|
| |
| |
| |
XI
Wat hat dat in moaie oktobermoanne west! It gyng sa ûngemurken. Soms hie ik in reden, soms ek net, mar ik wit net mear hoefolle kearen ik by Anna oer de flier west haw. Der waard nearne oer praat, oer leafde noch houlik, noch takomst, en dochs: men fielde dat der wat groeide. Wat is der moaier as dat earste ferealewêzen! It binne mar lytse dingen, mar it herte meitsje se jin waarm. Men wurdt gol ûntfongen, men fernimt dat men wolkom is: foar ynearsten is dat genôch. Men sjocht in glim om 'e mûle kommen, in pear eagen bliid opljochtsjen by jins ynkommen: jins dei is goed. Efternei freget men jin ôf, wie it freonskip, jitte mear? Of is men allinne mar ferdivedaasje foar in jongfaam dy't har ferfeelt yn in stil stedsje? Ferdivedaasje foar in soargeleas tuskenskoft, no't suster Eedwyr fan hûs is en omke Douwe en muoike Tryn noch op har state yn Terkaple tahâlde? Ferdivedaasje, nammenste swieter om't hja wit, dat dy it net goedkarre soene? Ik naam myn trekken waar. Amke? In gefaarlik spionne faaks. Hawar, dit kaam mar ien kear. De gysgobjende jongere fammen? Mot om 'e teannen. Wolris lêstich, mear net. Wat is dan in wykmannich tiid? Lykwols, it koe sa net bliuwe. It waard tiid om ta te pakken, woe ik myn kânsen net fersitte. In hiel set al hie ik omrûn mei in mannich munten yn 'e bûse, yn in papier bestutsen: in gouden portegloëzer, trije gouden dûbelde reälen, in gouden angelot, ien âlde en twa nije Saksyske daalders. Dy woe ik wol kwyt. It moast Anna har troupenje wurde. Ik hie se Anna ek al withoefaak jaan sillen, mar dan fielde ik my dochs wer net wis
| |
| |
genôch fan myn saak. Mar it moast no wêze: Eedwyr wie thúskommen, Douwe-om en Katrine-muoi hâlden ek wer yn har hûs oan 'e Merkstrjitte ta. Langer talmjen soe nearne goed ta wêze.
Op in moarntiid wie ik út 'e rie. It wie in freed, de fiifentweintich-ste novimber, Sint Katharinadei. It wie in heldere moarn, in frisse wyn bize troch de strjitten. Ik seach Anna har susters nei tsjerke reizgjen, de amme derby. Dit wie myn kâns.
Ja, der wie fan alles betocht yn dy kostlike oktobermoanne. Ik hie bygelyks in kear te jeien west en hie har myn tribút oan 'e fuotten lein: hazzen en patrizen. Hja hie my wer noege om se foar te snijen en it gastmiel mei te genietsjen. In oare kear hie ik de rynwyn karre moatten, dy't de stêd alle jierren oan 'e bewenners fan Dekemahûs skonk. Ek alris hie ik har ferteld fan de kostbere grutte gierfalk, dy't in Yslânfarder foar my meinommen hie en dy't troch de falkenier ôfrjochte waard. Dat woe hja wolris sjen en ik naam har mei nei syn hutte bûten de stêdsgrêft. Hja hie har niget sa oan it opgean en delkommen fan 'e machtige fûgel. Hja waard der suver bang fan, sa fûl seach dat bist en hja skikte ticht tsjin my oan as er de kop mar ferweegde. Wy seagen noch yn ús hôf dyselde middeis, hja moast priuwe fan ús apelsoarten. Hja lake my sa blier oan tusken de ripe fruchten, ik hie de penjen al yn 'e hân en dochs haw ik my doe noch ferhâlden.
