Logo DBNL
Lok en lijen (2000)

Lok en lijen

(2000)–Bokke R.S. Pollema–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Nei de nije moarn

I

Tsjalke fearskipper wâde yn 'e skearwinkel fan Abe Harkema om op de manear, lykas benammen skippers dat kinne. De iene foet slingere er mei in los ankel rjucht foar de oare, as wie er oan it kloetsjen. Hy wie alhiel in skipper en hie gelyk, dat er him dêr gjin byt foar skamme. Wêrom ek? Hy droech gouden rinkjes yn 'e earen, en hie in brún skippersburdsje, dat troch it prúmkjen mar komselden stil stie.

Syn grutte tsjalk lei skean foar de skearwinkel oan 'e wâl. De namme wie ‘Nieuwe Zorg’, mar dêrom mocht men by Tsjalke net in swiersettich aard ferwachtsje. Hy wie just mear de oare kant oer, koartswilich, fleurich.

As mear skippers hie er net in sittend gat. Syn fetlearen pantoffels klonken hol op 'e planken, op de manear, lykas er op syn skip wend wie, as er oer 'e lûken wâde. Mar op it lêst bleau er hommels stean; hy stoarre ta it finster út en rôp op syn eat ropperige manear: ‘Dêr krije jy in útfanhûzer, Winia! Ik leau teminsten, dat jo wiif der by rint.

Dalik dêrop begûn er wer te wâdzjen, as woe er it ferlerne ein ynhelje.

Fan 'e bank oan 'e muorre gyng Winia oerein. Hy plôke oan syn swarte sik, wylst syn donkere eagen ta it finster út seagen. Hy wie tuskenbeiden fan langte, goed boud, mei in tsjep gesicht.

Bûtendoar rûn in frou fan tritich, fjirtich, nêst in jongfaam mei in fyn gesicht.

‘Jy hawwe gelyk,’ sei er.

Harkema, âlde stedsjer, mar al jierren yn it doarp, hâlde de kwast efkes stil, wylst er nei bûten ta stoarre.

‘Dat lykt in donders aardich meiske!’ sei er. Ynienen begûn er wer hastich yn te sjipjen.

‘Is it folk fan jo, Winia?’ tante Tsjalke.

‘In healsuster fan myn frou,’ sei Winia.

‘Ut 't stêd, tink 'k?’

Winia knikte.

‘Sa'n soarte fan winkeldame of sa,’ ornearre Tsjalke, net in bytsje nijsgjirrich.

‘Op in kantoar,’ sei Winia.

 

Doe wie der in skoft swijen yn 'e skearwinkel. Men hearde de stap fan Tsjalke en it skraabjen fan Harkema syn skearmes.

Op it lêst gyng Winia oerein en joech him del yn 'e skearstoel.

‘It burd moat der ôf,’ sei er.

‘Jou beard der òf? Wel fan myn leven’, sei Harkema. ‘Hij staat jou anders bêst, fyn 'k... Mar jou mutte 't wete. In ien ding ken 'k je gelyk geve, it is wat frisser in 'e seumer...’

‘En as er dan in jongfaam by jin útfanhûs komt,’ narre Tsjalke fearskipper.

‘Hoe woene jy sizze...,’ sei Winia wat koart.

‘Ik? Gjin byt hear, o hearken nee!’ sei Tsjalke. Ut syn festje helle er in grutte koperen doaze; oeribel wiid gappe syn mûle foar in prúmke fan omtrint in fûst grut.

‘Ik tocht it ek,’ sei Winia stiif.

Tsjalke wâde troch de winkel, seach yn 'e spegel nei Harkema, joech him in glimke, oant syn ferware troanje wer yn djippe fâlden kaam.

In jongfaam op in Ingelske print seach fan 'e muorre boppe de spegel yn 'e winkel del. De laits op it antlit wie sêft as side. It mes skrabe mei in ientoanich lûd, oars wie der neat te hearren.

Tsjalke stie foar it finster.

Bûten hearske no de simmerdei. Helder stie de himel; it fjurke skitterjend op it wetter fan 'e feart. It seil fan 'e tsjalk hong te

droegjen, as in grut donker skaad, oan 'e mêst. It losse útein fan 'e wimpel swaaide mei elegante gebearten yn 'e blauwe himel.

‘Der giet in domeny foarby,’ sei Tsjalke.

‘Ja,’ sei de skearder, ‘wat binne wij stil, nyt? Wij konnen ons mon wel ferloren hewwe.’

‘Nee,’ sei Tsjalke, ‘sa mien ik it net, dêr giet in domeny foarby!’

‘Nou ja,’ lake de skearder. ‘Dat hoarden wij wel.’

‘Der giet in domeny foarby!’ rôp no Tsjalke. ‘Dêr giet er...’

‘O... miene jou de jonge domeny. O, is dat de kwestje... Nee... ik dochte...’

‘Giet er nei tsjerke ta?’ frege no Winia.

‘Ja, Winia, dat paad giet er al op,’ sei Tsjalke.

‘Dêr moat ik strakjes ek hinne,’ sei Winia.

Behalve agint fan fersekeringen wie er organist.

II

It rom fan 'e tsjerke fan 'e frijsinnige gemeente lei yn in healskimer; der foel ljocht troch de healsletten jaloezyen, mar it koe it donker út it skip net alhiel ferdriuwe. De grutte koperen lústers, dy't fan it wite ferwulf delhongen, fongen hjir en dêr in sinnestriel op, dy't hja as strieljend fjoer weromkeatsten. De lege preekstoel stie yn it skaad, hearskjend oer de ferlitten banken.

In inkeld fûgeltsje floite yn in finsterbank, oars wie it deastil yn it rom. Donkere skaden fleagen bûten hinne en wer foar de finsters; it wie it dreamerich wiuwend beamte yn it hôf. In doar ûnder yn it rom sloech elke kear út himsels ta; der moast wat frisse loft yn 'e tsjerke talitten wurde, mar de doar liet it net gewurde, as hie de frisse simmer hjirre yn dizze donkere, tryste romte neat te meitsjen.

Mar doe begûn in sêfte stim te sjongen; oaren mongen har dêrby, it wie oft in koar sêft troch de tsjerke rûze. De donkere bassen kamen op, de hiele tsjerke wie no fol fan lûden.

It antlit skean omheech, sa siet Winia efter it oargel. No wie-

nen it jubeltoanen as wâle de bliidskip op yn syn hert, dan wer klonk it sêft as it kriten fan in bern, as in fluentsjend bidden fan in frou. It sette op 't lêst oan ta in krêftich liet, fel as it brûzjen fan in see.

Winia siet efter it oargel, ferlern yn it lân fan syn dreamen. Hy seach foar syn geasteseach de frjemde bylden, dy't syn fantasije him weefde, blide berntsjes songen yn it lân fan syn dream, famkes dûnsen. Op oare eagenblikken wie it, oft frouljuslûden har leed útklagen. Mar ek wiene der felle sangen fan langjende hertstochten, lieten fan opstannigens, driigjende gebearten tsjin it deistige libben, as it útslaan fan wanhopige earmen nei de hege himel.

