|
| |
| |
| |
VI
Myn spylmansbestean hat mar koart duorre, mar faak tink ik werom oan dy dagen. Bylden komme dan op, it iene nei it oare, want gjin tiid hat foar my sa oan 'e râne ta fol aventoer west. De bylden binne meast ljocht en fleurich. It tryste ferjit jin gau, inkeld in rige glânzjende tafrielen bliuwt oer. Ik fernuverje my noch oer har rêde wiksel. Hiel wat oars as men ferwachte hie, kin men by elk hûs belibje, op idere pleats kin in nij aventoer wanke.
Ik woe dy moarns net ienris iten meinimme en de ponge haw ik ek te Berltsum bliuwe litten. Dom dwaan. It kaam, om't ik jitte alhiel gjin euvelmoed hie yn 'e beswieren fan it swalkerslibben. Roasje en de fioele soene wol soargje. Oer de gefaren fan myn bysûndere opdracht prakkesearre ik ek net. It hat my de kraach hast koste. En likegoed sis ik, no't ik derefter stean: sa hat it goed west; in luftich sin is it bêste ferwar yn alle swierrichheid. Genietsje fan it momint, wês soargeleas, nim wat de dei jout en haw earen en eagen iepen! Rinst mei de honger yn 'e hals, alles wat dy bean wurdt is in gastmiel. Befalle dy de lea, dû sliepst op roazen. En alle gefaar jout in gewoante.
Dêr reizge ik dan hinne, dr. Sicke sels liet my út. It wie ier yn 'e moarntiid, nimmen hie der erch yn. Dêr stapte ik troch de kleare neisimmermoarn. It like in sierlike dei te wurden. De moarn wie fris en trinten myn stap. Licht fielde de fioele yn 'e pûde fan foksefel oan myn side. Ik woe yn 'e westhoeke fan it Bildt begjinne en dan spyljende it easten yn reizgje, as it moast oan 'e Lauwerssee ta.
| |
| |
De sinne kleau stadich omhegen en ik hie myn geniet fan it gesicht op it Bildt, dêr't alle wegen spierrjochtút rûnen en de pleatsen de foarm fan in winkelheak hiene. Ik stie der fersteld fan, dat der safolle skoandere boerespullen yn dit nije lân stiene; ik seach ek, dat de trije doarpen Wyngaerden, Altoene en Kyfhoek, dy't ek wol Sint Japik, Sint Anna en Us Leaf Frouwe neamd wurde, al hiele plakken wurden wiene. Ik rûn boppe op 'e âlde Middelseedyk lâns en koe it hear sa moai oersjen.
Oan spyljen tocht ik noch net; dat begûn pas in pear oere letter by Dykshoek. Ik hie noch gelegenheid om te wennen oan myn spylmanshabyt. It wie in hiele omsetting! Altyd wie ik behannele as in aadlik hearskip; no koe ik ek ris ûnderfine, hoe't in earm minske bejegene wurdt. It is wolris goed, it libben ek ris fan in oare kant te sjen. Ek al hie it gjin sabeare-spul west, dan noch hie ik der, leau ik, dy deis frede mei hân. In bliid ljocht lei oer alle dingen; it koe jin it hurde fan 'e minskewrâld ferjitte litte.
Doe bin ik begûn te spyljen. Gjin pleats, dy't ik net bespile, as de hiemdogge it lije woe. It gyng by de Bildtdyk lâns. Hjir soe Elbrich wenje kinne. In stripe grien lei bûtendiken en dy waard nei it easten ta breder, koe ik wol sjen. De Bildtboeren lieten har fee derop weidzje, sleatten rûnen dertroch fan 'e seedyk ôf nei de see ta. Op ferskate pleatsen - se stiene hjir tsjok - praten hja in frjemde taal, mar soms trof ik ek wol Friezen. Allerhanne frouljus-folk seach ik. Grutske fammen, dy't net nei in earm spylman taalden, mar faak ek golle of fleurige, dy't de fuotten jûken om in dûnske te slaan, sa gau't ik mar opstriek.
