Minskebern

[p. 9]

I

Maart doart it net lûdop te tinken, mar se wit net hokker dei it hjoed is. Se sjocht dat it moai waar is. It sil simmer wêze. Dat kin se begripe. Yn'e tún bloeie de blommen as wie der neat oan 'e hân. Se stiet foar it rút en sjocht nei de loft: blau, de kleur dêr't se it measte fan hâldt. Se hat de deade blêden út de planten yn it finsterbank helle. Se ferkrommelt se tusken de fingers en betinkt dat de dokter wol mear sizze kin. Hy hat bloed ôfnommen de lêste kear dat se dêr wie. Hy woe witte oft har skildklier wol goed funksjonearre, oft se gjin sûker hie, mar se wist sels wol dat har ferjitlikens dêr net fan kaam. It libben, de tiden en dagen, rinne har bytiden as sân troch de fingers. Se hat der gjin greep mear op. Alles oerkomt har.

Op 'e automaat soarget se alle dagen dat it hûs oan kant komt. Se drinke tegearre kofje. Jelte lêst de krante - dêr kin er wol in heale dei oer dwaan - en sy krijt no en dan in puzelboekje. Se test harsels. As se de measte hokjes ynfolje kin, dan falt it noch wol wat ta mei har. Se lit it Jelte sjen as se in puzel hielendal ynfold hat: sjoch, oplost. Dan knikt er. Moai. Hy seit net: wat geweldich, dat hie ik net mear fan dy tocht. Hy wit net dat har it swit yn 'e hannen stiet, sa slim dat se muoite hat om it glêde potlead fêst te hâlden, as se oan har test wurket. Har hiele libben hat se kryptogrammen oplost. Se wienen har net gau te dreech. Fjouwer, soms fiif stjerren koe se oan. Hy wit net dat se no stikem trijestjerreboekjes keapet. Soks hat er net yn 'e gaten. Hy sjocht hoe't se docht wat sa altyd al die, mar hat gjin idee hoe wurch se dêr no fan wurdt.

Soms is se sa tenein, dan soe se it leafst alles loslitte wolle, gean dêr't de dei har bringt: as it ljocht is de kleden iepen, as

[p. 10]

de mage rattelt ite, as it tsjuster is de gerdinen wer ticht en op bêd. Dat soe it noflikst wêze. Mar dat kin net fansels.

De krante dy't iepenteard op 'e bank leit is fan moandei. Waskdei. Dúdlik. Se troppet op 'e solder de mesine fol, drukt op 'e knoppen en stoarret nei it rûne finsterke. Draaie, draaie. Skom. Stinne, krimmenearje. Alles wurket. Se hellet de droege wask fan in wike earder fan it rak en nimt de brot mei de trep ôf, nei de sliepkeamer. Op it brede bêd teart se altyd alles op. It guod dat net perfoarst strutsen wurde hoecht, strykt se ûnder it optearen glêd. Gyn beter strykizer as je hannen.

It rút stiet iepen en se rûkt gers. Jelte is oan it meanen. Se hâldt fan 'e simmer. De fûgels dy't har moarns wekker fluitsje binne no stil. It is waarm boppe, it swit stiet har ûnder de noas. De klok liedt. Hoe let is it no? Op healwei is se de tel fan 'e slaggen kwyt. Ien, twa, trije, mear. It gat. O godskes, it gat. Se leit de wask op steapeltsjes. Underguod, bêdeguod, skûteldoeken. Blau by blau, swart by swart. Ja. Fjouwerkant, rûn. Klean. Wat moat no earst? Se wit it net mear.

Der fljocht in flinter troch de keamer. Hy kin it iepen finster net mear fine en botst hieltyd tsjin 'e muorre. Tik, tik. Hy fladdert en besiket it noch in kear, fljocht omheech. Tik. Tsjin 'e souder. Hy is bang. Koe se him mar helpe. De kat dy't yn it finsterbank leit, wurdt wekker. Hy gappet, lûkt de rêch yn in bôge omheech en sjocht slûch om him hinne. As er de flinter yn 'e gaten krijt, giet er yn 'e jachthâlding sitten, de kop op 'e foarpoaten, de earen omheech. Deastil en mei heal tichtknypte eagen folget er de flinter. It begruttet Maart om it teare bistje dat triljend in útwei siket. Kssst, systert se tsjin 'e kat, bang dat de flinter tichtby komme sil en hy in úthaal docht, en se stampt mei de foet op 'e flier. De kat jout der neat om, liket it net ienris te fernimmen. Pas as se lilk nei him tarint en yn 'e hannen klapt sjit er ûnder it bêd troch de

[p. 11]

sliepkeamer út. Maart sjocht him triomfantlik nei. As se har omdraait is de flinter fuort.

Jelte ropt by de trep op dat it tiid is foar in bakje kofje. Hy sil it sette. Komst ek? ropt er. Ja, ja. Se stroffelt hast oer de kat dy't no op 'e trep leit. Stom bist, seit se, as se foarsichtich by him lâns rint. Hy hat him oprôle en sliept hast al wer. Se woe dat sy in kat wie.

