer hielendal fereale, mar tagelyk wit se dat dit net doocht, dat hjir wat ôfgryslik ferkeard giet. Se wol him tútsje, mar syn eagen warskôgje har dat se dat net dwaan moat. Se wol him yn 'e earmen hâlde, mar se wit dat it te let is, dat se him foargoed oan it kwytreitsjen is.

Jelte praat en praat, en hy glidet by har wei. Boppe syn holle, achter yn 'e keuken, sjocht se it rút boppe de doar nei de berchromte. De lampe skynt yn it glês. De sinne komt op. De sinne sakket. Se sjocht it ferskil net mear. Yn it rút ferskynt

[p. 36]

in gesicht. It praat. It sprekt in oare taal as Jelte, ien dy't se net ferstean kin. Se wurdt der bang fan, mar se seit it net tsjin Jelte, oars wurdt er lilk.