Mei in praatsje hjir en dêr en efkes toevjen wie der samar in pear oere tiid om. De mage begûn my te jûkjen. Ik hie ek wol yn 'e rekken, dat ik der no by wêze moast, oars soe by de measte minsken aanst de hûn yn 'e pôt wêze, want it wie hjir no middeisskoft. Mar as ik myn gelok ris prebearje woe, fûn ik de hiemdoggen op myn paad. It wie krekt, as rûkten dy bisten, dat ik skrutel wie. En dan gyngen se heislik tsjin my oan. In batske boer bande my ek alris fan 't hiem. Doe kaam ik by in nederich arbeidershúske. Troch de glêzen seach ik, dat de wazemjende pôt mei iten krekt op 'e dis set
| |
| |
waard. Foar it earst haw ik dêr ûnderfûn, dat men de grutste gast-frijens yn 'e lytste klintsjes sykje moat.
As myn tocht wat langer duorre hie, dan hie ik no grif in hiel oar ferhaal opskreaun. Net allinne om't ik dan hiel oare dingen belibbe hie, mar... dan hie ik sûnder mis it stâlen net mear litte kinnen; no doch ik alle war om neat oars as de wierheid op te tekenjen. - In miel iten? Bêst! Hja freegje gjin jild, de ienfâldige minsken. In lietsje binne hja tankber foar. Mar as men mei har om 'e tafel skikt, dan ferwachtsje se ek noch wat oars. De man, dy't dêr út 'e frjemdte samar oansnijen komt, moat har ek wat ferhelje fan syn wjerfarren. Ja, it is mar goed, dat ik yn 'e earste leagen net smoard bin. Wat wie ik foar in persoan? Net samar in sljochtwei strikerke, dat fielden se samar oan, nei't it like. Ik hie sjoen, dat de minsken gjin krús sloegen, doe't hja de hannen foar it iten gearnamen. Sa ûntstie út 'e need fan it eagenblik de muonts, dy't út it kleaster bruid wie en mei it habyt alle papisterij ôfstrûpt hie. As ik lang by de wei bleaun wie, dan hie 'k, leau 'k, op 't lêst net mear witten, wat wier wie en wat optinksel. Ik haw de ivige studint stâld, dy't sa oan 'e kost komme moast tusken de semesters yn. Ik haw de seeman ek skepen, dyselde jûns noch, mar dat is my nij bekommen. Aanst mear dêroer. Ik hie in grut liichbeest wurden, as it sa trochgien wie.
Ik moast ek noch leare, hoe't ik, sûnder dat it opfoel, nei in faam freegje koe, dy't op it hynder bûtendyks ried. No helle ik deromhinne, mar doe't hja my net begriepen, hâlde ik my stil.
Dy middeis haw ik wer mei moed fierder spile fan stee nei stee en doe't de sinne net al te heech mear stie, begûn ik oer nachtkertier te prakkesearjen. Net elke boer soe my ynnimme. Hja wiene net fel begien op omrinnend folk; dêr skûle faak allerhanne reau ûnder. Foar alle wissichheid wie ik in paad útstutsen, dat my wol nei Wyngaerden bringe soe. Ik hie genôch koperjild bespile om by need in nacht herberge betelje te kinnen. Ik wie al net fier mear fan in trijesprong ôf. By de hoeke seach ik in pleats stean. Dêr woe ik earst nochris hinne, ear't ik nei it doarp gyng. Wa wit wennen dêr gjin golle minsken.
| |
| |
Ear't ik safier wie lykwols, hearde ik laitsjen en sjongen. In weide nôt kaam in foarhaad delruoikjen. Boppe-op sieten in pear jongfeintsjes, dy't der wol ôfskokke kinnen hiene, as se har mei de iene hân net oan 'e bynstôk beethâlden hiene. Hja hâlden in nuver optakele strieëne poppe yn 'e hichte. Hja songen om it lûdst en de mannen, dy't by de weide rûnen mei in riuwe of in foarke yn 'e hân, diene net foar har ûnder; sels de feint, dy't it hynder yn 'e hannen hie, hâlde him net stil. It wyske koe ik. Dat wie itselde as dat fan: ‘Moer, moer de panne te fjoer!’ Ik begriep, dat hjir in boer de rispinge dien hie.
De weide wie hast by de daam, doe wiisde der ien myn kant út: ‘Sjoch, sjoch!’
Ik hie net dalik yn 'e rekken, wêrom't der sa'n jûchhei opgyng. Hja rôpen: ‘Wolkom!’, ‘Moai op 'e tiid, spylman!’ en al sa mear. Lykwols ik frege gjin útlis, mar sette op slach de fioele ûnder 't kin. Itselde wyske mar wer, tocht my. Hja foelen ek mei-iens yn en draaiden dûnsjend om my hinne. Hjir hie ik nocht oan. Ik joech myn keallebout gjin lins. Hyltyd spile ik it sankje wer yn nije fari-aasjes en likefaak helle it folk wer op. Ik ken de wurden noch út 'e holle:
Hier hè wy de leste gerven
Dan soppe wy 't ganse jaer niet.
