Lok en lijen

[p. 242]

Tsjamke

I

De jonge skoalmaster Tsjamke Galema stoarre nei it behang en besocht krêftich syn gapjen te bestriden. Syn sjef, it haad fan 'e skoalle, Willem van Schroten, fertelde wat op syn bedaarde, min of mear mastereftige manear, dy't er soms hiem hie.

‘En doe sei kollega Haanstra fan Heechwier, dat er him net mei de útstellen fan Van Kammen ferienigje koe. No... ik moat sizze... der is ek in bulte tsjin te sizzen... fansels, der is ek wol wat foar, mar dochs ek...’

It wie krekt, oft de speech fan it skoallehaad dearûn op de manear fan in wetterstream yn it sân, - wat him wol faker oerkaam. Krekt, oft de rjuchte geast net by syn riddenaasjes wie. Hy gyng mei de hân nei it glês, dat er foar him hie - hy makke him jûns op syn minst ien konjakgrok klear - en dronk it yn ien swolch leech. Swijend bleau er sitten, de hannen gear oer it moai swiere liif, de eagen yn it readeftige gesicht foar har útstoarjende.

Wer brocht Tsjamke de hân nei de mûle en besocht er syn gapjen tsjin te kearen. Och hearken... wat ferfeelde er him. Wat in libben yn dit gat... wat in bestean! In frjemd triljen gyng him oer syn rêch hinne.

‘Hoe lang is Tsjamke hjir no al?’ frege de frou oan 'e oare kant fan 'e tafel mei in droege stim.

Har man wie jit in bytsje folk fan Tsjamke. Sa'n krûmke, dat it wie hast net te besiferjen, der kaam in hiele tizerij oer famyljes by te pas, it wie hast net nei te gean.

Wat mear sei, Tsjamke syn heit, ier ferstoarn, hie in goefreon

[p. 243]

west fan Van Schroten; dit benammen makke, dat Tsjamke, dy't earne oars yn dit Fryske stedsje yn 'e kost wie, hjir omtrint as bern yn 'e hûs wie en by syn foarnamme neamd waard.

‘Fjouwer moanne, juffer!’ sei Tsjamke.

‘Soa,’ klonk it andert. En hja gyng wer troch mei breidzjen, de priemmen tikkelen ienlûdich tsjin elkoar. Tsjamke helle wer in hân yn 'e hichte, it skoallehaad gyng oerein en rûn nei de kas, om him in twade grokje klear te meitsjen. De lytse eagen fan syn frou seagen him nei, en doe gyng hja wer iverich mei har wurk fierder; ja, men koe hast tinke, dat de priemmen jit hurder tsjin elkoar oan tikkelen as tefoaren. Hja breide op in nuvere manear, mei de einen fan de priemmen ûnder 'e earmen en siet slimmer as rjucht, mei in slach yn 'e rêch, op 'e stoel. Har bleek gesicht hie altyd itselde wêzen, de tinne lippen wiene jimmer fêst sletten, it foarse kin joech oan har gesicht in oansjen fan wilskrêft. Mar in kâlde, koele wilskrêft; hja wie it type fan in deugdlike Fryske frou, troch en troch fatsoenlik, mar sûnder temperamint.

‘En befalt it hjir noch altyd wat?’ frege de juffer, mei in skeane loaits nei de kas.

‘Ja,’ sei Tsjamke, ‘bêst.’ Fuort derop sei er yn himsels: Wat liichsto no!

‘Dat libben hjir giet der mei,’ sei de juffer, wylst hja troch de noas ophelle. ‘Dy grutte stêden is ek neat.’

Tsjamke knikte. Oer 'e grutte stêden woe er mar leaver mei har net prate. Hja ferstie him dochs net. Eigentlik wie er dêr ek mislokt... Hy hie de Hegere Boargerskoalle ôfrûn, soe doe te Amsterdam yn 'e medisinen fierder leare, mar moast it nei oardel jier troch ferstjerren fan syn heit al oerjaan. Hy hie jit krekt genôch enerzjy yn him, om him ‘klearsteame’ te litten foar ûnderwizer. No siet er hjir. Hy hie syn brea... o ja... hy hie bêst syn brea... Mar... Wer gyng syn hân omhegens. No koe er dochs it gapjen net litte. Och... och... och! Wat ferfeelsum, wat aaklike ferfeelsum!