Doe gyng de fantasije oer yn in tuskensang, wêrút no en dan hege toanen har kleiend hearre lieten. It wiene lûden as stimmen fan in siele, dy't bang is foar himsels, dy't it betrouwen yn eigen krêft mist. En dêrút kaam de oerâlde bea, hiem oan dit stee, mar ûnfergonklik:

 
Heer, ai maak mij Uwe wegen
 
Door Uw woord en Geest bekend,
 
Leer mij, hoe die zijn gelegen
 
En waarheen G' Uw schreden wendt,
 
Leid mij in Uw waarheid, leer,
IJv'rig
mij Uw wet betrachten.

Der waard in doar nei de kreake ta iependien. In man, net âld jitte, kaam neier, mei de hoed yn 'e hân. Syn antlit wie bleek, mar bysûnder. Fêst sletten wie de mûle; swiere, donkere wynbrauwen bôgen har oer earnstige, donkere eagen.

‘Jy binne feroare,’ sei er, efkes sjende nei it burdleas antlit fan 'e organist. ‘Dat wie moai,’ sei er fuort dêrop, ‘wat jy dêr spilen.’

‘O, ja?’ sei Winia. Hy siet no stil, slein fan in frjemde wurgens.

Beide wiene earnstige manlju, mar net allyk. Mûlk wie Winia, mei syn sûne kleur en riedseleftige eagen, de tsjepste. Mar hoe bûtenwenstich wie de oare, it bleke gesicht bekroane mei in grut donker bosk hier. Der lei karakterfêstens op dit gesicht, it wie in man, al wie er net âlder as tritich, foar lieder skepen. Dy hân, wyt,

mar net in frouljushân, koe it roer fan it skipke op 'e libbenssee de goede koers jaan. Hy like in man út ien stik.

‘Wie dat earste in fantasije?’

Winia knikte.

‘Meitsje jy noch wol ris komposysjes foar sangen?’

‘Inkeld wol. Mar net sa hiel folle mear de lêste tiid...’

‘Ik kin it ek...,’ sei de oare, nei it klavier wizende, ‘mar net lykas jy. Mar jy binne der faaks al jong mei begûn?’

‘Net sa tige,’ sei de organist. ‘Mar ik hâlde altyd in bulte fan muzyk. It jout jin wat, dat... dat... men oars sa net fynt. Jins gefoel siket soms in útwei. Ik neam it wol ris... in... feilichheidsklep. Ja... ha... ha... Men hat soms jin in ûnrêst, dy't jin yn 'e macht hat, en... en... dy't jy oars net kwyt wurde kinne...’

Domeny knikte.

Winia begûn no rêder te praten. Datjinge, dêr't er it oer hie, hie him yn 'e macht.

‘Soms kin it wêze, dat men neat mear jout om it lytse deistige om jin hinne. Wat is dat frjemd! Men fantasearret jin dan dingen, dy't net besteane, of... allinne yn 'e gedachten. It is oft frjemde lannen foar jin iepenlizze...

Dan... dan... domeny, haw ik in wjeraksel oan al dat lytse, deistige, om my hinne... Oan it oardiel fan 'e minsken... Oan 'e praatsjes, dy't men alle dagen heart... Oan dy wrâld fan benyptens, fan leagentsjes, mei syn skyn, syn jacht nei jild...’

Swijend seach de domeny him oan. Syn donkere eagen stoarren as yn tinzen nei de oare. Doe sei er: ‘In bytsje kin ik it wol mei jo iens wêze... En dochs,’ sei er, wylst er oan in ring oan syn finger draaide, ‘dochs is dat oare fantasije...’

‘Spitich genôch!’ foel Winia út. Hy liet him ûnbehearske gean.

‘Nee... net spitich genôch...,’ sei de domeny. ‘Wy libje net yn 'e wrâld fan ús tinzen... mar yn 'e wiere wrâld, lykas dy om ús hinne is... net sûnder brekken, dat is wier, mar dochs skepen en feroare ûnder 'e hân fan 'e Almachtige...

Us fantasije is nei besibbe oan ús langstmen, en der is mar al te faak in bulte, o sa'n bulte yn, dat net doocht...’

Winia stoarre rjucht foar him út.

‘De werklike wrâld is foar in party minsken sa min jit net... al is er foar inkelden hurd,’ ferfolge de domeny.

‘Ik wit it net...,’ betwivele Winia.

‘Nim no josels,’ sei de oare. ‘Wat hawwe jy brek? Binne jy net lokkich troud, hawwe jy net in lyts famke? Behalve jo deistige wurk, binne jy jitte organist... eat, dat foar jo tink ik mear betsjut as it oare wurk...’

Winia knikte.

‘Wolno,’ rôp de earnstige stimme, ‘wat wolle jy dan mear?’

Wat letter rûnen de twa manlju it paad lâns nei de útgong. Fûgels floiten yn 'e flearbeammen op it tsjerkhôf; op in steande grêfstien skattere in protter sa wyld, as koe er syn wille hast net oan. Blommen bloeiden op it stee, wêrûnder in mem of heit, in berntsje, de leafling fan har âlden, jong en âld, ryk en earm, de ivige sliep sliepten. Wite tulpen trillen yn it ljocht boppe in grutte famyljestien. De wylgen oan 'e kant fan it paad om 'e tsjerke wiuwden mei har swiere dracht as drôgjend yn it ljocht.

Efkes letter kaam Winia yn syn wente oan. Syn frou, Anne, in moai swiere figuer, net jeugdich mear, mei de merktekens fan it libben dúdlik op har antlit, siet mei in lyts famke op 'e skurte.

‘Heit!’ rôp it bern en it stiek it hantsje nei him út.

Daalk seach it famke op, as wie der wat wûnderbaarliks te sjen. ‘Lokkich, heit mist syn burd,’ lake de frou. ‘No biste wol tsien jier jonger...’

Winia seach ta it finster út, dat útseach oer it fjild. Mids de simmerwielde, it ryk fan grien en blommen, dat him omtrint ûntjoech oan 'e kimen ta, stiene der twa donkere figueren, nêst elkoar. Prachtich op slach wiene hja, by it delmeanen fan al dy rykdom. Stadich kamen hja tichter by; de pracht fan gers en oerdiedich blomt leine hja oan har fuotten del.

‘Hja is al oankommen?’ sei er.

‘Jawis,’ sei de frou. ‘Gelske is der al. Hja is boppe en ferklaait har wat...’

‘Hoe lang bliuwt hja?’

‘Ik tink fan in hiel skoft en dêr bin ik bliid om. Hja hat hjir sa'n tiid net west...’

Mids de stiltme, dy't no yn 'e wenning foel, klonk dêr de flugge stap op 'e treppen fan in jong frouminske. Dêrop kaam hja de keamer yn. Itselde bedaarde lei der op har gesicht as op dat fan Willem Winia syn frou. Har koart hier, sljucht om 'e holle kiemd, joech har it uterlik omtrint fan in non. Om de tichte mûle mei de reade lippen lei in frjemd-sedige ploai. Mar alhiel net op har plak yn dit antlit wiene de glânzgjende eagen, dy't in sterke, libbene natoer ferretten.

Hja joech him de hân en sloech efkes de eagen del.

‘Dach Willem.’

‘Gelske.’ Hy seach har oan mei syn donkere eagen, syn stroeve, earnstige eagen fan ynbannich minske. Efkes sloech hja harres op, mar daalk wiene hja wer del.

‘In goede reis hân?’ klonk it.

‘Tankje, tige bêst.’ En doe, mei in glimke: ‘O, hearken, it burdsje is der ôf, leau 'k.’

