Elbrich

[p. 216]

XIV

De oare deis hie ik in droege kiel en in swiere skilige pine yn 'e holle. Ik tocht, ik sil der wol skier en belutsen útsjen, mar nee hear, ik wie tige read yn 't gesicht. Ik klage deroer tsjin Hemmema. Dy joech my jittik te drinken. Ik sloech gâns in steal fan dat soere guod nei binnen en it waard der net minder fan.

Ien ding lykwols woe net bekomme, ien fan 'e nuverste gewaarwurdingen, dy't men hawwe kin. As ik in earm of in skonk beweegde, dan wie it krekt as sette dy beweging him fuort yn it ûneinige. Ik hie der gjin doel oer, hoe fier oft ik bygelyks rikke koe. It like my ta, om in foarbyld te neamen, dat ik de hân mar út hoegde te stekken om de hoanne op 'e toer fan Hemmemastins beet te krijen. Ik hie sa'n idee, as ik in pear stelten hân hie, it koe neat skele, hokke hege, dan wie ik derop fuortrûn, want mei elke stap, dy't ik sette, wie it krekt as waard myn skonk yn it ûneinige ferlange. Ik soe foar myn gefoel de deade stelten ek yn 'e macht hawwe, als ik der op styng. En soms miende ik sa al, dat ik op stelten rûn.

Ik hie myn âlde plunje wer oanlutsen en my op 'e neidei ôfjûn. De fioele hie ik net mear; ik hie diskear dan ek net fergetten om jild mei te nimmen. Ik wie it Bildt ynrûn. Wat wie myn doel? Op 'e Kyfhoek kocht ik in pols. Wie it allinne om eat yn 'e hannen te hawwen, dat langer wie as earmen en skonken? Ik hie ûntsach foar dy hûn fan earjusterjûn krige. As ik skeanoer stiek, oer sleatten en slinken hinne, dan wie er myn spoar dochs kwyt?

It wie al skimerich en boppedat lei der in tinne dize oer de

[p. 217]

grûn, dy't makke, dat men immen op in foege distânsje net mear seach. De loft wie klear en de stjerren begûnen te kommen. De jûnstjerre wie der fansels it earst, krekt boppe de dize. Doe't ik de Bildtdyk oerstiek, de bûtendykslannen yn, woe it my net oan, dat immen my sjoen hie. Ik naam de koerts skean noardeast. It lân wie ek hjir al lang fersnien. Altemets ljepte ik oer in sleat. It joech in frjemd gefoel, suver as fleach ik hiele einen troch de loft. It stie foar my fêst, gjin hûn soe ea myn spoar wer fine kinne.

Wat ik woe, wist ik sels net rjocht. De fiskerman hie it ek hân oer in lanning yn 'e útmûning fan 'e Leie, fier bûtendyks, foar de Bildtsyl. As ik alles goed begrepen en ûnthâlden hie, moast dat fannacht wêze. Wat soe ik allinne folle begjinne? Ik woe de sitewaasje ris opnimme. It soe de fraach wêze, oft it trochgyng nei wat der foarfallen wie. Ik hie nimmen op 'e hichte brocht. Wat moast men hjir mei Walen bûtendyks? It wie nearne goed ta as om alles te ferbaljen. Men moast it spul observearje kinne op in distânsje en neigean, wêr't it bedarre. As it net te gefaarlik wie... Sa net, in part fan 'e nacht hjir om te heukerjen lokke ek net út..., allinne. Men hoegde noch net iens freze te hawwen foar de geasten fan ferdronken mannen... It wie no helder: ik koe aanst myn koerts wol op 'e noardstjerre nimme, mar as tenacht de loft berûn, hoe kaam ik hjir dan wer wei?

It rinnen die my goed. De pine yn 'e holle wie fuort. Ik fielde my o sa licht, myn fuotten gyngen suver fansels, ik soe hast sweve kinne. It wie ek krekt, oft myn tinken fierder rikte as oars. Boppe my stiene de stjerren no helderder. Ik hie in gefoel as koe ik se oanreitsje, as ik de hannen útstiek. Jimme witte it ek net, tocht ik. Jimme hawwe ek gjin wâld oer myn lot. Mar ik sil har fine, dat wit ik no. Foar my seach ik, hoe't frjemde gedaanten har traach troch de dize beweegden. Wat it wiene, hie ik noch gjin idee fan. Grutte, swarte skimen sûnder foarm. Dêr woe ik dochs wolris mear fan witte! Sa stie ik foar in sleat. Ik ljepte deroer en gyng der mei flugge stap op ôf.

Dêr hear ik efter my in koarte, heaze blaf. Ik stean in amerij stiif fan skrik: dit yslike blaffen haw ik faker heard. Ik draai my

[p. 218]

om; jankend komt it ûnhuere bist der oanfleanen. It mjirket oer 'e sleat en stoot rjocht op my ta. Mei tynt it stal fan in hurd rinnende man út 'e dize op. Hy stiet net yn bestân, mar set sa oer de wide sleat hinne. Op itselde stuit bin ik my klear bewust, dat ik faai bin. In wûnder man, ûntsettend hoe't er rinne en springe kin. Ik wit, wa't my fan sa'n man ferteld hat. In krêftich postuer hat er. In wapen hâldt er yn 'e hân. Hy swaait dermei. Ik kin my amper ferroere. It is my yn 'e fuotten sketten. Mar de hûn is by my. Ik moat. Sadree't ik myn pols beweech, is it wer as kin ik ûneinich fier rikke. Dit frjemde skaaien ferbjustert de hûn. Hy stuitet derfoar tebek en jankt. Salang't ik kin, sil ik earst wêze. Ik jou de hûn mei it blok fan 'e pols in mep op 'e snút, dat er net wit, wêr't er wine sil. De man stoarmet op my oan mei de degen yn 'e fûst. Ik haw gjin oar wapen as de pols. Ik meitsje gebrûk fan it amerij, dat de hûn my gewurde lit. Ear't de man derop fertocht is, sjit ik foarút en hy hat in stjit mei de pols foar 't boarst krige. Ik fiel my in momint geweldich sterk. Sa sterk, dat ik de lange, swiere pols hantearje as in licht wapen. Ik haw de degen fansiden slein en kring de man efterút. Hie ik him daalk mar omrame kinnen. Mar hy moat in baas fjochter wêze, oars hie er it net op 'e fuotten hâlden. Ik moat oppasse. Hy wykt handich efterút en besiket de pols beet te krijen.