Krekt kaam der immen ta de útdoar yn, efkes letter kaam de tredde fan 'e húshâlding yn 'e keamer. Master Van Schroten en

[p. 244]

syn frou hiene gjin bern en dêrom in dochter fan har suster nei har nommen.

Efkes seach Tsjamke op. Jeltsje, dy't in bulte op har muoike like, kaam yn en groete allegearre. Hja hie itselde brede gesicht, wat bleek, deselde lytse eagen en itselde krêftige kin. Hja rûn like rjucht as har muoike, gyng rjucht op 'e stoel sitten en naam it breidzjen op; men koe bêst tinke, dat der neat yn 'e keamer feroare wie, allinne tikkelen der no twaris safolle priemmen as sapas.

Mar nei in skoft fan swijend breidzjen begûn de juffer dochs te praten: ‘Binne jy wat nei jo sin by Tsjalkema klear kommen, Jeltsje?’ ‘No, muoike, net alhiel, bloezen wurde der tsjinwurdich hast net mear droegen, sei frou Tsjalkema, allegearre fan dy lichte jurken... dat se hie sok guod net... Mar se krige it al gau wer...’

It die bliken, dat de twa froulju ek suver itselde lûd hiene. Beide sieten se like rjucht op 'e stuollen, hiene itselde postuer; it hiene mem en dochter wêze kinnen.

‘Ik ha neat mei dy jurkjes op,’ sei de âldste nei in skoft.

‘Ik ek net, muoike... se binne ek sa koart.’

‘En fan boppen sa iepen,’ sei muoike. Oant safier gyng alles goed, de froulju wiene it iens. Mar doe sei muoike: ‘Krije se itselde guod, as jy dêr oan hawwe, Jeltsje?’

‘Nee, muoike... it is wat ljochter...’

‘Dat is spitich, Jeltsje, want dit is al oan 'e ljochte kant.’

‘No muoike, dat kin ik oars net sizze...’

‘Ja, Jeltsje, dat is sa, hear!’

‘Ruerdsje fan dokters hat jit folle ljochter!’

‘Dat kin best wêze, Jeltsje, mar dêrom bliuwt dit ljocht...’

‘Wel nee, muoike!’

‘Ja Jeltsje, siker... jy binne mis!’

‘Nee, muoike!’

Muoike, mei in húnjend lûd yn 'e stim: ‘No Jeltsje... jy binne wol ris faker mis...’

Jeltsje: ‘Muoike ek wol ris...’

En wylst breiden de froulju evenredich troch. Dit wie fan dat freonskiplike iggewearjen, dat deistich foarfoel en de twa froulju

[p. 245]

net lilk makke, yn 'e grûn mochten hja elkoar wol lije. It ientoanige libben, sûnder in bulte ôfwikseling, die der mûlk ek sines ta.

Temûk seach Tsjamke nei de boppemaster, dy't him in lyts knypeachje joech. Tsjamke begûn te laitsjen en doe, om syn laitsjen te ferbergjen, sabeare mar wer te gapjen.

De boppemaster naam syn twade grokje fan 'e tafel, wylst de frou oereingyng en in blyn fan ien fan 'e finsters ticht die; dalik gyng ek Jeltsje oerein en die it oare blyn ticht. Mar hja seach nei bûten en sei op har gewoane droege manear: ‘Hearken, wat is dat?’

‘In merkewein!’ rôp Tsjamke. Oan dizze tiid ta hie er altyd efteroer op 'e stoel sitten, syn lange skonken in ein foarút, mar no gyng er oerein. ‘Amsterdam stiet derop... In dwaaltún leau 'k...’

‘It sil wol net folle bysûnders wêze, Jeltsje,’ sei de juffer.

‘Ik tink it ek net, muoike!’

‘Wat reizget sok folk in ein,’ sei Van Schroten. En, nei 't er efkes preaun hie: ‘Wy krije no wer in skoftke lawaai foar de doar...’

‘Sis dat wol... sa'n spul...,’ sei de juffer, ‘wie it mar oer...’

‘It jout wat libben yn 'e brouwerij,’ sei master, wylst er nei syn grokje stoarre.

‘Dronkemanslawaai,’ sei de juffer. ‘Wat al in aaklik bestean, Jeltsje, men moat eigentlik meilijen mei sokke minsken hawwe...’

‘Hoe woe muoike sizze?’

‘Sokke merkelju!’

‘O ja!’

‘Amsterdam!’ sei Tsjamke en hy tilde as yn tinzen de holle nei de balken.