‘Ja.’ Hy seach wat ferlegen fansiden. ‘Dat haw ik hjoed al mear hearre moatten.’

‘Wat spitich!’

‘Spitich?’

‘Jawis, it stie jo sa goed, fûn ik... No liket it sa... sa...’

‘No?’ glimke er efkes.

‘Kwajongeseftich,’ geide hja. Har spitse toskjes, fyn, as fan in kat, kamen efkes te sjen. Yn syn earen klonk de laits, djip efter út 'e kiel wei, in bytsje gekoanstekkerich.

Winia helle de piip foar it ljocht; de twa froulju begûnen no ûnder elkoar te praten. De jonge útfanhûzer, yn in licht jûpke mei koarte moukes, like tweintich, hoewol hja in pear jier âlder wie. Der wie eat bernliks yn har dwaan en manearen, dat yn tsjinstelling wie mei de wrâldske útdrukking fan har rêstleaze eagen. In tear-reade kleur ferve har wangen, hja hie in tsjep uterlik. Har fol lûd brocht de meastentiids rêstige keamer yn opskuor, it wie oft hja it rêstleaze, frije fan 'e jeugd mei nei dizze wente brocht hie.

Winia siet stil te roken en stoarre, as yn gedachten, nei bûten. It ljocht fan 'e simmer geat oer 'e fearten tusken 'e fjilden klearebare silver. De fiere kimen tilden fan it droege waar, felle kleuren ferven it djippe grien fan 'e lannen. Mar as twa driigjende skaden kamen de manlju neier, prachtich op slach, de útwrydske dracht fan 'e lannen dellizzend oan har foet.

‘Willem, Willem!’ sei Anne.

‘Ja,’ skrikte er op.

‘Gelske har fyts komt jûn... hja wol graach in fytstocht meitsje... Moarn of sa...’

‘Dat kin wol.’ Hy draaide him nei de froulju om.

‘As jy teminsten mei wolle,’ sei Gelske, mei de eagen sedich foardel. It blanke fan har holle, reammewyt nêst de kleur fan 'e wangen, wie ûnskuldich as it antlit fan in bern.

Efkes wie it stil.

‘Oars geane Anne en ik tegearre,’ sei hja.

‘It is my goed... ik wol wol mei,’ sei Winia.

‘It moat gjin geunst wêze,’ klonk it wat út 'e hichte.

‘Wêr dan hinne?’ frege Winia, dy't net op it lêste yngyng.

‘Wy tochten, de bosken troch en sa op Snits oan en werom of sa...,’ sei Anne.

‘It kin in aardige tocht wurde,’ sei Gelske, wylst har wite toskjes skitteren.

III

It wie wat winich, oars hie it mûlk wol wat te waarm west. It famke wie by betroude buorminsken brocht, no soe de tocht dus begjinne. De brede figuer fan Anne wipte muoisum op it seal, Gelske wie al foarút, Winia kaam efternei.

Hja rieden de moudige púndyk lâns. De hege reidstâlen oan 'e kant fan 'e wâl wiuwden fernoege yn 'e wyn; der wie eat echt simmersk yn har ienlûdich risseljen de wei lâns.

Tsjin 'e triljende kimen kamen de tuorren fan doarpen út,

drege tsjerken, somlike oerâld, drôgen har ieuwenâlde dream mids it fjild. It piipjende reidmoskje oan 'e kant fan 'e wâl die syn bêst; mar swierder en grutter wie de sang fan 'e ljurken.

Licht as in flinter gyng Gelske oer 'e wei; har tear-ljocht jûpke, fyn, wie as in wite wolk om har slanke lea.

‘Hurder!’ lake hja, ‘wat ride jimme sunich!’

De stream fan útlittenheid wie no dochs útgetten oer har gesicht, dat passe by de felle glâns fan har eagen.

En fierder gyng it, tusken de bûnte greiden troch. De kij wâden heech troch it gers, de finnen wiene rykfoarsjoen: in keppeltsje skiep stie by in hikke te hymjen, as wiene hja nijsgjirrich, sa stoarren hja it selskip oan. It ljocht streamde fan 'e ruten fan inkelde arbeiderswenten oan 'e kant fan 'e wei. Wol wie it hjoed in dei, om bûten te wêzen!

Op it lêst kamen hja op in skadige wei, op sângrûn, tusken smout beamte. Troch de hege stammen rûze in nuver liet, hiel oars as troch de wiuwende krunen fan hôfbeammen. Dit wie in frjemde, sûzjende sang heech fan boppen, ienlûdich, sûnder ôfwikseling, as it rûzjen fan in wûndere amme.

Efkes woene hja rêste; it beamte stie sa heech en keninklik dêr by harren. Der wie earnst as yn in katedraal; in iikhoarntsje klautere, fluch as wetter, yn in beam op. Ienlûdich en iensum, as in ienlike sanger, die in lyster syn bêst. Der hongen frjemde skaden tusken de stannen, it wie in oare, in geheimsinnige, ôfskate wrâld.

‘Hjir is it moai,’ fûn Anne.

‘My te stil’, sei Gelske. ‘O, wat is it hjir stil...’

‘Hark dy lyster’, sei Winia. ‘Wat docht dy syn bêst...’

Doe fielde er in presjen fan syn hân. ‘Sjuch, dêr op 'e wei,’ rôp de stimme fan de jongste. ‘In hazze...’ Mei in ferheard gesicht seach hja it bistke nei. Hja liet syn hân net los... as fergeat hja it.

Anne stoarre it bosk yn; de moassige grûn, toar en oerdutsen fan fertoarre beamnullen, wie donker en ferlear him yn 'e fierte. Hja seach tichteby legers fan mieren hinne en wer reizgjen mei it ien of oare doel, as yn in minskemaatskippije yn it lyts.

Gelske, tusken beiden yn, gyng, nei in skoft fan stiltme, wat

oerein. Doe't Winia har oanseach stoarre er yn in pear eagen, dy't glânzgen as frjemde ljochten. Sêft kaam har antlit by sines. Hy gyng oerein. Oer it tsjustere bosk bôge him de blauwe himel.

‘Wy moatte fierder, it wurdt letter,’ sei er.

En troch de griene fjilden - hoefolle freonliker en blider wiene hja as it bosk - gyngen hja fierder. Gelske prate drok en like yn alles om har hinne belang te stellen. In heechskonkige fûgel fleach út in wâl omhegens en sprate de brede wjukken út, it lân oer. Efkes letter gyng er, yn in miedstik, wer stean. Oft dat net in eibert wie? Nee, dat wie in ielreager. Doe begûn hja drok te praten oer in ‘kollega’ op it kantoar, dy't dowen hâlde. In ‘leuke’ fint, wol ris wat frij yn 'e mûle - hm - mar oars in ‘echte hear’. Hy hie in ‘fijne posysje’ as boekhâlder. Frjemd, hoe mâl dy fint mei dieren wie, op dowen wie er alhiel gek. Mar net ‘ordinêr’ of sa, nee alhiel net. Behalve... No ja... Mar nee... in aardige fint...’

‘Is it neat foar jo?’ frege Anne laitsjend.

‘Och, ik wit net, as ik woe... mar nee, sa soe ik no net mei him wêze... Hoewol...’

‘Earstdeis hearre wy wol ris wat,’ tocht Anne.

