Minskebern

[p. 21]

III

Maart stjoert it slankje fan 'e kraan yn 'e rûnte om it skom troch it putsje te twingen. Se stiet yn 'e keuken wat te dreamen wylst se dat docht. Soms is it krekt as bliuwt se hingjen yn sokke dingen, as kin se de ein net mear fine. Krek as ûnder de dûs, as it wetter oer har hinne streamt en se har eagen net ôfhâlde kin fan it skom dat by har delglidet. It is bytiden as komt se fêst te sitten yn in soarte fan hypnoaze dêr't se har net út losmeitsje kin.

Se heart en fielt hoe't Jelte achter har lânsrint nei it hok. Se ferwachtet dat er syn earmen om har hinne slaan sil en yn har nekke tútsje, wêrnei't sy har glimkjend fan him loswrotte sil en prottelje dat it jûket. Hy docht it sa faak as se foar it oanrjocht stiet. Mar der bart neat. As er út it hok weikomt en him fan achteren oer har hinne bûcht, is it inkeld om de kraan ticht te draaien. Hy seit neat, mar se fielt syn kommintaar. De lêste tiid hat er net in soad geduld mei har, hy is samar lilk as se wat ferkeard docht, wylst sy sa har bêst docht om it him nei't sin te meitsjen. De ierdappels wienen net gear, sei er ûnder iten, en se hie fergetten sâlt yn 'e beantsjes te dwaan. Maart skamme har. Se wie der wol faker net goed mei de holle by, dat hie se sels ek wol yn 'e gaten, mar se soarge dochs alle dagen, har hiele troude libben lang, dat der iten op 'e tafel kaam. Dat der wolris wat mis gong, dêr hoegde er dochs net sa lang oer troch te gean? Se woe sa graach dat er wer ris gewoan sei dat it lekker wie.

Se strûpt de skelk foarwei, hinget dy oan it heakje nêst de hoksdoar en teart de skûteldoek oer de ferwaarming ûnder it finsterbank. Dêr stean de bakken mei Afrikaantsjes. De griene sprútsjes komme krekt boppe de ierde út. Se krijt de

[p. 22]

blommejitter en jout de plantsjes wetter. Alle kearen as se dit docht, moat se oan it grapke fan har beppesizzer tinke. ‘Wat is it toppunt fan diskriminaasje? Alle planten wetter jaan, op de Afrikaantsjes nei.’ Se glimket. Dy jonge fan Geke. Leave bern hawwe de bern. Se wurde al sa grut, se komme noait mear ris útfanhûs. Dêr is se suver ûnwennich fan.

‘Maart.’ Jelte ropt har. Wat no? Se hawwe al iten. Se sjocht om har hinne. It oanrjocht is leech. Wat dogge se nei iten? Sjoele. Se wit it wer. Hat hy de lêste kear wûn? It hâldt derom de lêste tiid. Jelte liket wat minder te wurden, mar sy wurdt stadichoan better. Hy skoot de skiven mei grut geduld troch de bak en sy batst deryn. Hoe faak hat se net fan him op 'e kop krigen dat se fierste wyld wie? Maart laket yn harsels. Hy is sa tûk net mear en mist hieltyd faker, mar sy spilet noch altyd like fûl en wint it dêrmei fan him.

Maart rint nei de gong en docht de trepkast iepen. De sjoelbak stiet dêr noch, hy hat him noch net meinommen nei de keamer. De bak kantelt as se deroan lûkt en klapt tsjin de doar. Se kin him sa gau net keare. De stiennen rattelje en foar't se roppe kin dat er helpe moat, stiet Jelte al nêst har. ‘Wat dochst no? Wêr bist mei oan 'e gong?’ Hy sil de bak fan 'e flier krije, mar dan kin Maart gjin kant mear út en stroffelt. Se falt der boppe-op, wylst Jelte de fingers derûnder hat. Hy flokt, draaft sa gau't er los is nei de kraan en lit it wetter in skoft oer syn seare hân rinne. Hy spuit mâl guod. Maart trillet deroer. Jelte flokt noait. Se begrypt net hoe't se dit hân hat, se woe him yn 'e mjitte komme, se wie der suver grutsk op dat se ynienen wer wist wat er woe. As se op 'e knibbels by de sjoelbak weikrûpt, rinne de triennen har oer de wangen.

Sjoelen heart by de winter. Fytsen heart by de simmer. Dat seit Jelte in kertier letter as de bak wer yn 'e trepkast stiet en

[p. 23]

hy net mear mei syn fingers wyndert. As er net mear sa lilk is, leit er in earm om har hinne. Maart hat gau har triennen fuortfage. Se hopet dat er net sjoen hat dat se gûlde, dêr waard it yn 'e regel allinnich mar minder fan. Jelte hâldt net fan jammerjen, mar by har komme de triennen hieltyd makliker, se kin der neat oan dwaan.

It is sok moai waar. Dat hat se dochs wol sjoen? De lêste wiken fytse se alle dagen nei iten in skoft. Dat wit se dochs wol? Maart knikt. Dat heart se blykber te witten. It is goed. Se sille fytse. Sy hat in fyts mei in motorke. Jelte tinkt der altyd om dat it opladen is. Dêr hat er niiskrekt even nei sjoen, fertelt er, doe't sy stie te ôfwaskjen. Wy hawwe dochs altyd al fytst, seit er.