Master, dy't as jong ûnderwizer ek in skoft yn Amsterdam wenne hie, tilde syn grokje wer ris op, stoarre der swiersettich troch hinne en sei, op in plechtige toan: ‘In prachtige stêd!’

‘Foar Amsterdam kin om my dizze hiele boel hjir nei de bl...sem rinne!’ rôp Tsjamke.

De útwurking fan dizze wurden wie bjusterbaarlik. De juffer die de tinne lippen fan elkoar, en bleau sa sprakeleas sitten; teffens klettere in priem oer 'e grûn en moast se in dracht mesken

[p. 246]

wer opnimme, mar dêr wie it de earste minuten net oan ta.

‘Tsjamke... Tsjamke!’ sei hja, ‘dat giet te mâl... hoe komme jy der by... jy lykje wol ien fan 'e strjitte...’

Alhiel sprakeleas like de nicht, alle kleur ferdwûn út har wangen, bleek stoarre hja Tsjamke oan.

De boppemaster seach no ris nei Tsjamke, dan wer nei syn grokje, suchte ris en sei: ‘Dat is gjin praat, jonge freon...’ Doe begûn er, om de oandacht ôf te lieden, út te wreidzjen oer Amsterdam, earstoan oer ‘Naatje op den Dam’. ‘Dêr ha wy nachts wol omhinne dûnse,’ sei er, syn grokje opnimmende en der trochhinne sjende.

‘Skande, dat jy it sizze,’ sei de frou.

‘En dan de Kalverstrjitte en de Munt,’ sei de boppemaster as yn tinzen, wylst er, nei it drinken, mei de hân syn grokglês beaaide, ‘wat koe it dêr yn myn tiid drok wêze...’

‘No is it sa slim, dat jy moatte earst yn in libbensfersekering ear't jy der oerhinne geane,’ sei Tsjamke.

‘En dan de Reguliersbreedstrjitte...,’ sei de boppemaster, ‘hat men dêr no net dy grutte bioskoop fan Tuschinsky?’

Tsjamke knikte. ‘Mei de kabaret,’ sei er. ‘Dêr kostet in glês bier in daalder.’

‘Dêr hiene wy yn myn tiid 15 glêzen bier foar,’ sei de oare.

‘Hâld op mei sok praat,’ sei de juffer, ‘ik mei der net fan hearre!’

‘En dan it Rembrandtsplein,’ sei Tsjamke.

‘It Rembrandtsplein,’ sei master.

Hja sieten yn tinzen fersonken.

Hommels fleach Tsjamke oerein. ‘Ik gean nei hûs ta,’ sei er koart.

De juffer stiver jit as oars, hâlde har stil, noege net om langer te bliuwen. Tsjamke hie it by har bedoarn. Jit stiver wie Jeltsje, doe't hja him de hân joech. De boppemaster sloech him op it skouder en sei ‘Alles went, jonge! Mei in jier soene jy net nei dy grutte stêd werom wolle... Alles went!’

‘O... it is hjir ek bêst,’ sei Tsjamke. Mar ynwindich sei er wer tsjin himsels: Wat bist in liichbist.

Doe't er fuort wie begûn Jeltsje dalik folle drokker te praten.

[p. 247]

‘Hoe fynt muoike sok sizzen fan Tsjamke. Wat in praat!’

‘Ja Jeltsje, hy moat him skamje.’

‘Mûlk mient er it net sa, mar it is al slim...’

‘It is in skandaal, Jeltsje, en dan foar in jonge master!’

‘No... muoike moat it net al te heech opnimme!’

‘Mar ek net te licht, Jeltsje!’

Underwilens rûn de haadmaster nei de kas ta en - wat er omtrint nea die - hy skonk him in tredde grokje yn. Dêrop rûn er stadich nei de tafel werom en gyng der mei sa'n swiersettich gesicht oan sitten, as wist er him gjin rie.

‘My tinkt,’ sei de frou op har koele, droege toan, ‘Tsjamke moat hjir mar net te folle komme... Want dan hawwe jimme it altyd oer dat smoarge Amsterdam en dan sjugge jy krekt sa soer as jittik...’

‘Ferbylding!’ sei master.

‘Ferbylding? Jy nimme folle mear as oars...’

Dit kaam him yn syn eare... hy krige in kleur en rûn ta de keamer út; it wie krekt, oft er yn himsels in ferwinsking utere.

‘No jit lilk op 'e keap ta,’ prottele de juffer tsjin Jeltsje.