Mar Gelske, sei: ‘Nee... nee hear, dat net...’

 

Yn 'e stille, drôgjende rêst fan 'e middei lei, doe't hja him binnenrieden, de stêd. De briedende sinne stie op 'e winkels, dy't de markizen dellitten hiene. Der lei in sliepperige dream oer 'e strjitten; no en dan liet in wynpûst it stof op 'e hoeken heech opfleane. Dead liken de huzen, sa't hja ferlitten nêst elkoar stiene; mar op 'e strjitten waard it, nei it sintrum ta, drokker. Hja flijden har del op 'e stuollen foar in ‘kafee’ midden yn 'e stêd. Gelske har eagen ljochten in espeltsje feinten temjitte, dy't oan in fierder taffeltsje efter in ‘potsje bier’ sieten.

De kelner kaam en frege: ‘Wat sal 't weze, dames en hear?’ In kop tee elts fregen Winia en syn frou. Gelske ek? Jakkes nee, dat wie fierste waarm.

‘Heb je ook ijs?’ frege Gelske.

‘Roomys, dame?’ frege de kellner.

‘Wel nee, hoe kom je er bij! In die warmte! Ik heb dorst. Gewoon ijs, meen ik. Ja? Geef mij dan maar een glas ranja met ijs, maar vooral met een rietje!’

Doe gyng hja noflik sitten, alhiel sa't it hearde.

De kelner gyng earbiedich fierder: dy klant wist, hoe't it hearde!

Anne gappe har healsuster, dy't it lichem wat skean foaroer hâlde, mei de polzen oer elkoar, mei de mûle yn it kier oan. Har sedich gesichtke, wat read ferve fan 'e reis, eptich yn 'e ploai, sa siet Gelske dêr, wûndere krekt en fernaam.

‘Ik weet niet, hoe het is, maar ik vind het zo drukkend. Jij niet, Willem?’ Fergees te lûd klonken dy wurden, hja moasten heard wurde en dêrom wie it Hollânsk.

‘Al wat,’ sei Winia koart.

De feinten oan it oare taffeltsje wiene wat lûdroftich. In pear namen Gelske op en seine dingen, dy't te hearren wiene. ‘Knappe meid’ waard der sein. De oare sei: ‘Ik fyn se wat skraal.’ Mar doe begûn in petear ûnder elkoar.

Anne siet noflik en Gelske ferskikte wat oan har klean. As in print siet hja dêr; in grouwe feint, ien fan it espeltsje manlju, smiet temûk eachjes nei har. Weardich en kalm gyng hja op it lêst oerein; har reis wie nei de spegel fan it ‘toilet’.

Foar de spegel stie hja dêr. Ut har taske helle hja in kaam, har hier siet net, sa't it moast. Pynlik krekt ûndersochten har libbene eagen har uterlik, hja plôke oan 'e eachteisters en striek oer 'e wynbrauwen.

‘As er mar net sa stil wie,’ sei hja stil foar har út. Sa stie hja dêr in skoft, ferskikte eat oan har klean, kreaze har alhiel op; op wei nei de oaren kaam hja de grouwe feint tsjin fan it oare keppeltsje. Hy makke in djippe bûging en rôp: ‘Soa... dame.’

Doe't hja efkes letter fuortgyngen holp er Gelske, mei it ferskikken fan stuollen, ta de fyts. Genedich wie har tankber knikje.

Hja rieden nei it Park en gyngen dêr sitten op in bank. Tusken it pear siet Gelske yn; hja liet har noflik efteroer hingje en sei: ‘Hjir wol ik wol in skoft bliuwe.’

In nuvere swietrook hong hjir yn 'e loft. De krûdige geur fan strûken en beamte omaaide harren; de rook fan geurjend blomte mong him dêrby. Hja liet har flije tsjin syn earm; yn har wize fan praten wie in stille dreamerichheid.

‘Wat is it hjir moai’.

De man neist har sei neat. Bekende melodijen fan sangen sweven him troch syn geast. Djip helle er de siken op; troch it beamte hinne seach er de fjilden; hoe wie alles grien fan 'e jeften fan 'e simmer, oan de ljochtsjende fierten ta!

‘Men is der fierste min út,’ sei er. ‘It is eigentlik frjemd...’

‘Wat?’ Freegjende seach hja him oan.

‘Dat wy sa ús gewoan libbentsje libje. Wat is dat altyd itselde, it rinnen itselde paadsje lâns. Wat binne wy dom... dom...’

Swijend siet hja njunken him. Syn eagen wiene yn 'e fierte, dêr't de kimen tusken it beamte teraanden mei it ivige.

En sêft, as in suchte, sei hja: ‘Hjir te bliuwen... altyd...’

‘Ja,’ sei er.

Swannen dreauwen sêftkes yn in fiver. It like, oft it libben út har weistreamd wie en allinne in blanke dream fan plom en fearren op it wetter wie. Op in brechje, earne yn 'e fierte, klonk in iensume stap.

Sa sieten hja dêr in hiel skoft, it like oft de tiid syn wearde ferlern hie.

Skaden glieden it blauwe fan 'e loft lâns. In wolk, in skiere berch allyk, wûn stadichwei oan yn gruttens.

‘Komt de loft op?’ frege Anne.

Men seach en ja, yn it easten wie de himel alhiel fertsjustere. Hja moasten fierder. Hja wisten, wat der komme koe.

No fytsten hja troch yn deastille rêst, dêr't se har yn fersonken fielden. Roerleas hongen de krunen fan wylgen hjir en dêr neist it wetter fan 'e fearten; it wie, oft it fûgelt, wurch fan 'e lieten fan 'e dei, útrêste fan syn sangfestyn. Allinne klonk it sûzjen fan harren tsjillen oer 'e moudige dyk.

Winia en Gelske rieden wat efteroan.

‘It hat in moaie dei west,’ sei hja. Hja seach him lang oan; it wie

oft syn tinzen mei eat oars dwaande wiene.

‘Sokke dagen moast men wat mear hawwe,’ sei hja.

As waard er kjel út syn gemimer sei er: ‘Ei no... jy bliuwe in wike mannich. Der komt, sille wy hoopje, wol wer ris in moaie dei.’

‘As Anne mar wol... ik leau net, dat dy safolle mei fytsen ophat,’ sei Gelske súntsjes.

‘Dat is sa, mar as wy in útfanhûzer hawwe, docht hja it der wol om,’ glimke er.

‘En oars...,’ ferfolge hja.

‘Ja?’ frege er.

‘Dan geane wy tegearre’, sei hja súntsjes. In sêft rea teach oer har blanke gesicht.

 

Underwyls kaam de loft mear en mear opsetten; no en dan hearden hja yn 'e fierte in sêft rommeljen. Under it stadich tsjusterder wurden foelen swiere drippen.

Hja moasten skûlje.

Yn 'e lijte fan in skuorke oan de wei stiene hja, wylst it ûnwaar opkaam en de rein oerstjelpjend delspielde. Foar harren eagen spile him it grutte wurk ôf fan ljocht en tonger, fan fel fjoer en it bearen fan it lûd, as fleagen hûndert weinen oer harren holle in hurde wei lâns. Winia prate mei syn frou oer it bearen fan it waar; oft harren lyts famke net bang wêze soe en roppe om heit en mem, dy't fuort wiene? Wat spitich, dat dit de ein fan 'e dei wêze moast. Winia like de oare fergetten te hawwen.