Krektsalang oant de weide it hiem op wrikte en teplak wie.
In grut, breedskouderich man kaam op ús ôf. Syn gong wie min ofte mear ruoikjend. De âldste arbeider melde him:
‘Boer, wy hawwe de lais thúshelle!’
Dat sloech op 'e striepoppe. De boer koe it sels ek wol sjen, mar it hearde derby, sa't it like. Hy betanke it folk en noege se út
| |
| |
om aanst mei him te ‘laizen’. Ik fette, dat der in feestje oan siet. ‘De boer hat it mar foarinoar fan 't jier,’ sei de arbeider wer. ‘In spylman derby! Wy troffen him ûnderweis en hawwe him fuort mar meinommen.’
De boer meunstere my ris. Ik krige foar 't ferstân, dat der in misbegryp yn 't spul wie: hja mienden, dat de boer my besteld hie. Ik stie yn bestân om fuort. Mei safolle koper yn 'e bûse hoegde ik my fan in Bildtboer noch net lompe te litten. Mar alle boeren binne lang net gelyk.
Dizze knypeage my ta. Hy glimke breed en noege mei noch breder gebeart. Hy rôp (yn syn Hollânske tongslach dan): ‘Wolkom, spylman! Wolkom by Klaas Barthouts. It is mar fiks fan jo, dat jo sa moai op 'e tiid kommen binne.’ It folk moast him noch wat waskje en ferstrûpe. De boer stjoerde my mar foarfêst nei de koken, dêr't de froulju noch drok yn 'e skrep wiene. Hy sei tsjin 'e frou:
‘Neeltsje jou de spylman wat yn 't foar! Wy krije jûn laizen mei tafelmuzyk. Mar hy kin net fidelje op 'e lege mage.’
It waard skimerich. In grut hôf tsjustere boppedat gâns foar de kokensfinsters. Doe't it folk ynroppen waard, stiene der kearsen op 'e dis te baarnen. De boer hie my in wink jûn; de fioeltoanen boarten krijoan mei de skaden yn alle hernen fan 'e wide koken-keamer. De gesichten stiene plechtich fan klearebare feestlikens; swiere spekstrouwen walmen as reekoffers. Klaas Barthouts spriek mei syn basstimme in koarte seinspreuk en winske smaaklik laizen.
Der wurdt ynearsten net folle sein. Elk lit him de kostlike spize smeitsje. Skinke en woarst wurdt derby ompart en alleman kin him fan hunich en raande bûter betsjinje. Myn fioele reauntet rêstich by dit foldedich barren. Pas as it bier yn 'e kroezen skommet, sjit syn lûd efkes út en dan brek ik ôf. Ik skik wer by. De tongen komme no los, de stimmen rûzemuozje sûnder dat men wat ferstiet. Oant de boer oan 'e ein fan 'e tafel syn baslûd útset en freget:
‘Jo hawwe ek wol oare tiden kend, net spylman? Fertel ris op: wat hawwe jo mear dien as striken?’
Allegearre hâlden se har stil, benijd nei myn antwurd. It earste,
| |
| |
dat my op dat stuit yn 't sin kaam, wie in reisferhaal fan in Frânskman, dy't op 'e Portugeeske float fearn hie. Dat wie eat, dêr't dy boeren hjirre my dochs net by neirekkenje koene.
‘Ik haw in jiermannich de seeën befearn.’
Sjochsa, no koe it wat lije. Mar ik besaude fan wat ik doe hearde. ‘Dat mei ik lije! Dan binne wy noch sokssawat as âld-kollega's. Dêr moatte wy op drinke!’
Allegearre tilden de kroezen op.
‘Lang libje Klaas Barthouts, de kening fan de harpoeniers!’ rôp der ien.
‘En ús spylman!’ in oaren.
Mar Klaas Barthouts meunstere my jitris, as wist er net, wat er fan my tinke moast, en hy frege my, wat ik west hie. Hie ik in ofsier west? Hie ik foar de mêst fearn? Hy wist net rjocht, hoe't er my taksearje moast. Yn dizze fûke syl ik net! tocht ik.