‘Ei no... muoike docht it ek sa raar. Wêrom soe dy siel hjir weibliuwe moatte... hy hat oars ek al neat...’

‘Wa?’

‘Tsjamke.’

‘Tsjamke... Tsjamke... Dy hat hiel oare dingen yn 'e holle Jeltsje... hoopje dêr mar net op...’

‘Hoopje...? Hoopje?’ sei Jeltsje, wylst in fjoerread har oer 'e troanje fleach. ‘Hoe komt muoike der by!’

‘No... it kin bêst wêze, dat ik mis bin, Jeltsje, nim it my dan mar net kwea.’

‘Nee, muoike... alhiel net. Mar it is dochs frjemd sizzen, hear! Dat is mar sa!’

‘No... 't kin bêst wêze, Jeltsje. Dêr sille wy it no mar net oer hawwe.’

‘Nee... mar ik wol it dochs efkes sizze. Dat falt my net fan muoike mei...’

‘Jeltsje!’

[p. 248]

Nei dit warskôgjend utere wurdsje begûnen hja it jûnsmiel ree te meitsjen. Beide hiene hja de lippen fêst sletten, hja seine net in wurd mear. Doe't master wer yn 'e keamer kaam, gyng er mei in strange troanje by de tafel sitten. En it wie dy jûns oan tafel krekt sa fleurich as by in begraffenismiel.

II

Untefreden oer himsels, om't er him ûnberet gean litten hie stie Tsjamke, doe't er de wente fan 'e boppemaster ferlitten hie, op 'e strjitte.

By in stikmannich felle ljochten rûnen donkere figueren hinne en wer, sloegen izeren pinnen yn 'e grûn, stelden ramten op en droegen brede sketten op 'e rêch. In eintsje fierder stie in merkewein, dêr't in gesellich petroaljeljocht yn hong te barnen, om it ljocht strielen nuvere trochskinende plaatsjes. Oan 'e houten wâne hongen ferskate spegels, it flikkere der teffens fan koper, blommen wiene foar lytse finsterkes útstald - it wie in nuvere wrâld yn it lyts, eat foar Lilliputters. Op in houten treppen nei de iepen foardoarren siet in jongfaam te floitsjen:

‘Je moet niet huilen, als je van elkander gaat,
En aan de achterdeur al weer een ander staat...’

Nuver waard Tsjamke fan dit byld oanlutsen. De jongfaam hie donker, koart hier, in pear donkere, libbene eagen, hja droech in ljochte griene jurk mei koarte mouwen. Unferskillich hie hja de skonken, stutsen yn ljochte sidene hoazzen, oer elkoar. Hja hie de hannen yn de bûskes fan in lyts, skerldoekje.

‘N'avend!’ sei Tsjamke.

‘Goeièèèh!’ rôp hja, as in kwajonge.

‘Jy kinne moai floitsje!’ sei er. Eigentlik wie it der al út, foardat er der om tocht.

Hja knikte.

‘Un stuk fan oans orgel!’ die hja der by.

‘Lope jimme met 'n draaiorgel?’ sei Tsjamke derop, ek op syn

[p. 249]

stedsfrysk.

‘Ja... hier su! Ik bin mesjogge!’ sei hja. ‘Wij hewwe 'n moalen!’

‘'n Moalen?’

‘Jou binne nyt nijskierech! 'n Draaimoalen!’

‘Wel aardech!’ sei Tsjamke. ‘Had 'k oek mar één...’

‘Niks foar jou, met dy hoge board om,’ sei de faam. ‘'t Sú jou nyt metfalle! Swaar werke! Oans fader is met 't skip onderwech. Fannacht mutte wij de boel opsette...’

‘Dus, jou binne hier alleen?’

‘Met myn suster,’ andere hja, ‘dy haalt boadskappen. Hè 'k nou genoech seid? Fertel oek es wat...’

Efkes stiltme.

‘Wat doene jou foar de kost?’

Tsjamke hie earst yn it sin, der wat hinne te ligen, mar dochs die er it net. Wêrom net? Hy soe it net sizze kinne.

‘Skoalmeester!’ sei er.

‘Dat lych jèèè!’ song hja it omtrint út. ‘Daar hè je lang gyn kop foar...’

‘Hoe sa net?’ frege er.

Hja helle de skouders op. ‘Je konnen wel se'n stuk monteur weze... of op 'n kantoar...’