Gelske sloech de hân yn eangstme foar de eagen by in fûleindich ljochtsjen en kromp yn elkoar as daalk dêrop de felle slach davere. Hja wie bang.

Mar hy seach it net en wie by syn frou.

It duorre in skoft ear't it waar bedarre en de tonger him ôfjoech nei de fierte.

Op it lêst gyngen hja op hûs oan; net fier fan harren wente metten hja in jonge man. It bleke antlit heal beskûle ûnder in grutte hoed, sa stie er foar harren yn it heal tsjuster.

‘Is dat domeny net?’ frege Winia.

‘Ja,’ wie it andert. ‘Ik haw by jimmes oan west, om in lyts boadskip foar snein, in feroaring. Mar der wie nimmen thús...’

‘Nee, wy wiene fuort op 'e fyts...’

‘Hawwe jimme it swiere waar ek troffen?’

It selskip wie ôfstapt.

‘O... wat ferskriklik... wat “afschuwelijk”!’ rôp Gelske lûd. ‘It guod wiet, mar net “erg”... Ik bin sa bang foar dy aaklike tonger...’

En yn 'e skimer fan 'e jûn seach de jonge man har oan. De earnstige eagen yn it bleke antlit stoarren har stiif oan. - Hy sei neat.

‘Kom yn!’ noege Winia út.

Gelske gyng nei boppen ta, kreaze har op en kaam doe wer ûnder. Har suster helle it lytse famke.

‘Myn útfanhûzer... de healsuster fan myn frou,’ sei Winia. ‘En dit is de domeny.’

Hja joegen elkoar de hân. De eagen fan 'e faam fjurken de domeny temjitte. Syn antlit wie kalm, rêstich, sûnder in feroaring. ‘Wiene jy sa kjel wurden?’ frege er freonlik. ‘Ja, dat is eat, dat ús minsken jimmer eangstme oanjeie kin; men fielt der jin sa lyts njunken...’

‘Jakkes... myn huodsje is ek wiet wurden. Ik fyn it freeslik, en de klean... en de hoazzen... Wy hiene noch wat yn Snits bliuwe moatten, oant it waar foarby west hie... Tink ris ta, wy wiene by sa'n âld skuorke. Dêr hie de wjerljocht ris ynslaan moatten... Mar lokkich...’

‘Mar lokkich... it is net bard,’ folle domeny oan.

‘Nee, lokkich net hear, fij!’

‘Ja, wol lokkich.’

Doe kearde er him nei Winia ta en prate mei him oer it boadskip, dat him hjir brochte. Op it lêst kaam ek Anne, nei it bern op bêd brocht te hawwen. It praat kaam wer op 'e fytstocht, de útfanhûzer hie der op oanstien, mar it hie foar allegearre in moaie dei west - behalve dan de útein. Oft hja hjir lang bleau? In wikemannich.

‘It is hjir leuk, tige leuk,’ fûn Gelske, ‘mar wol wat stil. As men

teminsten yn 'e stêd wend is.’

Domeny mocht wol witte, dat hja út 'e stêd wei kaam.

‘Ja, yn 'e stêd is mear te dwaan... mar ik soe, as ik kieze moast, it leau 'k dochs mei it doarp hâlde,’ sei domeny.

‘Ja... op 'en doer? Is it wezenlik, is it heus?’ frege Gelske. ‘Ik net... op 'en doer net, hear... nee...’

Winia, min of mear tusken beiden yn steande, fûn dochs eat yn it stedslibben, dat men hjir miste. Men hie dêr mear ôflieding, de gesellige drokte fan 'e winkelstrjitten, it komprimearre libben, en dan... de keunst, de muzyk...! O, hy soe der eat foar jaan wolle, de grutte wurken fan Beethoven en Bach, fan Chopin en al dy oaren, fan earste klasse keunstners foardroegen, te hearren. Wat wie der moaier as sa'n jûn fan geniet, ûnder de ynfloed fan dy grutten.

En de ynbannige man begûn te praten en syn uterlik wie libbener as gewoanlik en der wie ljocht yn syn eagen.

IV

‘Ik leau, dat domeny nei de tram ta giet,’ sei op in moaie dei, Anne op in moarntiid tsjin har man. It wie in stille simmerdei, wat donker, mar tusken de stadich driuwende wolkens troch kaam no en dan it gouden sinneljocht. ‘Gean jimme no hjoed?’

‘Ik wit it net,’ wifele Winia. ‘It waar is goed, mar...’

‘Mar...?’

‘Wêrom geane jy net mei?’

‘Ik bliuw leaver thús,’ sei hja. ‘Ik haw net sa folle op mei fytsen en dan altyd it bern by in oar... Moarn giet Gelske fuort. Hja wol noch graach ris in tocht meitsje.’

Do sei Winia ta en in skoft letter rieden Gelske en hy troch de fjilden. Der kaam in lyts sigentsje de dreamende greiden oer; oars wie it waarm, in sêfte, stille dei. Iensum klonk no en dan it lûd fan in kobist yn 'e fierte; de flewielen rop fan in ljip wie tear en sangerich boppe it fjild.

‘Wat is it stil,’ sei Gelske.

‘Ja,’ sei Winia koart.

‘En sa myld... as der mar net wer ûnwaar komt.’

Mar hy swei.

‘Hoe binne jy dochs sa stil?’ frege hja.

‘Ik? Ik stil?’

‘Ja, jy!’ sei hja. ‘Jy!’ En de lôge oer har antlit wie read, as it ljocht fan 'e moarntiid.

Efkes wie der in swijen.

‘Binne jy altyd sa stil?’

Der wie in gefaarlik lokjen yn har stim en har eagen wiene as dy fan in ferliedster. Mar hy stoarre foar him út en joech in droech beskie.

‘Ik bin gjin drokke prater.’

‘Hjoed moatte jy dan ris in útsûndering meitsje,’ sei hja. ‘Wy moatte wille meitsje. Sis!’ foel hja rêd yn: ‘It is Ljouwerter merke, sille wy dêrhinne?’

‘Wy?’ die er ferbaasd. ‘Dat kin net!’

‘Wêrom net?’

‘It is sa fier en dêrby...’

‘No?’

‘Jy en ik tegearre...’

‘No... wat soe dat? Jy binne dochs in troud man...’

‘Ja... dêrom...’

‘Nee, dêrom net... Myn sweager... soe ik der net ris mei nei de stêd ta meie...’

‘Ja... mar it is merke!’

‘No, dêr hoege wy ommers net hinne te gean...’

Swijend rieden hja troch it stille fjild. Der wie inkeld it rûzjen fan har fytsen oer 'e wei; loai swaaiden de reiden neist de wei yn in droege wâl.

‘Ja, net?’ As in stil lokjen klonken de wurden út har mûle. En doe't syn eagen harres metten en deryn gjin wegering wie, sei hja: ‘Ja... ik tocht it wol...’

‘Mar net nei de merke...’

‘Nee, net nei de merke.’