‘Ik haw hofmaster west op in Portugeesk admiraalskip,’ sei ik mei it ûnferskillichste gesicht, dat ik sette koe. No hoegde ik teminsten net op 'e hichte te wêzen mei it seemansfak. In seeman wie ik no eigentlik net mear yn 'e eagen fan 'e âld-seekaptein, dy't nei de fyftich rûn en him pas in jiermannich lyn ta it buorkjen bejûn hie, mar dy seemansgloarje wie my hjir te noedlik.
Doe die ien fan 'e fammen in fraach, dy't ik net ferwachte hie: ‘Binne jo wolris ûnder de lynje troch fearn?’
Ik tocht earst oan ien of oare falstrik en sette in ferhaal op, dat sa wierskynlik mooglik harke. Oer in reis fan Lissabon nei de Ynjes. Ik bearde ôfgryslik oer it ûnstadige waar yn 'e Bocht fan Guinee. Algeduerigen swierwaar, wynskuorren, reinbuoien, folle net genôch. En hjit dat it somtiden wie! Men wist net, wêr't men krûpe soe. Mar doe't wy de lynje hân hiene, wie it gâns bykommen.
‘Sjogge jimme no wol, dat de boer ús altiten wat wysmeitsje wollen hat? Sjogge jimme it: is dizze spylman faaks in neger?’
Klaas Barthouts wie in smoute ferteller en as er goed oan 'e gong wie, dan woe er it net om in leagentsje bedjerre. Hy wie ien fan 'e earste walfiskfarjers út dizze kusten. Hy hie sein, dat er nea
| |
| |
nei it suden farre wollen hie, om't de sinne by de lynje sa fel skynde, dat elk, dy't dêr passearde, waard ta neger bakt. Syn foltsen hie it net rjocht leauwe wollen, mar ja, de boer hie it altyd strak en stiif folhâlden. No hiene hja de libbene by de deade. Hy koe har no neat mear wysmeitsje.
Mar de kaptein hat de gek mei sa'n hofmasterke. Dat is, goed besjoen, noch in lânrôt. Boppedat, hysels hat yn 'e noardlike seeën fearn en dêr is hiel wat oars te belibjen as om 'e súd. Dy Bocht fan Guinee is mar in grap, fergelike by de Iissee. Klaas Barthouts syn folk lykwols is jûn kritysk of eigentlik is dat it goede wurd net.
Hja wolle him yn 'e blibbe hingje. It is mear, dat se net langer tefreden binne mei syn âlde ferhalen. Dy hawwe se no njonkelytsen sa faak al heard. Jûn skommet it bier en jûn moatte der sterker stikken ferteld wurde.
It miel is berêden, mar it laizen is dêrom noch net dien. Nimmen stiet it sin noch nei ophâlden. De septimberjûn is net kâld, yn 'e koken is it smoarhjit wurden. It fjoer op 'e hurd hat tabaarne moatten om it iten klear te meitsjen. De measten stiet it swit op 'e reade foarhollen fan it ûnbidich iten. De manlju brekke der efkes út; de fammen wurde ek al wei. Hjir en dêr op it hiem klinkt in laits op. In pear besykje efkes in dûnske, mar dat lokket net út mei de folle mage. Dat mei gauwens hokket in hiel omsittend laach om 'e hurd. Om 'e waarmte hoecht it net, mar de lêste steallen glimme noch en it is sa gesellich.
It giet wer op in fertellen. Och hea, ik kin it lang net tsjin Klaas Barthouts besette, alhoefaak hja him ek oan it wurd heard hawwe.
Hoe giet it, as de lju op 'en aldernofliksten om 'e hurd sitte? Dan wolle se it smûke noch sterker fiele troch der ferhalen by te hearren, dêr't de grize jin fan oer 'e grouwe giet. Fansels moat de divel derby te pas komme en kweageasten net te min.
Iksels die it âlde ferteltsje fan 'e Hillige Michaël, dy't mei de kweade wedde, wa't it djipste dûke koe. Doe't de divel ûnder ploempte, sloech de liepe Sint gau in krús en mei skeat der in tsjûke laach iis oer de see. As it yntiid gjin teiwaar wurden is, sit de âld minskefijân der no noch ûnder.
| |
| |
Klaas Barthouts wie soks net moaiernôch. Dy helle mei grutte swolgen syn kroes leech en doe begûn er:
‘Ik ha sels de divel ris te snoad west.’