‘Ik lych nyt,’ sei Tsjamke. ‘Ik bin onderwizer, mar noch mar 'n maand of fier...’

‘Dat ferandert!’ knikte hja, as wie no alles ynienen dúdlik.

Hy hong wat tsjin 'e wein oan, ferskikte ris in foet, oant de faam him oanseach en koart sei: ‘Gaan mar sitten.’ En hja ferskikte wat op it trepke.

Dat wie min te wegerjen.

‘'t Sit wat hard,’ sei de faam, ‘mar je kanne de ruch wat hange late... Ik sit hier feul...’

‘Aardech werk... se op 'e kermis?’ frege Tsjamke.

Hja knikte. ‘Ik bin altyd bliid, as we de seumer wear hewwe... Ik doën niks liever.’

‘Mar 's avens laat op bed...’

‘Oek erch... twaalf uur slúten... 's morgens lang slape...’

[p. 250]

‘Altyd in 'e freugd en 'e muzyk!’ sei Tsjamke sa foar him út, wylst er nei it hûs fan 'e boppemaster skeanoer stoarre, dêr't in boppefinster jit fan iepen stie.

‘Mut je hoare!’ sei de faam, wylst hja in hân fertroulik op syn earm lei, ‘wij hewwe nou foxtrot en jazz op 't orgel. Eénech! En nou het myn fader 'n knecht út Hòlland, met se'n ruch (hja makke har krom) en dy slaat op 'e trom... nee mar... énech! De bekkens giselt er de lucht in en dan heint er se fan achteren wear op! Och... wat 'n humorist! Om je doad te lachen!’

Tsjamke glimke mar foar him út. ‘Dat is aardech werk! Krekt wat foar mij!’ sei er.

‘Foar jou?’ lake hja. ‘Mien je 't?! Doën 't! Mar nee fansels... je durve nyt...’

‘Durve? 'k Kan nyt!’

Dêr kaam de jongere suster fan 'e faam oan.

‘Hiltsje! Konst noch broad krije?’ frege de âldste.

‘Nee, hier se! Ik bin sonder!’ sei Hiltsje en hja hâlde in boadskiptas omheech, dêr't in pear bôlen heech útstieken.

‘En butter?’

‘Bij se'n boerke an 't park... Hier skat! sei er en begon te lachen. Ha je 'm sien mutten... Se'n hoofd! Ik sei: je salle je suster bedoele... Hier... 18 senten werom Jan!’ sei hja tsjin har âldere suster. ‘Ik bin moëd... en wat 'n hoop lichten hier op straat... 't lykt wel nacht!’

‘'n Park... 'n park,’ sei Jantsje, de âldere suster, ‘hè jimme hier 'n park?’

‘Jonge ja!’ sei Tsjamke, ‘da's de moeite weard... 'n fijn park!’

‘Een met bomen?’

‘Nee... met palen... As jou es sien wille... ik wil wel es met jou gaan...’

‘Graach,’ sei Jantsje, ‘mar ik sal der de tyd wel nyt foar hewwe.’

‘Ete wij nou?’ sangere de jongste.

‘Bist al thús?’ frege Jan. ‘Ja, wij slúte de keet...’

Tsjamke wibele wat hinne en wer.

‘As je der in wille, kom der mar in,’ sei Jan tsjin 'e feint. ‘Ik fertrou dij wel, anders kwammen je der nyt in... Gyn grappen, weet je?

[p. 251]

Daar binne wij nyt fan thús.’

Tsjamke betocht him in sekûnde, stapte doe it treppentsje op, wêrnei de faam de dûbelde doarkes efter him tichtflapte.

‘Nou binne wij met oans eigen folk!’ sei Jan, ‘mar jou (tsjin Tsjamke) hoare der nyt bij!’

‘Wy is hij?’ frege de jongste suster, mei de finger nei Tsjamke wizende.

‘Baron van Haberniks,’ sei de faam, ‘één út 'e stad hier... daar hew ik wat met sitten te praten. Hij seit, dat er skoalmeester is, mar ik loof 'm nyt. Wille je oek met ete?’ frege de faam, wylst hja mei in slinger in klute bûter yn 'e pankoekspanne smiet en jirpels yn daalders begûn te snijen.

Wer betocht Tsjamke him in amerij.

‘Asjebleaft,’ sei er doe.