Dat er dêr sa'n drokte oer makket. Se komme de sliepkeamer yn en se rint fuort nei de stoel dêr't se har klean altyd oerhinne leit. Maart hat har himd al oer de holle strûpt as Jelte begjint te protteljen. De bril hat se op it plankje lein en se tyspelt mei de sluting fan har halsketting. Se heart Jelte wol, mar se ferstiet der neat fan.

‘Maart,’ seit er dan lûd. Hy wiist op it bêd, en no sjocht se wat er bedoelt. It optearde waskguod leit dêr noch. Sa kinne se der net yn. Maart slacht in hân foar de mûle. Se skammet har en sil de brot gau fan it bêd krije. De kreaze steapeltsjes falle om en alles rekket trochinoar. Jelte stiet mei de earmen by it liif lâns nei har te sjen. Dan, as se him dêr geduldich wachtsjend stean sjocht, wurdt se ynienen poerrazend.

‘Wat?’ ropt se nei him. ‘Mei in minske dan noait wat ferjitte? Do bist perfekt, seker. Do dochst noait wat ferkeard. Do hoechst net by alles watst dochst nei te tinken en bang te wêzen dat dy dochs noch wat ûntkomt. By dy giet alles fansels.’ Se is sa lilk dat se de hiele rottige troep fan it bêd faget. Wat kin it har skele dat skjinne wask net oer de flier heart te lizzen. Se moat hjir ek alles dwaan, alles mar ûnthâlde. Se moasten ris witte wat it har kostet om mei dy gatten yn 'e holle troch de tiid te kommen.

Se leaut dat se soks tsjin Jelte seit, raast. De wurden binne net te kearen. Dêr't se sa bang foar is hat se oan no ta foar harsels

[p. 12]

holden. Se wol it net sjen litte, se wol it keare, feroarje, se hopet dat se de âlde wer wurdt, sadat oaren, benammen Jelte, har net oer har hoege te skamjen.

Dat se bang is om krekt sa te wurden as moeke dy't op 't lêst yn in ferpleechhûs bedarre om 't har holle bytiden in tjems wie, ropt se tsjin Jelte. Moeke hat dat jierren sein en hieltyd waarden by har de gatten yn 'e tjems grutter. De bern fernamen wat se fergeat, wat se net mear koe, hoe't se mei bange eagen om har hinne seach. Sa woenen se sels net wurde, dan mar earder wei, mar sa libje, dat noait. Moeke wist dat it net goed mei har gong, se ûntskuldige har oant se net mear yn 'e gaten hie wat ferkeard rûn. Stadichoan hearde se minder by de minsken en op 't lêst bleau se allinnich oer op har keale eilân. De moannen foar har dea koe se de holle net ienris mear oerein hâlde en hong se oan 'e tafel mei it kin op in kessen. Dat byld hat Maart al moannen wer libbensgrut foar eagen.

‘Ik wol net by jim weidriuwe, Jelte,’ gûlt se. ‘Ik wol net sa wurde as moeke. Ik bin bang, help my, do moatst my helpe. Ik fiel my hieltyd mear allinnich.’

Jelte sjocht nei de klean dy't troch de sliepkeamer lizze. It liket as sil er laitsje, en Maart wol dat er dat docht. Laitsje. Wat kin it skele. Dit is har eigen grap, gjinien wit wat hjir bart en hoe't sy derom laitsje kinne. Se sil al nei him tarinne om yn syn earmen fuort te krûpen, om de skokjes fan syn liif te fielen, om dit priveewitten te dielen, sa't se mei oare dingen faak dien hawwe. Jelte stekt de earmen nei har út en slacht dy om har hinne. Dat leave liif. Se tutet syn blûse, wriuwt mei har holle tsjin syn skouder en sjocht omheech nei syn gesicht. Hy laket net. Se fielt de skokjes troch him hinne gean, mar dy binne net fan it laitsjen. Hy gûlt. De triennen rinne him oer de wangen. It is jierren lyn dat se him gûlen seach. Se wit net

[p. 13]

mear wannear. Doe't Geke krekt berne wie? Doe't se sa siik wie? Wat hie se doe? Moeke gûlde sa doe't pa ferstoarn wie. Se sil it noait ferjitte. Hoe't moeke syn foto op 'e skoarstienmantel sette en sei dat it su'n lieve jonge... en de buorman doe't Doede ferdronk...mar dat heart der net by...

‘Leave skat,’ seit Jelte en hy tutet har hier, streaket har mei de hannen oer it gesicht. Se begrypt der neat mear fan. Wêr makket er him sa drok oer?

‘No net, Jelte,’ seit se en se makket har los út syn earmen. Protteljend krijt se de brot fan 'e flier. Altyd moat se achter har kont opromje. Se hat skjin har nocht derfan. Se smyt de boel yn in hoeke fan 'e keamer. Se rêde har der moarn mar mei. Se klaait har fierder út en krûpt ûnder de tekkens.

Jelte hat lang wurk, mar op 't lêst skoot er nêst har. Hy leit in earm om har hinne en tutet har yn 'e nekke. It jûket en se moat derom laitsje. Net dwaan.