Ja, dêroan koe men witte, dat it syn earste kroes net wie en syn twadde ek net. Oars hie er dit ferhaal net yn 'e ik-foarm bringe doarst. En dêroan koe men ek sjen, hoe fier it al op 'e jûn of yn 'e nacht wie, dat de harkers dat namen. Hu, moast men der net fan grize, dêr stiet samar ien by jin yn 't fermidden, dy hie it mei de kweade yn eigen persoan te dwaan hân!
Klaas Barthouts dan hie it ris belibbe, dat er mei syn skip yn fligend waar rekke wie. Hja koene âlde Jeen fan 'e Bildtsyl mar neifreegje. Dy foer doe by him foar boatsman.
‘Doek fiere wie gjin sprake fan, mar ek foar top en takel koe neat wurde, sa'n stik stoarm stie der. It lille deroer. It koe gjin want en gjin mêsten mear hâlde. Alle hilligen rôpen wy oan, mar dy wiene ek dôf fan it misbaarlike waaien. Wy seagen ús lot foar ús, alles gyng sa oer board, as der gjin lichting kaam, en wy mei ús goed skip nei de barbysjes. Dêr stie ynienen de tsjoede nêst my en bea my in kontrakt oan. As hy de mêsten oerein hâlde en soarge, dat it skip it kroppe, dan wie nei myn dea de siele foar him. Ik sil wol taai sjoen hawwe, want ik soarge der mear tsjinoan as de dief tsjin 't hingjen, mar doe't my de lytse mêst oan splinters oerboard bruide, doe sei ik: ‘Top!’ Want om nei de grûn fan 'e see dêr griis-de ik dochs ek sa tsjinoan, it is net te sizzen. Nammenste mear om 't it wetter sa illindige kâld wie. It gong oan, kin 'k jimme sizze. Wy allegearre ûnder dek, ik en myn folk, en dy iene de mêsten hâlde. Ik siet der al wakker oer yn, hoe't it no ienris mei my komme soe. En it needwaar boaze noch oan, hearde ik wol. Sturtingen as bergen brûsden oer ús hinne en dy dêrboppe krige de folle laach. Ik hie noch ien hope en dat wie, dat er it aanst ek net fiterje koe. Mar dan moast der oars rie skaft wurde. Dêrom snie ik in stik fan in side walfiskspek en dat tôge ik nei de kombuis. De kok hie it fjoer noch oan, al wie it hâlden en kearen, want in waarm bakje drinken is it iennichste, dat in seeman noch by syn sûpe en stút hâldt sokke tiden. Ik sei tsjin 'e kok: ‘Spek briede
| |
| |
en alle traan heine, dy't derút komt!’ Dat wie makliker sein as dien, it skip stegere as in jong hynder, dat de hiele winter op 'e stâl stien hat, mar it kaam klear. Hy liet it yn flessen rinne, dan rekke it net sa gau om en wei.
It duorre ek net lang, doe hearde ik oan dek immen ôfgryslik mâlgûlen. It waaide dan dochs sa 'des divels', dat sels de divel koe it net foarinoar hâlde. Foaral om't er mei dy glûpende kjeld hyltyd hânbûtse moast. Hy fielde de fingerseinen noch net ienris, dan moast er alwer tapakke, om't er oars neat mear oer hie.
Dat ik nei boppen en ja... ús maat woe derôf; hy koe it kontrakt net hâlde. Ik hâlde de hân op en hy sloech fan blydskip sa fûl ta, dat myn hân hat my wol in fearnsjier tsjûk west. Sels hat er it net ienris field, wol 'k leauwe, sa dôf wiene him de flerken. Ik soe noch wat sizze fan ‘Goed ôfpraat. Gjin aksje neitiid!’, mar fuort wie er al. Aldergeloks hie ik de earste flesse mei traan yn 'e bûse, dy lege ik daalk mar op it dek fan it skip.
Ik wist, dat it in probaat middel wie tsjin in oerstjoere see, mar dat it sà mirakels wêze soe, wa hie dat tinke kinnen! De hege seeën spielden de oalje fan it skip ôf en klear wie it. Om ús hinne en yn ús kylwetter wie it dien mei de brekkers. Wy rûnen noch fakernôch wei ûnder de glêde duning en de koffe stampte as in seeman, dy't de hoarlepyp dûnset, mar dochs, wy rêden it derôf. De kok brette om 't libben; sadree't er mar in pegel klear hie, wijden wy it wer yn 'e see en it is net te beskriuwen, hoe gau as dat him oer in hiel grut fjild fersprate.