Tsjamke seach ris om him hinne. Oan 'e ein stie in ledikant tsjin 'e houten efterkant fan 'e wein, dêrfoar twa oare, oerdwers, alles lyts en himpen, mar kreas. Der koene gerdinen ferskood wurde, mar dy wiene no oan 'e kant.

‘Dat is oans slaapsalon,’ sei Jan, dy't syn eagen folge, ‘wy maffe hier allemaal, de ouwelui oek, as de moalen staat, want 't skip is te fer en se klein..’

‘Mach 'k hier oek roke?’ frege Tsjamke.

‘Nee, ferboaden!’ rôp Jan. ‘Geef ons elk mar een.’ En hja stieken elts in sigaret op en rookten al gau as skoarstiennen.

Teffens wie Jan foar it petroaljestel dwaande. Tsjamke seach nei har: hja wie frij lang, slank, mar krêftich. Har antlit wie sa brún, fan 'e sinne, as fan in sigeuner. Hja hie moaie, swarte eagen en donkerblûn hier: hy fûn har tsjep.

Unferskillich siet er op 'e stoel, syn lange skonken wat foarút; syn dreamerige eagen stoarren no nei de fierte, de mûle wie earnstich fâlde boppe it wat swakke kin.

Wat 'n bedaarden een, oertocht Hiltsje, dy't nei him stoarre, en wat het er witte hannen.

‘Geef de borden, sloege!’ rôp Jan, nei har suster sjende; ‘se pas hast se'n honger.’

[p. 252]

Efkes letter sieten hja mei syn trijen te iten; Tsjamke betocht hoe hiel oars dit allegearre wie as dêr by it skoallehaad.

Doe't hja it iten dien hiene, sei Jan: ‘De brij is anbrand.’ Mar Hiltsje, Tsjamke oansjende, sei: ‘Se lycht 't hoar! Se het gyn brij!’

‘No,’ sei Tsjamke, ‘it is sa ek goed.’

Wylst Jan de sigaret wer opstiek sei hja tsjin Tsjamke: ‘Is 't 'n groat park?’

Tsjamke knikte mei de holle.

‘Wille jou es sien?’ frege er.

‘Goëd,’ sei hja.

‘Nou dalik?’

Hja knikte en foege der oan ta: ‘Ast teminsten wúst.’

‘Natuerlik!’ En hy oerlei: hja doket my al.

Sa gyngen hja tegearre nei bûten ta; as koene hja elkoar al jierren, sa wâden hja de strjitten lâns. No en dan kamen hja immen tsjin, dy't harren mei niget opnaam. Mar hja achten dit de ienfâldichste saak fan 'e wrâld. Hja bedarren op it lêst yn 'e stiltme, om harren hinne wie it deastille beamte, hjir en dêr barnde in inkelde lantearne, oars wie der de nacht, mei dêrboppe in heldere, mei ûntelb're stjerren besiedde himel.

‘Hier is 't moai,’ sei Jan. ‘Swemme der goudfissen in?’

‘In dy fiver?’ frege Tsjamke. ‘Nee, kabbeljauwen.’

‘Binne je altyd se aardech?’

‘Ferfelend, miene je,’ sei Tsjamke. ‘Nee, maar enkeld.’

Hja gyngen op 'n bank sitten. In lantearne tichteby skynde op wite seringen by de fiver, hja sieten yn 'e skyn as twa, dy't elkoar al wit hoe lang koene, hy omfette har en seach har oan.

Doe patte er har; it wie der in hiel skoft stil.

‘Dou bist de earste meid, dy't ik hier tref,’ sei Tsjamke.

‘In dit gat?’ frege hja, ‘binne der dan gyn meiden?’

‘Wel meiden, mar se leve nyt,’ sei Tsjamke.

‘Echte doaien seker?’ frege hja.

Hy knikte. ‘Se drome, se drome hier allemaal.’

‘Woanst hier al lang?’

‘Fier maanden.’

[p. 253]

‘En waar hest froeger woand?’

‘Amsterdam.’

‘Amsterdam!’ sei hja. ‘Daar sú 'k graach heen wille... Dat waar krekt wat foar mij! Drukte en gein, dat is dochs je ware...’

‘Nyt altyd’, sei Tsjamke.

‘Nee, nyt altyd,’ joech hja ta.

Hja presse har antlit tsjin syn skouder en sei: ‘Ik mach dij wel!’ En nei in pauze: ‘Dou hest dòchs gyn ferkearing?’ Hy skodde mei de holle.

‘'n Boel had seker,’ tante hja.