Dreamerich dreauwen de wolkens oan de stille himel. De wegen leine ferlitten yn 'e foarmiddei, inkeld ried har in wein foarby, dy't ek op wei wie nei de stêd ta, yn 'e fierte klonk it holle klossen fan in hynder foar in molkwein, dy't weromkaam út 'e stêd. Doe kamen hja by in wetter lâns, dêr't skippen sûntsjes, yn 'e hast wynleaze stiltme, op fierder dreauwen. Skippersfroulju sieten op it roer en yn 'e line hongen manlju, mei bern soms, want der siet sa'n bytsje avensaasje yn. Beammen oan 'e kant fan 'e wâl liken har slûch yn 'e brede feart te spegeljen. Doe wie der in doarp, mei it iensume klopjen fan in helling. It wie, oft eltse slach ferteltsjes die oer de frede en stiltme fan dit lân.

Op it lêst wie der wer de stille wei nêst it wetter.

‘Litte ús wat útrêste,’ sei hja.

En hy gyng mei har. Hy sette de fytsen tsjin elkoar oan en gyng neist har sitten yn it gers. It brede wetter weage hast ûnmerkber foar harren. Fûgels oan 'e oare kant floiten út 'e reiden wer har liet. Om 'e hollen gûnzen ynsekten rêstleas as koartsige tinzen. Mar de beammen hongen stil en swijend boppe harren; de krunen liken yn 'e sliep.

Hja sloech har earm om syn hals hinne en presse har wang tsjin sines. Doe omfieme er har en de hertstocht waard wekker yn beide. Hy patte har op 'e mûle. Slop lei hja yn syn earmen.

Efkes letter liet er syn eagen oer har sedich gesicht gean. Har eagen wiene del, it ljocht, fol fan in flamjend fjoer, lei ferhoalen ûnder 'e lidden.

Der klonk eat as in suchte út syn mûle.

‘Wat is der oan?’ twong hja.

‘Wat is it... frjemd...’

‘Frjemd?’ rêd frege hja it. ‘Wat?’ Hja sloech de eagen nei him op. In ûnsuvere siel sloech derút nei bûten. Mar hy seach it net.

‘Ditte,’ sei er. ‘Hoe komt dit sa... hoe...’

‘Wat is der oan?’ Der wie in ûnferduldige twang yn har stim. De sterke man neist har like in stumper. Hy hâlde efkes de hân boppe de eagen.

‘Fij,’ sei hja. ‘Wat binne jy... bang...’

Eat pynliks wie der yn it swijen, dat der op folge. Doe't hja fierder rieden like it, oft in skaad, ûnmerkber mar dochs besteande, tusken har beiden yn kaam.

‘It wurdt jit waarmer,’ sei hja op it lêst. ‘Lit ús mar net te hurd ride.’

‘Mar dan komme wy sa let yn 'e stêd oan...’

‘No, dan geane wy ek wer let werom...’

V

De stêd wie alhiel fol fan merkelûden. It klonk oan 'e rêstige grêften, it song yn 'e ferlitten efterôfstrjitten, it klage en jubele yn 'e stegen, by arbeidershúskes, út 'e fierte kaam it oan by klintsjes, dy't, ferburgen tusken 'e blokken fan hege huzen, har ieuwenâld bestean ferdrôgen.

‘Hjir hinne,’ sei Gelske. En hja naam him by de earm en late him nei it grutte plein, it Saailân, dêr't de wille op it heechste wie.

Tusken de tinten, de kreammen, de jubeljende grutte mûnen kuiere de mannichte. Jonges floiten op pompieren trompetten, mei skille, kleiende lûden lieten luchtballontsjes har ynhâld troch piipjende floitsjes rinne. Jonge útlitten fammen geiden as healwiis tusken it folts.

‘Hier moet je weze,’ rôp in jongkeardel mei ljocht krolderich hier, ferkleure yn waar en wyn, ‘hier is de Amerikaanse Hoepla’ en hy hâlde Gelske in earmfol hoepkes foar, om dy te smiten om allerhande guod, dat der keninklik útstald lei: kleurige fazen op skoarstienmantels, in moarmeren inketstel, in teestoofke, in dûblee-ferlovingsring, in barchje om jild yn op te garjen, in haloazje, hierkammen, messen, spegeltsjes, te folle om op te neamen.

‘Ik wol efkes smite,’ sei hja en laitsjend seach hja him oan. ‘Ris sjen, of ik dy ferlovingsring ek winne kin.’ En hja bûgde har jong linich lichem en smiet mei krektens. De man mei it krolhier seach tsjuster: it wie rekke, der wie neat oan te dwaan. ‘Nog ereis dame!

Hier is de Hoepla... een ring door deze dame gewonnen,’ raasde er lûd it Saailân oer. De minsken bleauwen stean, der kaam in hiele kloft lju. Oaren woene har lok ek ris besykje, en sa waard de tsjinslach noch reklame foar de man.

Fûnkeljende as fan echt goud, ferlokjend, wûnderbaarlik yn syn giele skittering lei de ring yn har hân. Foarsichtich stiek hja him om 'e finger en doe lústere hja him wat yn. Hja naam syn hân en lei dy neist harres. Syn ring wie grutter en breder en skittere mei in oare glâns. Koart lûkte er syn hân wei, hy draaide him om en yn syn inerste wie eat as in opkommende wjeraksel. Mar yn de glâns fan dizze merkemiddei wie dit by har gau fergetten. De oargels droanen har swiere sangen út, teameleas-wyld en fantastysk wiene de foareinen fan spullen en karûsels beskildere. Der wiene fleanende hynders mei losse moannen en licht klaaide froulju, dy't spannen oer wite wolkens fierden. Gûnzjend fleagen de fleanmasinen yn 'e rûnte, mei geiend jongfolk en inkelde âlderen der tusken.

It stampen fan hûnderten fuotten klonk Gelske út in grutte tinte temjitte. ‘Hier is het danspaleis... Eerste klas muziek en een heerlike dansvloer! Treedt binnen, treedt binnen, dames en heren! Hier is vreugd, hier is vermaak. Haaaaaaa!!! Treedt binnen, treedt binnen, treedt binnen!’ De suppoast, blau-eftich fan uterlik, raasde sa lûd as er koe, hy sloech syn snústerige hannen yn elkoar, wylst er syn ‘Haaaaaa!!’ útrôp.

Gelske troaide: ‘Sille wy der ris yn sjen?’ Hja hie wille as in bern, mar hy fielde him hjir net thús en wegere koart. In healdronken jongfeint sette har in pompieren steek op 'e hoed en spile fan ruten. Hja lake, seach om, en sei: ‘Ik fyn it hjir wol leuk. Hjir moatte wy in skoftke bliuwe.’

Mar hy fielde hjir net folle foar. Sa'n gekkeboel, hoe kaam hja dêrby. En stil woeks yn him sels de gedachte: ‘Hja is oars as ik... fielt oars as ik... hja is net, as ik tochte...’

Dochs koe er har net wegerje noch ris in kear de merke yn it rûn te gean. Foar in tinte stie in ‘krachtspatser’, oangappe benammen fan it jongfolts. Mei in ûnferskillich gesicht seach er del op it

boerepublyk; troch de poeier skynde it swarte fan syn oars glêdskearde kevels, syn ‘spúchlok’ op 'e foarholle wie moarswart, like goed as syn driigjende eagen. Under it reade triko seach men it hurde, goedspierde karkas, de bulten boppe oan 'e earmen liet er no en dan trilje, dat de minsken der om laken en fammen der om krieten.