‘Wat de divel oer de meuch gong, dat die de traan.’
Och hea, wat Klaas Barthouts op see net belibbe hie, dat kaam net sa lyk. Dêr koe ik net tsjin fertelle. Ik die it swijen en it hearren der mar ta. It folk harke trouwens wer mei sân pear earen. Hja hiene him ek noch net earder sa op dree sjoen. Alle sterke ferhalen, dy't ûnder it seefolk geane, waarden sa omset, dat hysels de held derfan waard. Sa net, poffe en blaze koe men it ek wer net neame. Mâl fertelde er likegoed fan himsels as moai. En wie er op 't lêst net de kening fan 'e harpoeniers? Dy rom trouwens - en ek syn foarspoed en rykdom - hie er net ienris oan himsels te tankjen.
| |
| |
Jûn woe er dat wol earlik wêze. Doe't ik him frege, oft er wolris in seemearmin sjoen hie, doe die er in bekentenis, dêr't allinne de frou Neeltsje tsjin ynlei. - Sjoen? Hy hie grut mei ien west! Dy hie him in toverroede skonken. Sûnt hie er wyn en weagen regearje kinnen en dêrtroch hiene de walfisken yn fiere omkriten allegearre faai foar syn harpoen west. Dêroan louter en allinne hie er syn fertún te tankjen. Ja, men moast it lok mar mei hawwe.
Ien fan 'e âldste arbeiders frege:
‘Ik haw in bulte ferhalen oer seemearminnen heard, mar hoe sjogge dy beesten der no eigentlik krekt út, boer?’
No, dy man krige de wyn fan foaren. Tocht hy, dat it beesten wiene? Men koe wol hearre, dat er noch nea ien sjoen hie. De tsjepste fammen wiene it. Ik brocht by, dat hja fan ûnderen dochs in fiskelichem hiene, mar dat ûntstried de kaptein-boer my ek fûl. Dan moast hy se sels net mei eigen eagen sjoen hawwe! No ja, dat se net ris in oar stal oannimme koene, dêr woe er net foar ynstean. Dat waard wolris sein. Mar oars! Nee man! Trouwens, as er nochris ien sjen woe, dan hoegde er net ienris fier te reizgjen. Just de Syl foar-by op it âldlân, noardlik oan, net fier fan 'e seedyk ôf, dêr wenne ien.
Watte?
Dy bebuorke sels in pleats.
‘Toe no, Gearte. Dû komst fan 'e Syl, dû kenst se wol. Dy faam, dy't altyd op in wyt hynder riidt!’ sei er tsjin in ûnsjoch jongfaam mei in pear útpûljende eagen.
‘Elbrich hjit se!’ rôp ik út. Ik koe my net ynhâlde, doe't ik dat hearde.
‘Nee, net Elbrich!’ rôpen boer en faam tagelyk.
‘Willemke,’ sei Gearte der efteroan.
‘Just, Willemke Watgesdochter. Ik haw de heit noch kennen. Of nee, de heit ek wer net. Want it is in seemearmin. Hast dat ek nea ris heard, Gearte?’
‘Ik haw wolris hiel wat oars heard,’ antwurde Gearte.
‘Se sizze, it is in hekse. Wat docht se oars altyd nachts om te riden op dat hynder?’
| |
| |
‘Riidt hja dan bûtendiken?’ frege ik, want ik koe de gedachte oan Elbrich noch net fan my ôfsette.
‘Ja, krekt. Bûtendiken riidt se. De wacht hat har ris tegearre riden sjoen yn it holst fan 'e nacht, mei in hiel gefolch. Hja wiene stiif fan 'e skrik.’
‘Wat seiste? Tegearre? Wa is der dan mear mei har?’
‘Dat witte se krekt net,’ sei hja skrouwend. ‘Mar it is net sa't it heart. Der binne guon, dy wolle hawwe, it is de kweade sels, dêr't hja mei op en út is, en oaren sizze, it is de geast fan har heit, dy't dan mei har giet, want dy is ferdronken. Mar ik leau ek, dat it de divel is...’
‘Wêrom?’