En wer skodde er fan nee.

‘Mar dochs wel ès...?’

Dit koe er net ûntstride. ‘In myn jonge jaren,’ ferfolge er...

‘Ja?’

‘Doe't ik noch op 'e skoal waar, had je daar se'n klein ding, swart as de nacht en by de han. Nou... en doe waar 't der es winter, en 'n wedstryd op 'e ysbaan. Daar reed ik oek met... allemaal jonges fan de H.B.S. en doe won ik de premy en doe 's avens hadden je prysútdeling op 'e saal en daar waar se en sat se naast mij... ik keek hur an en sij mij... en doe waar der daansen en hewwe wij daanst. En ik hè noait moaier avend had... 's Avens waar 't koud... 't froar dat 't kraakte... en myn pet waar wech... Doe met de bloate kop met... de hele avend swerve, tot in 'e nacht... in de kou... Wat wisten je derfan... Se gaf mij 'n sakdoekje. Ik hew 't noch...’

‘Bist lang met hur weest?’

‘Se lang as ik op skoal waar.’

‘Is 't nou út?’

‘Al lang.’

‘Soa.’

En hja omfette mei har fâlde hannen syn earm, wylst hja sei: ‘'k Hew oek wel es fan één houden... 't Is 'n paar jaar leden’, sei se, ‘op un kermis... Wij stonnen naast 'n spul, daar had je se'n jonge fent bij... in triko... 'n echte fijne knul... Hest wel es dikke armen sien? Hij had sukken! En 'n paar poaten... Hij had 'n snorke... pikswart... met fine punten... As dy gozer je ankeek... of je

[p. 254]

deur de grond heen sonken. 'k Hè faak 's avens om de tent heen swurven... 'k Wil 't graach wete... want ik waar gek op dy knul. Doe op 'n avend... kwam er út 'e tent... 't triko noch an... 'n jas der over hene. Hy maakt 'n smoesje, en se aardech! Niks nyt raar, se as sukke jonges anders faak binne... Hij wú my metnimme in syn tent... mar ik wú nyt. 'k Durf alles.. Mar suks nyt.

Myn ouders waren op him teugen, dat begryp je... mar dan nachts... as de boel slyp, tikte er efkes teugen de wagen en ik stikem der út... Dan lyp 'k soms 'n halve nacht bij 'm, búten. Hy het 't útmaakt. O... wat hew ik lypt, doe't 't út waar...’

Hja wie efkes stil, mar doe presse hja stiif syn earm.

‘'k Hou oek fan dij,’ sei hja. ‘Mar dou bist anders... sachter... Net 'n frouw, fyn 'k.’

‘Mar mear fan him,’ koe er net neilitte te freegjen.

‘Hoe bedoelste?’ frege hja.

‘Dou hest dochs mear fan him houden...’

‘'k Weet... mar 'k loof... 'k ken 't nyt sêge!’ sei hja. ‘O!’ rôp hja werom út 't ferline, ‘hij waar su sterk... hij sette mij se mar boven op syn hoofd, as waar 'k 'n kyn... Wy hewwe 't der es had,’ fertelde hja, ‘doe waar in 'n storm 'n tent naast ons skeef wurden. Hij set syn dikke ruch der teugen an... 'n hoop minsen der om heen. Se lachten hur doad, hij set alles alleen overend... Musten je syn hannen sien... allemaal haar...’

‘Hoe konste,’ sei Tsjamke yn prakkesaasjes ‘fan se'n keardel houwe...’

‘Houwe?’ frege hja mei in glâns yn har eagen, ‘alle wiven waren gek op 'm, daar had je dy ouwe koarddaanseres út 't selde spul as hij... dy lyp 'm alles na... 'k bin hur wel teugenkommen, doe't ik met Hannie waar... Se durfde niks te beginnen, om hìm... anders had se mij de ogen út 'e kop haald...’

Tsjamke helle it haloazje út 'e bûse.

‘Is 't al laat?’ frege hja sêft.

‘Bij twaalven,’ andere er.

Efkes sieten hja jit stil.

‘'k Hoop dat 'k him noait wear sien!’ sei hja dêrop hommels.

[p. 255]

‘Meenst dat?’

‘Of ik 't meen...,’ sei hja dreamerich, ‘want as 'k him wear sien...’

‘Wat dan?’

‘'k Weet nyt!’ Hja gyng oerein mei in sucht. ‘Kom, laat oans opstappe.’ Tsjamke betocht, hoe't it allegearre oars gien wie, as er tocht hie.