Ik bea har myn jacht oan en op in ljochte dei binne wy oer de mar fearn nei Terkaple, mei ús fjouweren, hja, ien fan 'e susters, ús Sybolt en ik. Ik rekke doe by dat besiik yn in swier petear mei Douwe van Roorda en wy koene it sawat nearne oer lykfine. Dat begûn mei hear Jelle, dy't doe ús haadpastoar wie. Ik hie it daalk al bedoarn, doe't ik de man syn iver tsjin dy fan 'e nije leare lekke. Wy hottefilen troch, fan it iene kaam it op it oare. Douwe van Roorda wie in striidber man, hy woe de ketterije útroegje, wylst ik in oar ek yn sok ding mear yn syn wezen litte woe. Dat waarden wy net iens, de man stie op syn stik. Hy hie it ear net allinne hingje litten nei hear Jelle, mar ek nei Anscke Bockes Brúnsma, de
| |
| |
jezuyt. It wie in skande yn syn eagen, dat ek de roomsken dy syn wurk tsjinstienen. De Tsjerke moast wer mear te sizzen krije, sei Douwe van Roorda. It waard tiid, dat wy hjir in biskop yn Fryslân krigen. Dy soe hjir oanslach fine. Dan koene al dy presters har bysitten fuortstjoere en ris wat fjoeriger yn har arbeidzjen wurde. Ik kaam him tsjin: wêrom mocht in pastoar gjin wiif hawwe? Dat hie hjir dochs altyd wenst west! O, in freeslike libertyn moat ik yn Douwe van Roorda syn eagen west hawwe. It waard tiid, dat de besluten fan it Hillige Trentske Konsylje hjir mar ris ynfierd waarden. Dy oer it houlik bygelyks. Fierstente los wiene hjir de seden. Mar ja, as soannen fan 'e Tsjerke soks fersmieten, wat moast der dan fan telâne komme! Ik kaam mei ús âlde Fryske wetten, mar ik hie de man better wat mear meistimme kinnen. Hawar, ik leau net, dat ik lykwols folle genede yn syn eagen fûn hie.
Sûnt wie novimber yn 't lân kommen, skiere koarte dagen. It fertier waard yn 'e hûs socht. Anna spile op de lute en song derby. Ik wie in opteine harker. Oant op in kear Eedwyr wer thús wie en my op it sneue ôf ûntfong mei de frage, oft ik boadskip hie. Lokkich hie ik boadskip foar Anna; ik hie har ûnthjitten in muzykstik foar har oer te skriuwen en dat hie ik by my. Anna seach my ek al net sa ûnbefongen mear oan.
Mar ik wie no út 'e rie, ik hie de stap set nei Dekemahûs.
Ik rûn troch de poarte en stie foar de âld stins. De grutte bûnte bakstiennen kleuren wûndere blier yn 'e heldere hjerstdei. De swiere klopper bearde like dof, beide troch 't hûs en troch myn holle. Daalk soe ik oanklopje by in oare stins!
Aalke, de faam, die iepen en ik frege nei juffer Anna.
‘Ik wit net, oft de juffer al te sprekken is. Ik sil effen freegje,’ sei Aalke op har beskieden manear, mar hja seach my dochs effen pleagerich oan. Sokke âlde tsjinstfammen witte ornaris wol, wa't der dea is. Dêr kaam hja alwer oantoffeljen en wiisde my nei de koken.
Der siet hja. Anna. Hja wie yn 't klaaien, earmen en hals bleat. De frissels glânzjend licht kroezich hier binne noch net oer de holle
| |
| |
fêststutsen, mar falle oer de skouders nei foaren. Dat liket famkeseftich, mar hja glimket my in bytsje leidich oan, alhiel in jonge frou: ‘Ik hie jo oars wachtsje litte moatten, oant ik klaaid bin.’
Mei: ‘It kin besjen lije,’ uterje ik wol wat al te plomp myn bewûndering.
‘Ik bin ek elkenien net, wol Anna?’ die ik fuort ek in set om tichter by myn doel te kommen, mar hja makke der net folle fan en sa rekken wy wer yn oar petear.
Anna fergeat it klaaien. Hja siet foar in kaptafeltsje, tichte by it fjoer, hja hie mei in lome beweging fan har moaie earm my in plak wiisd by de hurd. De koken wie in lang fertrek mei allinne oan 'e iene kant ljochtskepping. Ik siet tusken Anna en 't finster yn, it ljocht foel op har. Wy sieten wer sa behaachlik byinoar, krekt as foar wiken, doe't Eedwyr noch fuort wie. Ik begûn der wer tsjinoan te soargjen om dit goede tegearre-wêzen te brekken. Ik begûn te twiveljen, seach it faaie fan myn ûndernimmen. Wie ik net te hastich? Hja ûntfong my altiten gol en behannele my as freon, mar hie ik wissichheid, dat hja mear foar my fielde? Ik die de hân yn 'e bûse en fielde de rûne foarm fan 'e jildstikken troch it papier. Moasten se ris wegere wurde, tocht ik ynienen kjel. Dan wie alles dien.
Doe kaam Aalke te warskôgjen, dat Wybrich, dr. Ruerd Wibes syn wiif, der foar Anna wie. Anna gyng nei har ta yn 'e sliepkeamer. Ik rûn nei it finster en seach út yn 'e tún. De hege beammen wiene hast keal, it rûsde, in inkel blêd wurrele noch nei ûnderen. Dowen mealden al mar om, sulverwyt blonken se op, as it sinneljocht oer de glêde fear foel. Wat hiene dy twa lang wurk! Frouljusboadskippen duorje altyd lang. Hoe let wie it? As no de susters aanst mar net thúskamen en alles ferballen! Ik seach se al ûlseagen opskuorren. Nee, dit wie myn gouden oere. It soe no wêze.