In meagere jongfeint yn in swart habyt, de hannen yn 'e bûsen fan syn wide broek, it gesicht opskildere, de noas felread, stie njunken him mei in heaze stimme te roppen. Lykas in skoallemaster mei in stôk nei de kaart oan 'e muorre wiist, sa wiisde dizze hânswoarst nei de sterke man, waans kwaliteiten hy útlei.

 

Op it lêst gyngen hja, wurch fan it omdangeljen, in kofjehûs yn; troch de grutte droktme boarren hja harren nei it spylfolts op it poadium; yn reade jaskes sieten hja dêr, wat útwrydsk fan uterlik, mei in ûntsettend grut wyt oerhimd en smelle losse strikjes.

Winia hearde nei de man fan 'e earste fioele, in lange, smelle figuer, mei skitterjende eagen, immen, dy't yn dit frjemde miljeu, dochs te spyljen wiste. De rêdste einen naam er mei earste klasse technyk, de allegro's skodde er om sa te sizzen út 'e mouwe.

Stil lústere Winia nei him en it wie soms oft er trochhuvere waard fan it witten fan ûnbekende dingen. Der wiene wûndere laitsen as fan froulju en troaikjende stimmen as lokjende leafdesangen. En syn eagen, dy't nei de faam njunken him gyngen seagen yn har it byld fan syn fantasije, net lykas hja wie, mar lykas er har no seach. Fêst en echt wie no syn dream, it jonge minske dêr by him; der wie gjin mis oan...

Hy fergeat syn deistich libben, syn omstannichheden, alles wat syn libben wearde joech, en in frjemde ekstaze bleau yn him; hy stoarre har yn 'e eagen en miende der de poëzije yn te finen, dêr't er nei heukere.

En doe't hja wat letter oer it Saailân gyngen, wie it, oft der kleur kaam ek yn wat him tefoaren gewoan en banaal like hie. Der wiene gleie ljochten oan 'e rûndwerreljende mûnen, dy't har gloede brochten yn 'e oantsjusterjende jûn. It like it fjoer fan syn

eigen hert, dat yn him opflamme. De mankelike wize fan in iensum oargel hie eat sêft-mimerjends, dat him oandie en de libbenswille fan it folts, dat him yn dizze âlde en ienfâldige dingen fermakke, fûn eat as in fiere wjerklank yn him.

Hja leine oer: wêr sille wy no hinne? Ien fan 'e skouboargen lokke har net oan, jit minder de spullen of kreammen. De droktme oerstjelpe en makke op 'en doer wurch. Nei de Prinsetún?

Sêft troaide har stimme mei in flaaikjend lûd der yn.

No gyngen hja troch de Sint Jacobstrjitte, dêr't de jûn al oerhinne lei. De lûden fan 'e merke klonken fan fierren, de stimmen fan fiere oargels, heal weiwurden yn 'e loft, wiene as mankelike lûden yn 'e nacht. In inkelde stie yn 'e doar fan syn rêstige wente en seach har nei, lykas hja dêr neist elkoar stoepen yn 'e jûn, lykas in pear, dat by elkoar hearde. Yn 'e tún dy't dy jûns jitte iepen wie smiet it giele ljocht fan 'e lampen syn gloede oer it paad, frjemd stiene planten en blommen yn it healskimer. De beammen drôgen har dream; giele skynsels foelen op 'e stammen, dy't harren neist elkoar rigen, as stille, swijende wêzens, wylst de twa fierder gyngen, de tsjusternisse yn.

Op in bank oan in paad sieten hja, alhiel yn 'e stiltme no; mar it ljocht fan in lantearne wie neist harren. Yn 'e fierte klonken lûden fan manlju. Faai hearden hja it, wylst hja dêr by elkoar sieten. Stedske stimmen, dy't heech praten, neier kamen, der wiene fuotstappen op it grint fan 'e paden.

Hearen liken it, immen mei in sloppe hoed gyng foarop. No stie er foar harren stil en liet de oaren foarbygean. Gelske stiek in sigaar op, hy kearde it gesicht nei de bank. Gelske kroep tebek, Winia seach omhegens. As in blits sloech it yn him: hy is it... hy... hy...

Hy fleach oerein, as woe er fuort, liet him wer delfalle. Hja presse har tsjin him oan, omfette him, wylst hja ljuente: ‘Wat is der oan... wat is der oan...’

Hy stie dêr, triljend, as ferslein yn it ûnk fan it eagenblik.

De manlju wiene fierder gien.

‘Wa wie dat krektsa?’ frege hja no, kjel wurden troch syn fersleinwêzen.

‘Hy... de domeny...’

‘De domeny? Jimme domeny? Hy kin my net sjoen hawwe,’ sei hja.

Hja tocht it earste oan harsels. ‘Wat binne jy bang...’

Hy seach har oan... der wie in sinlik ljocht yn har eagen, mar gjin meigefoel; hy treau har sêft fan him ôf.

De donkere skaden fan tûken wiuwden sêft hinne en wer; it liken earnstige gebearten fan reuzen yn de donkere nacht.

Doe kaam der in stap werom yn 'e grint. En de domeny stie foar harren.

‘Wel... wiene jimme hjir yn 'e Prinsentún,’ klonk it flink. ‘Ja, it is hjir moai,’ ferfolge er, ‘ek by 't jûntiid. Wy, in stikmannich kollega's en ik, hawwe hjir ek al efkes sjoen.’

Rêd prate er oer alles hinne, as hie it neat te betsjutten, as wie der alhiel gjin warskôging yn syn komste werom. Gelske hâlde de holle foardel, mar domeny prate mar: ‘Wy hawwe in drokke dei hân. Der wie hiel wat te bepraten en domeny's kinne prate, lykas jy witte. Wy binne mar al te lang fan stoffe. Mar no hawwe wy lokkich dien en giet it op hûs oan... Jimme binne mûlk op 'e fyts? Ja, ja, dat tocht ik al. No... it is moai waar... in aardige rit. Plezierige reis! Enne... wat ik sizze woe, Winia... bin jy moarnmiddei yn 'e tsjerke? Ik soe wat mei jo beprate... oer... eh... snein. Ferjit it net! G'n dei!’

Hy lichte de hoed en gong syn wegen. De fleurige toan wie licht, it wie, as woe er de swierte fan it hert fan 'e organist weinimme; mar it bleau der... No wie er wer allinne... hy wie himsels alhiel net master.

Gelske seach him oan, en suchte. No wist de domeny it, dat hja it west hie. Dy aaklike keardel, om werom te kommen... Mar gau gyng hja fuort... domeny soe der wol net oer prate.

En al die er it al... wat dan noch? Under it lichte prakkesearjen waard har it moed rommer. Hja naam syn earm, mar hy treau har stil fan him of.

Doe kaam der efter út har kiel in laits, as it tinkeljen fan klokjes; it klonk omtrint húnjend yn 'e stiltme...

VI

De wyn floite de oare middeis troch de iperen beammen op it tsjerkhôf en de flearen rûzen.

Earnstich wie it kleien fan 'e wyn om 'e âlde, hege toer, oft âlde fergiene ieuwen sprieken fan foarbygien libben.

De wide tsjerkefinsters mei de hege spitsbôgen, liken, mei de wite jaloezyen del oan 'e binnenkant, op sliepende eagen fan in drôgjende reus, heal ferburgen yn it beamte fan it hôf. En it tsjerkhôf wie syn sliepstee, mei al dyjingen neist him, yn in lange, lange rek jierren rispe op it fjild fan it libben.

