Elbrich

[p. 274]

XXVII

De oare maitiids, sadree't it moaiwaar oankaam, begûn it grutte dykopmeitsjen. Dat wie in machtich wurk! It hiele lange ein, fan Dykshoek by it Bildt ôf oan Koarnwerter Tsjerkebuorren ta, waard tagelyk ûnder hannen nommen. In grut hearleger arbeide dêr, trijeentritichhûndert man sterk. Yn soks wie Kaspar de Robles in master. Hy frege net, oft it folk der sin oan hie; hja hiene te kommen.

Yn alf perselen wie dat lang ein dyk opdield. Oan elk perseel arbeiden hûndert man. Oan it haad fan elke hûndert man stiene in kaptein, in skriuwer of opsichter en tolve rotmasters. Nimmen krige de kâns om de loaie line te lûken. It wie poatoan fan moarns fiven ôf en jûns seis oere earst kaam de hjeljûn. Ik wie ien fan 'e kapteins.

Der siet twang efter, mar dochs wie it in fleurige beweging yn it wite maitiidsljocht. En in drokte, dat sa'n leger útjoech! It wie sa'n gegûns en gesang, dat fakentiids hearde men de hoarn net ienris, as der skoft bliesd waard. Dêrom stieken hja te Harns it findel út 'e toer, as it safier wie. Wannear't dy grutte sjou útkaam, dan lei it wurk oer fiif oeren gean stil.

Der siet twang efter, mar nimmen koe ûntstride, dat it heech tiid wurden wie. Dy winters hie der wer in grutte floed west en dy hie, op it Bildt nei, alles der wer ûnder jage. Dêrom wie der ek sa'n bytsje tsjinwar, doe't Robles der faasje efter sette. De lytse swarte kolonel seach men hast nea oan 'e Barradielster kant, op it stik, dêr't ik it tafersjoch hie. Safolleste mear wie er by it grutte wurk súd fan Harns, dêr't in ynlizzer, in alhiel nije dyk binnen de âlde, opsmiten waard. Mar syn geast wie likegoed te fernimmen op

[p. 275]

it hiele wurk. Oarder en tucht wie der rûnom. En dat wie goed, oars wie it mei sa'n grut kerwei glêd yn trewyn rûn. It makke ús, kapteins, it wurk in ein lichter. Ik haw my der ridlik goed trochslein. Ik hie in baas opsichter nêst my, dy't fan dykjen wol it ien en 't oar ôfwiste. Likegoed hie ik my op te skerpjen en in man út te meitsjen.

Sa gyng it mei drokte en rûzigens nei de langste dei ta. It lân wie àl griener wurden en it waad àl blinkender. De blommen hiene bloeid en it gers wier lang wurden. Ik hie it amper achtslein, safolle hie ik oars oan 'e holle. Mar nachts kaam ik soms ta mysels. Dan hearde ik it heaze kriezen fan 'e seefûgels efterdiken, mar ek it swiet-mankelike roppen fan 'e ljippen yn it fjild.

De boeren hiene al in foarlik stikje lân meand; op in nacht kaam de rook fan 'e sweeën by my en doe koe ik it net mear hurde. Ik seale myn hynder en ried op nei it Bildt. Ik tocht der amper by nei, wêr't ik ried, mar op in stuit murk ik, dat ik op it grien bûtendyks wie. Ik moast earne wêze, dêr't ik mei Klaas, my doe noch ûnbekend, en mei de hûn fochten hie. It wie in ljochte nacht, it dauwe ek noch net, men koe ridlik fier sjen, mar oksen of hokkelingen rûnen hjir net. Ik kaam wer foar de útmûning fan 'e Leie; wer stie der gjin wetter, it hynder baaide mei gemak troch it soal. Ik ried no mear noardoan. Wat my hjirhinne dreau, wist ik net.

Wat soe my hjir moetsje yn sokken kleare nacht? Gjin dealjochten en gjin geasten fan drinkeldeaden, ek gjin Wylde Willemke, dy't as hekse of seemearmin oer dizze ienlike flakten tusken see en lân doarme.

It ljocht dôve net oan 'e kym. It gong om troch it noarden, in grut ljocht plak. It joech syn ûnwerklike skyn oan in pear wolkjes, sokke sillige eilannen, paradizen, dêr't Folkert, de fiskerman, langst nei hie.

Ik kearde my om nei it tsjustere suden. De oarde, dêr't ik it lok fûn hie, noch gjin jier lyn, lei tichteby, mar dochs ûnberikber. Lang haw ik toeve dêr op it Noarderleech, oant de sinne ûnder de kimen my moanne om nei hûs. En ear't it begûn te krioelen yn 'e grutte bijekoer fan it dykwurk, wie ik wer teplak.

Koartdêrnei kaam der swierwaar. It wie yn 'e foarnacht. It

[p. 276]

gerommel fan 'e tonger hie my wekker makke. Dêr't ik bûtendoar kaam, wie it noch droech en der hong in neare stiltme. De buoi siet oan 'e eastkant. Der wie net folle avensaasje. ‘De see wol it net ha,’ waard der sein. Wy krigen der net mear as in skamper fan, mar op nei it Bildt en faaks folle fierder gyng wjerljocht op wjerljocht nei de grûn. ‘Dêr krije se wat,’ ornearre it folk. Wy stiene in set nei it fjoer te sjen, dat hast net fan 'e loft wie, oant it reinen ús yn 'e hûs dreau. Doe't ik efkes letter wer bûtendoar kaam, wie de buoi oer, mar op twa plakken baarnde it. De iene brân koe net fierôf wêze, men koe it fjoer dúdlik sjen, mar de oare wie net mear as in gloede fier oan 'e kym. ‘De Hallumer kanten oer,’ skatte immen.

No lûkt in brân yn 'e fierte jin altyd oan. It brekt de sleur, sok woedzjen fan it elemint. Men wol witte, wat der baarnt en wêr't it is, foaral as it by nacht bart. Dat ik it net mear op it stee úthâlde koe, kaam lykwols noch fan wat oars. It moast Willemke har pleats ris wêze! Ik ried troch de nachtloft, dy't aardich ôfkuolle wie, mar net langer as doe't ik it wol seach, dat it fierder it âldlân yn baarnde. Doe liet ik myn hynder omkeare. Ik ried yn 'e weromreis by de oare brân lâns. It wie tichte by Wyngaerden. It hiele spul gyng plat. Doe't ik deropta ried, stoarte it baarnende dak yn; it wie ien see fan fjoer en fonken. It minskebeweech yn dizze nacht, no't gjin-ien derom tocht, dat er neffens de plakkaten net op 'e dyk wêze mocht, wiisde my fansels it paad. Klaas Barthouts syn pleats baarnde by de grûn om 't ôf.

Klaas Barthouts wie in wolsteld man. Hy hat dalik syn spul wer opbouwe litten, moaier as it tefoaren wie. Yn 'e neisimmer, doe't ik der op in jûntiid lâns kaam, wie de pleats alwer ûnder de kape. Ik koe net litte en sjoch der efkes oan. Hja woene it amper leauwe, dat dit dy spylman wie fan in jier tebek. Ik stelde myn reis fan doe as in grap foar, in weddenskip. Hja wisten noch mâle skoan, wêr't wy it allegear oer hân hiene. Deselde ûnsjogge faam Gearte fan 'e Bildtsyl wenne der noch. Hja fertelde fan dy Wylde Willemke, dêr't hja doe oer praat hiene. Hja griisde noch folle mear fan dat frommes. It hie wol wier west, dat dy omgyng mei in hoerdivel. Hja wie swier wurden en koartlyn fan in dochter befallen.