It wie suver, oft de koken opljochte, doe't Anna wer ynkaam, glimkjend:
‘Binne jo noch net fuort?’
‘Jo binne daadlik noch net fan my ôf.’
| |
| |
‘Strak komme myn susters.’ Wie it pleagjen of in warskôging?
Wy skikten wer by 't fjoer, tichte byinoar. Hja makke net folle avensaasje mei klaaien. De spegel yn har kaptafel fertelde har wol, dat se der sa net op har minst útseach en oars sil se it wol oan my fernommen hawwe; ik koe my net sêd sjen oan it ivoaren byldwurk fan har earmen. No moast it wêze. Der hong har in pong op 'e side, dy krige ik yn 'e hân:
‘Ik moat ris sjen, wat jo hjir yn hawwe.’
‘Der is net folle yn; ik draach nea net folle jild by my.’
Ik bûgde my nei har ta, die de pong iepen en sei: ‘Der hat nimmen ta in oar syn pong te gean, of hy heart der wat út te krijen of deryn te lizzen.’ Ik snoei wylst yn 'e pong om en fyn in sulveren fingerhoed. Anna sjocht der nijsgjirrich nei, skean oer 't skouder. Ik krij de fingerhoed derút, doch de pong ticht en hingje har dy wer op 'e side. It is efkes stil. Wat benijd sjocht se my oan. Hja ferweecht de earm, rekket myn hân krekt.
It ivoar is waarm, sêft; it libbet, siddert efkes. Dan begjint se te hanwaskjen.
‘Ik haw jo sulveren fingerhoed.’
‘Wat sille jo mei myn guod? Ik moat dermei naaie.’
‘Jo hawwe noch wol ien, tink? Ik woe him wol hâlde.’
‘Dat meie jo net. Jo dermei omspegelje, tink, by jo freonen en ik derom bepraat wurde.’
‘Ik soe gjin spot oer jo dulde, Anna!’
Wer is it sa frjemd stil. Wer sjocht hja my mei ferwûndere eagen oan, skrutel hast. Wer rekket har hân mines, in fjoer rint troch my hinne. Dan hear ik mysels yn dy wûndere stilte as in frjemde sizzen:
‘Wolle jo myn alderleafste wêze? Dan wol ik jo de fingerhoed werjaan.’
‘Just, jo alderleafste mei myn eigen guod.’ Laket hja my út of is it út ferlegenheid? Of ferget se my?
‘Miene jo, dat ik josels neat haw te jaan om myn leafste te wêzen?’
Myn hân taast yn 'e bûse, no haw ik it papier mei de penjen yn 'e hân. Ik tear it stadich mei triljende hannen iepen, Anna sjocht
| |
| |
dernei, de holle fan it hanwaskjen ôfdraaid. De portegloëzer, de trije gouden dûbele reälen, de gouden ingel, ien âlde en twa nije Saksyske daalders komme bleat. Wer taast ik nei de pong. Wat duorret it lang, ear't ik him iepen haw! Anna sjocht it, skean by it skouder lâns:
‘As jo it my der ynlizze, smyt ik jo mei wetter.’
De bedêstens is fuort, har eagen ljochtsje. Swiet is de triomf oer it hert fan de man. De penjen glide yn 'e pong, en ek de fingerhoed. Ik sjoch har fol yn 'e eagen, har fonkeljende loaits wurdt flauwer. ‘Sjoch, dêr is jo fingerhoed.’ En wer: ‘Dêr is ek myn troupenje, dy't ik jo op trouwe jou, oant ienris God en de dea ús skiedt.’ Plechtige wurden. Oerâlde wurden. En myn lûd hat sa'n frjemde, sterke klang.
Wei is it bytsje oermoed by Anna. De eagen slacht se del, de holle bûcht se foardel en mei gjin drip wetter snjit se nei my. Hja hevet de hannen út it wetter en droeget se ôf. Gjin wurd seit se. Hja giet oerein. No wurdt it tinken. Ik merk ynienen, dat myn eagen strak op de pong steane. Wat ik niis noch oan myn kar en wille hie, dat haw ik út hannen jûn. It is in ding wurden oan Anna' side, yn Anna' hannen no. Noch seit hja neat. De hân hat de pong opkrige, in minskelot hâldt hja yn 'e han! Hja sjocht noch by it rjochterskouder lâns, hja draait har in bytsje om, wifket. De hân lûkt, it giet mei op en del yn myn holle, yn myn polsen. Efkes jit stiet se sa yn bestân. Dan lit se de ponge falle. Ik begjin rommer te sykheljen. Sakrekt doarst ik my hast net ferwege.