Dit wie it fjild fan stil oantinken oan de deaden út in ûntelber tal fan jierren.

Wat in spreuken wiene der op dy stiennen, wat in wurden fan leafde wiene der beitele yn it stien, wat in triennen wiene fergetten, by it lêste ôfskie: ‘Rust zacht, moeders lieveling...’, ‘Vaders graf...’, ‘Tot weerziens, lieve zuster...’

In man kaam neier; de wyn waaide him troch syn donkere hierren, it antlit wie foardel. Hy hâlde de hân oan de râne fan syn hoed en sa stoep er fierder, it stiennen paad op nei de toer. Hy ferdwûn troch de swiere iken doar, rûn oer blauwe stiennen nei de treppen ta, dy't late nei de oargel-kreake.

De wyn floite troch de beammen; der wie in ienlûdich rûzjen yn it hôf.

Wer klonk der in stap.

In man, yn it donker klaaid, mei in bleek antlit, kaam neier; rjuchtop rûn er... de mûle wie fêst sletten, de eagen stiene stiif as yn tinzen.

Efter it oargel siet efkes letter Winia; it timpere deiljocht foel skean op syn ôfkearde troanje; skean efter him stie de domeny, de brede hoed no ôf.

Earnstich klonk syn lûd. Sûnder haastgjen kamen de wurden, hja teagen fierder, rjucht op it doel ôf.

‘Ik haw,’ sa sei er, ‘jimme justerjûne dêr yn 'e tún sjoen en ik wist daalk, dat jy it wiene mei... har. Ik bin werom kommen, want ik

wie in lyts bytsje bang. Wa hat net syn swakke dagen en draacht net eat fan it ferkearde yn it hert. Soms licht, soms swier, mar jimmer... gefaarlik! Ik wie bang foar jimme... ik gyng werom... want... ik woe jimme warskôgje.

Jy binne in dichter mei jo sangen, jy hawwe eat krige fan it hegere dat yn jo muzyk sprekt op it oargel, mar ek yn jo begelieding fan sa mannich fers, dat treast jout oan it folts. Pasje op, want it is teffens in gefaar. De tinzen fan 'e minske mei fantasije geane as flinters fan de iene blom nei de oare, ek nei de tsjoede.

O... it is maklik te sizzen foar dyjingen, dy't gjin temperamint hawwe: Sûndigje net! Mar in grutte krêft wurdt der easke fan him, dy't it wol hat - om it te betwingen. Want der binne lokjende bloeisels, mei moaie kleuren, dy't sa swiid yn frjemde kriten groeie, mar dy't fergiftich binne.

De fantasije kin in krêft ta seine, mar kin ek in flok wêze. O... de dichter, dy't him fan syn eigen tinzen meislepe lit yn syn deistich libben, hy wurdt fan syn eigen fjoer tebarnd. Syn tinzen sline syn eigen flesk, it lok fan syn libben wurdt sa wis ferneatige, as de stoarm in swak skipke op 'e wide see ferneatiget! Der is gjin ein, der is gjin befrediging! It iene bringt nei it oare, as in heapke snie, sil syn libbenswille terane yn 'e sinne! Wês foarsichtich, wês master oer jins dieden, lykas in hear master is oer syn feinten.

As goed freon, net as geastlik lieder, woe ik dit mei jo beprate. Skamje jo net, der binne hûnderten, ja tûzenen, dy't itselde trochmakke hawwe as jy. Ik fertrou, dat jy keare op 'e wei, dêr't gjin ein oan is, as in droech fjild sûnder lok of libbenswille.

Yn 'e bibel wurdt ús it evangeelje leard fan selsferjitten; wês net de slaaf fan jo tsjoede tinzen, mar ferneatigje se... Dat kinne wy nea alhiel, mar wy moatte der nei stribje, der foar stride, mei al ús krêft, ús bloed. Ussels ferjitte, ús wêzen oerjaan oan dy Iene, dy't it Al behearsket, dy't syn libben yn Syn Soan joech oan ús. Tink oan dy moaie wurden: Die zijn leven liefheeft, zal hetzelve verliezen, en die zijn leven haat in deze wereld, zal hetzelve bewaren, tot het eeuwige leven...

Dêr hoopje ik it snein oer te hawwen.’

Hy joech in briefke oer oan syn organist, dy't stil siet, it bleke antlit rêstend op in hân.

En de domeny gyng.

Der foel in lette sinnestriel op 'e muorre fan 'e tsjerke; hy kipe troch it finster, fergulde it klavier en de registers fan it oargel en de bleke holle fan 'e organist.

Syn eagen stoarren rjucht foar harren út... yn syn hannen hâlde er it pompier.

Syn hannen gyngen stil nei it klavier en hy begûn te spyljen. Sêft rûzen de earnstige akkoarden, in fantasije, troch de tsjerke. Syn antlit hie er omhegens en der wie in frjemd ljocht yn syn eagen. Lang gyng it sêft, as it sêfte kleien fan in bern, mar linkendewei lûder, sadat de hiele tsjerke fol fan lûden wie. Der kaam in melodij, dy't oergyng yn de hege toanen, oant hja suver en tear teraanden yn in wûnder liet.

Stil siet er dêr, de hannen op de wite toetsen, as wie er los fan it plak dêr't er wie, fan de tiid, fan de wrâld sels.

No spilet er it Ave Maria fan Gounod. It wijde gebed is as it kleien fan in fromme siel, oergeande yn in oerjefte oan de Albestjoerder. En der wie gjin suverder spyljen tinkber ûnder de wite ferwulven, der wie gjin klearder fieling, as dy't him hjir yn toanen út it herte droech nei bûten ta.

Rêstich en kalm wie er, doe't er bûtendoar kaam. Tusken grêfstiennen troch gyng syn wei nei it tsjerkepaad. Hy sleat de hikke en wie no yn it doarp. It neimiddeiljocht ferve somlike gevels mei in sêft goud. Doe't er tichte by hûs wie, rûn syn famke op him ta.

‘Heit! Heit!’ rôp hja.

Hy naam har op 'e earm en rûn mei har it hiem op fan syn wente, nei efteren ta.

Dêr op it hiem kearde er it antlit nei it westen ta. It lytse fingerke gyng omheech en wiisde foarút: ‘Dêre... dêre!’ wiisde hja. Hja seach de moaie kleuren yn 'e fierte, wylst hja mei syn hier omtize.

No kaam syn frou efterhûs.

‘Wer hawwe jy sa lang west?’ frege hja. ‘Yn 'e tsjerke?’

Hy seach nei har antlit, trochfuorge al fan 'e jierren, net jong, net moai. Mar de sêfte glâns fan har eagen fertelde fan har hert, it sêfte blau wie tear, as it blau dêrboppe, mar sûnder in smet. Wie hja net syn frou... syn bêste maat yn it libben, syn eigen goede, bêste frou?’

‘Moai’, brabbele it mûltsje. En it fingerke gyng omhegens en wiisde foarút.

‘Moai,’ suchte de mem. Hja gyng neist har man stean. En it lêste ljocht fan 'e dei seach dizze trije minsken by elkoar en glânzge op allegearre, mar it measte op de pearels, dy't him yn 'e eagen glinsteren.


Vorige Volgende