‘Hja hat altyd jild, sizze de minsken. Wêr soe se dat oars wei hawwe? De boeren binne sa earm op 't âldlân. Dy kinne de belêstingen net ienris opbringe, sei ús heit. En dizze, dy hat har pleats ynoarder bringe litten, in skoft nei de floed. En bêst fee hat se krige en alles docht se wat se mar wol. Dat hat se net fan harsels.’
It kaam der allegearre like fijannich út.
‘Is it in tsjep faam?’
‘Tsjep? Ei nee.’ Hja rydboske. ‘Ik doarst der amper nei sjen, as hja oer 'e Syl ried. It is trouwens in âldfaam.’
‘Gekheid allegearre,’ foel Klaas Barthouts wer yn. ‘Hja sil efter yn 'e tweintich wêze. En wat binne dat foar âldwivepraatsjes fan hekse!’ ‘En dat jild dan?’ Gearte blaasde as in kat.
‘Litte se sokke tsjoensters dan samar rinne of ride?’ frege ien. ‘Men mei nachts net in foet bûten doarren sette. Dy wacht hie se ynrekkenje moatten.’
‘Dy wacht wie foar piraten en slûkers,’ sei in oaren.
‘De grytman út Ferwert hat se alris helje sillen in pear jier lyn,’ kaam it fanke Gearte nochris. ‘Mar dat hat se ôfkoft mei grou jild, sizze se. Ik woe wolris witte, wêr't se dat allegearre wei hat!’
Klaas Barthouts lykwols woe net ienris tsjinspraak hearre.
‘Alde Jeen fan 'e Syl hat it my fakernôch ferteld. Doe't Watge en syn wiif Sjou op in jûne fuort wiene te freonsprekken, is der in seemearmin kommen mei in berntsje op 'e earm. Doe hat hja de
| |
| |
boer syn lyts famke út it widske krige en har eigen derfoar yn it plak lein. Dat hawwe hja doe foar har eigen hâlden en it Willemke neamd, krekt as it popke, dat hja kwytrekke binne.’
Hy wûn him wat langer wat mear op. Al it wetterfolkjen, dat yn seemansferhalen spoeket, stiigde op út 'e djipten fan 'e see of fan syn geast en woe jûn foar wier nommen wurde.
‘Dêrom riidt hja nachts op har wyt hynder bûtendiken. It lûkt har nei har eigen folk ta. Wa wit, wêr't hja mei riidt. Faaks is it wol in prins of in kening. Neat gjin wûnder, dat se der in gefolch by sjoen hawwe. Wa sil ek sizze, wat har mem west hat ûnder dat foltsen! Want ik sis 't jo, dat it in kein frommes is!’ sei er der noch tsjin my efteroan.
‘Ik wit net, ik wit net,’ lei ik nochris yn. ‘Ik haw wolris fan in faam heard, dy't op 't hynder nachts de legen út ried om har fee op te heljen, as der noed wie. Wat jo sizze, giet my hast hevich genôch.’
Hy wie net mear te hâlden:
‘Dat meitsje de minsken der no fan. Witte jo wol, dat se dêrûnder grutte keppels fee rinnen hawwe? Alderprachtichst fee, mar sa bûnt as eksters fansels. Hawwe jo dy faam har fee wolris rinnen sjoen, dat hja de lêste jierren hat? No, dan hoege jo neat mear te freegjen! Dat is it fee, dat hja bûtendyks wei thúshellet. Ja, bûtendyks wei, foargoed! Och, wat soe it ek wêze... mei sa'n hynder riidt hja oeral hinne. Of eigentlik is it gjin hynder, sa'n wetterhynder. It is in seemearman, dy't it stal fan in hynder oannommen hat. Eigenaardich is it, deis sjogge se dat hynder nea, sizze se. Ja, allinne as hja der ris in kear op fuort moat. Mar dat docht se leaver net. Witte jo, wêrom net?’...
Klaas Barthouts hâlde yn. It wie deastil. Elk hong him oan 'e lippen. Dat soks hjir sa tichteby foarkaam! Dat dy faam dêr wenne, libbensliif. En dan dy seekij! Gearte soe se net leafst melke wolle. Wêrom soe dat wetterhynder hast nea by dei op 'e lappen komme? ‘It is krekt in gewoan hynder. Der is neat frjemds oan te sjen. Allinnich..., de hoeven steane der efterstebek ûnder. Tink der mar ris om, as jimme it nochris yn jim libben tsjinkomme mochten...’
|
|
Auteursrechtelijk beschermd