Hja hâldt myn troupenjen: no binne wy oaninoar boaske. Mar wêrom praat se dêr no net oer? Hie se my mar blier oanlake, dan wie ik op har tagien en hie har yn myn earmen nommen. Mar it is deselde Anna fan altyd. Se praat wer, freonlik lykas oars ek, oer fan alles en noch wat, it is hast as mijt se it mei sin om oer de ferloving te praten. Hoe't it der ris bystean sil mei Eedwyr, en mei de famylje. Net al te bêst foar 't neiste. Ik wol der no ek net oer begjinne; it is har folk. Mar Anna skoot lêstige dingen leafst fan har. Hawar, wy binne boaske ljuwe; it sil wol goed komme.
| |
| |
Ik begjin mei grutte trêden hinne en wer te rinnen de koken op en del. It komt my yn 't sin fan de brulloft fan okkerdeis, dat Anna tsjin my sei: ‘Ik hâld net fan dy grienens.’ En no sit se hjir by my as myn takommende. Skielk is se mines hielendal. En ik begjin te laitsjen yn mysels.
Men kin ek te gau laitsje, mar dat haw ik noch net yn 'e rekken. ‘Wêrom laken jo, Alef?’
‘Ik seach al, hoe't wy nei bêd ta dûnse waarden. Wannear sil 't wêze?’
O, dy swiete mûle fan Anna, hy lûkt noch ûnwillich en hy sprekt ûnwillige wurden:
‘Jo hoege net te laitsjen; ik sil jo dat jild mei myn amke wol wer skikke.’
No is 't oppassen! Mar ik sil op myn iepenst wêze! Gjin berie. Ik sjoch Eedwyr en omke Douwe en elkenien al mei earnstige gesichten sitten te rieplachtsjen. As der noch striden wurde moat, dan no!
‘Anna! It hat langernôch duorre mei ús beiden. Dat jo witte no wol, wêr't it my om te dwaan is. Dêrom, fan jo amke wol ik it net wer hawwe.’
Hja sjocht my kjel oan. Dat hie se net ferwachte. Mar hja seit neat, dat ik wurd dryster. Ik moat it no safier bringe, dat der gjin tebek mear mooglik is.
‘As jo my net ha wolle, dan moatte jo it my no op slach werjaan.’
Ik stek de hân út: ‘Jou it my mar wer!’
It is fergjen en ik moat geweld dwaan om my myn ûnrest net skine te litten. Anna bliuwt ûnferweechlik stean, de holle op 'e side en hja sjocht wer foardel. Dan leit hja de hân op 'e pong, mar net om him iepen te dwaan: om te hâlden, te hâlden!
Nee, Anna woe de troupenje net misse. Wy wiene beide woltemoed en tefreden mei de gong fan saken. Anna fertelde my allerhanne dingen oer mysels. Ut de tiid dat hja noch in fanke wie en my wol koe en ek wol achtslein hie, die bliken. Hja wist noch bysûnderheden oer myn klaaiïng, dy't mysels hast al fergetten
| |
| |
wiene. It iene brocht it oare yn 't sin en sa hellen wy fan alles op. Ik wie wer begûn om hinne en wer te trêdzjen; yntiid kaam Aalke yn 'e koken mei in skaal fol fisk, dy't se tamakke hie en dy't bret wurde moast. Hja bleau yn 'e koken; wylst praten wy troch, ik trêde op en del en Anna makke har toilet dien. Mar ik murk daalk, dat Anna har toan feroare, sadree't de faam by ús wie. Hja prate minder gemiensum en seach út en troch temûk nei Aalke, krekt of wie se eang, dat dy fernimme soe, dat der tusken ús wat geande wie. En doe't ik, grutsk as ik wie op myn ferovering, ek noch pleagjend in opmerking makke oer fiskjes dy't fongen wiene en yn it net noch wat tsjinspardelen, sûnder dat it wat holp, doe riisde se yn folle staasje oerein - want hja wie no alhiel klaaid en yn 'e pronk - gyng lyk foar my stean en treau my mei de hân tebek, yn it bywêzen fan Aalke en sei in bytsje noartich: ‘Gean no dochs fuort, gean no dochs fuort!’
Hja hie in sêfte hân fan triuwen en it makke my bliid.
Ik lake fleurich: ‘Der is my genôch sein, ik sil wol gean.’
Ik kaam ta de stins út, wûndere licht om 't hert. O Anna! Ik woe wol earne stean bliuwe en wachtsje om har nei tsjerke gean te sjen.
Mei myn troupenjen yn 'e bûse!
|
|
Auteursrechtelijk beschermd