Maart rydt foar Jelte út oer it nije fytspaad nêst de grutte dyk. Se is lilk. It is foar it earst dat se hurder kin as hy. Har motorke is krekt wat sterker, liket it wol. It jout har suver in triomfantlik gefoel. Se hoecht der net fan te hymjen en te switten lykas earder, inkeld gas te jaan en dan sjit se foarút. Dat Jelte ropt dat se kalmoan dwaan moet, dêr lûkt se har no in kear neat fan oan. Har hiele libben hat se al mei him fytst en op syn minst de helt fan dy kearen hie se folle leaver wat oars dien. Altyd hat se har derûnder deljûn dat hy yn sokke dingen de baas wie, mar no hie se har manier fan wraak fûn. Se soe him derút fytse, sadat er syn nocht derfan kriich.

Jelte en sy hawwe allebeide altyd fan fakânsje holden, fan frij en der even út. Mei de bern ha se jierren yn simmerhúskes yn Gaasterlân sitten en letter op 'e Feluwe. Bosken, dêr hold Jelte fan, fan 'e rook fan beammen, fan sân, mar foaral fan fytsen. Alle jûnen lei de fytskaart op 'e tafel en waard de rûte útstippele dy't se de oare deis ride soenen. Earst fytsten se tegearre, yn har ferkearingstiid, fan it iene doarp nei it oare,

[p. 24]

as woe Jelte sjen litte hoe't it plattelân dêr't er opgroeid wie, derút seach. Letter, mei de famkes, gong se folchsum achter him oan; se waard sels lilk op 'e bern as dy protestearren. Hy frege yn 'e fakânsjes noait wat sy woenen, mar hie altyd syn eigen plan al klear. Doe't se wat âlder waarden en net mear thús wennen, gongen Jelte en sy tegearre nei de eilannen en Geke, dy't hielendal net fan fytsen hold, fûn dat in hiel goed idee. Dêr holden de fytspaden yn elts gefal by it wetter op, sei se. Maart hie noait witten dat har dochter sa troch har hinne sjen koe.

Der wienen grinzen. Maart trapet even mei. Se woe dat fytsen earder sa maklik west hie, dat soe har libben in stik nofliker makke ha. Se begrypt net hielendal wêrom't se dêr no pas sa lilk om is. De lêste tiid lôgje allegearre âlde fjurkes heech op. It is krekt as moat it der no út en kin se de lang opgarre lilkens net mear ynhâlde. Jelte begrypt der bytiden neat fan en se kin it him net útlizze.

Se heart him wer roppen. Och leave, se makket it him ek net maklik. It begjint har te begrutsjen en se sjocht achterom. Hy ropt en swaait. Hy moast him der eins net sa drok oer meitsje. Se wol har wer omdraaie, mar de fyts makket in slinger en foar har rydt ynienen in auto dy't dêr hielendal net heart te wêzen.

Aukje hâldt har tsjin as se fan 'e bank komme wol om kofje yn te skinken.

‘Dat kin net, mem,’ seit se, ‘mem mei net sûnder krukken rinne.’ Maart moat even neitinke, mar as Aukje wiist, wit se it wer. Se hat it ankel brutsen en har skonk sit yn it gips. No kin se net mear gau even wat dwaan, mar moat hieltyd dy stomme stokken brûke. It is sa ûnhandich as wat.

‘Wat sil mem eins?’ freget Auk.

[p. 25]

‘Kofje helje,’ seit se, mar tagelyk freget se har ôf oft it dat wol wie.

‘Wy hawwe al kofje,’ seit har dochter.

‘Mar neat derby.’ Maart rikt nei de krukken en skoot fan 'e bank. Se lit har net troch har bern betsjinje, se kin wier noch wol wat. Wa is hjir de gastfrou? Jelte stekt út syn stoel wei in hân út as wie er bang dat se oer him hinne falle soe. Se slacht sabeare mei ien 'e fan 'e krukken nei him. It moat net mâlder. Se rêdt har wol.

‘Kom mar,’ seit Aukje, ‘ik sil it mem noch wol in kear foardwaan.’ Se hâldt Maart om 'e rêch hinne beet en skoot har de krukken ûnder de earmen.

‘Sa,’ docht se foar, ‘no de hannen hjirop...nee, oarsom, dy hearre oan 'e foarkant te sitten, en dan derop hingje en de foet fan 'e flier, der net op stean gean, lit mar bongelje.’ Maart hinkelt in pear kear en sleept de krukken achter har oan. Jelte hat de keamersdoar al iepen dien en se huppelt de gong yn nei de keuken. As se de kastdoar iepen dwaan wol, sitte de stokken yn 'e wei en se smyt se op 'e grûn. Se krijt de koekjestromp fan 'e planke en rint op 'e gipsen foet werom nei de keamer.

‘Meeeem.’ Aukje nimt har de tromp út 'e hannen en Maart makket dat se by de bank komt. Se kin sels noch drave.

‘Kin mem it dan net ûnthâlde?’ Aukje sjocht har strang oan. ‘Nee,’ seit Jelte, as wie se der net, ‘soks ûnthâldt se net mear.’