De man húnt:

‘Toe mar! Dyn dea is wis. Doch dyn bêst mar, spylman!’ (Hoe wit de man, dat ik as spylman gien ha? tink ik.) ‘Der is hars op 'e snaren mei dy. In nuvere strykstôk haste en der giet in frjemde wize op diskear!’ Wêr haw ik dat lûd earder heard? Ik haw gjin tiid om deroer nei te tinken. Ik raamde der noch wylder op yn. Ik wóe net leauwe, dat dit myn ein wurde soe.

De man sjaste syn hûn alwer oan:

‘Toe dan, Satan, hisa! Krij him!’

Wer hie ik it gefoel yn 'e fuotten, as waarden myn bewegingen ferlange yn it ûneinige. Sa skôp ik nei de hûn sûnder dat ik him fan fierrens rekke. It hie in eigenaardige útwurking op it ûndier. Hy gromme en jankte en bleau op in foege distânsje. Ien sekonde

[p. 219]

seach ik de stjerreloft boppe my; it wie suver as dûnse en draaide it hielal mei my yn it midpunt. Sa focht ik in skoftsje as in woast. Ik hâlde de hunende man en de jankende hûn fan my ôf. Nea hie ik my sa sterk field as yn dizze deadsneed. Doe krige ik yn 'e rekken, dat de man syn bêst net die en my ôfmêdzje woe. Iksels koe ek ynienen hast net mear. Myn fijân fernaam it op slach. Hy kleaude mei ien slach fan syn degen it blok fan myn pols. Dy wie sa as wapen net folle mear wurdich. Mei hie er de ûnderein ek al beet en besocht er tichter by my te kommen. Hy hie de pols mei ien hân beet en ik mei twa. Ik woe him oerside reagje, mar dat slagge my net. Ik koe de hûn net mear fan my ôfhâlde. It koe sa net lang mear duorje. Daalk komt de dea, tocht ik. Mar salang't men jin ferwart, makket it jin net eang.

Op dat stuit is der in frjemd gesnúf en geâl om ús hinne en donkere, meunstereftige skaden. In geweldich blazen. De hûn jankt en lit my los. Ik bin efkes ferbjustere en krij in hou fan 'e man syn degen. Fan alle kanten spoekje se om ús hinne, de swarte skimen. Dan stroffelet de man foar my heal oer syn eigen hûn, dy't him foar de fuotten krûpt. Hy lit de pols los. Ik draai my om, skaai in pear kear mei de pols en spat dertuskenút. Mei wit ik ek, wat dit is.

It wiene swiere oksen, dy't dêr weiden. Hja sleaten de man, dy't op 'e knibbels lei en mei de degen swaaide, en de hûn, dy't grif al in raam fan ien fan 'e hoarnen te pakken hie, nauwer yn. Ik wachte net ôf, hoe't it fierder gean soe. Ik sette de flecht sa hurd ik koe. Efkes hâlde ik yn. Ik moast wol harkje nei dy frjemde fjildslach efter my. Dan gûlt de hûn amper as in minske yn deadsneed, mar tsien kear sa lûd. Noch in pear mjekken en it wurdt stil. De oksen moatte it dier fergriemd hawwe. Ik fljoch wer fuort, rûngear no, om net boppe de dize út te kommen, al is it moai tsjuster; men kin net witte. As ik foar in sleat stuitsje, hear ik de oksen snuvend en pûstend troch it lân stowen. Ik set de pols sûnder blok op 'e boaiem fan 'e sleat en ljep. De stôk kriget al wat kear yn 'e weake klaai, mar ik slagje der dochs noch krekt oer.

Ik harke efkes, mar ik hearde neat bysûnders. Sûnder hûn soe

[p. 220]

de man, bywannear't er de oksen al ûntkommen wie, my net maklik mear fine, as ik it no wat hoeden oanlei. Plat by de grûn sloep ik fierder. It skouder, dêr't ik de hou fan 'e degen krige hie, begûn my no te pinigjen. Ik taaste: bloed. Ik koe der net folle oan dwaan. Myn bûsdoek troppe ik op 'e wûne om it blieden wat te stuitsjen.

Ik moast sjen, dat ik hjirwei kaam. Nei it Bildt doarst ik net werom. Ik wist, dat ik ek wol sa ticht by de Ferwerderadielster seedyk wie. Ik oriïntearre my en rûn, sa goed as ik it roaie koe, it easten yn. Ien ding hie ik sa gau net op sind. Ik stie hommels foar de útwettering fan 'e Leie. Ien gelok: it seewetter wie ôf en de sylsdoarren ticht. Ik hie it berie by my. Ik weage it derop en baai dertroch. It foel ta mei de djipte. It is by dei miskien in goed kertier rinnen nei de seedyk. Mar ik wie wiet, ûngedien en tenein. Stroffeljend gyng it fierder. Hoe lang oft ik deroer dien ha, wit ik net. Mar einlings en te'n lêsten riisde de dyk swart foar my op. Nea haw ik sa'n muoite hân om by sa'n eintsje skeante op te kommen.