It park wie no deastil. Op 'e paden wie allinne it sêfte lûd fan har fuotstappen - doe't hja yn it stedsje kamen, wie dat as útstoarn, der wiene gjin ljochten mear yn 'e wenten, in hûn blafte earne op in hiem, oars wie it stil.

Ticht by de wein gyngen hja by elkoar wei.

‘Eentsje mar,’ frege hja. Hy bûgde him oer har hinne en patte har.

‘Sien 'k dy morgenavend wear?’ frege hja.

‘Fast,’ sei er. Fêst drukte er har hân. Hy rûn it hûs fan 'e boppemaster foarby, dêr't it boppefinster jit fan iepen stie. Hy gyng nei syn kosthûs en bleau in skoft op syn keamer sitten. Der wiene blide en bittere tinzen, dy't him selskip hâlden. In skoft letter, sawat ien oere, wie it al, doe't er op bêd gyng en ringen yn in dreamleaze sliep foel.

III

It wie merke. De rêst wie op dizze middei yn 'e wenkeamer fan 'e boppemaster alhiel ferdwûn, oargels gûlden har wizen út, minsken op 'e strjitte makken helte mear lawaai as oars. De lêste hân waard lein oan in ‘luchtschommel’ omtrint flak oer, in man slingere in slaai de loft yn, dy't hieltyd op in izeren pin terjuchte kaam; de boppemaster, dy't mei Tsjamke foar it finster stie, knope der in beskôging oan fêst oer de ‘snelheid van het geluid’, want de slaai kaam foar 't each hieltyd earder op it izer telâne, as men him hearde. Mei de hannen yn 'e bûse stie Tsjamke njunken him.

‘As de merke oer is, ha wy de fakânsje ek sawat hân,’ sei er, wylst er syn bêst die, syn gapjen yn te hâlden.

‘Wie dy merke mar oer,’ sei de juffer, oan 'e tafel, ‘wat sizze jy,

[p. 256]

Jeltsje?’ frege hja oan 'e nicht nêst har.

‘Ja muoike!’ sei dy. Tegearre wiene hja oan it breidzjen. De juffer wie mei in donkere, Jeltsje mei in ljochte boarstrok dwaande - oars sieten hja krekt allyk, rjucht, mei deselde iver breidzjende, mei de eagen foardel.

‘In bytsje fertier is op syn tiid ek net ferkeard, frou,’ sei de haadmaster, ‘yn 'e grutte stêden is it noch hiel wat oars!’

‘De grutte stêden!’ rôp hja minachtsjend. ‘Dêr ha wy al safolle fan heard, is 't net sa, Jeltsje?’

‘Ja, muoike, sis dat wol.’

‘Ik woe wol ris efkes op 'e merke sjen,’ sei de haadmaster glimkjend, ‘geane jy mei, Tsjamke?’

‘Goed,’ sei dizze.

‘De frou ek?’ frege hy oan syn frou.

‘Mei de merke op?!’ Hja liet ien fan 'e priemmen los, slingere in hân ôfwarrend yn 'e loft en sei: ‘Foar gjin jild!’

‘Jeltsje dan?’

Men koe sjen, dat hja wifke. ‘Och omke... ik wit hast net,’ sei hja.

‘Dat is no in jongfaam fan jit gjin tweintich en dy wit net iens, oft hja de merke op wol,’ sei master, in sigaar opstekkende. ‘Ferdeald noch ta! Dat wie yn myn tiid oars...’

‘Ei no... foar in kear,’ sei Jeltsje, oereingeand, ‘binne wy gau werom?’

‘Binnen d'oere,’ sei master.

‘Leafst net sa lang,’ sei Jeltsje, ‘want ik woe hjoed eigentlik oan 'e mouwe ta,’ sei hja, de boarstrok besjende. ‘Dan gean ik no mar efkes, hear muoike!’

‘Jy moatte it witte Jeltsje, mar ik die it net...’

‘Och, muoike, foar sa'n kearke...’

‘It is gjin plak dêr op 'e strjitte foar jo, Jeltsje!’

‘Dat bin 'k net mei muoike iens, muoike! Wy dogge ommers net oan 'e merke mei...’

Muoike sette stiif de lippen op inoar... Jeltsje lei har breidzjen del en burch it op, gyng foar de spegel yn 'e gong stean, die har huodsje op, gyng wer foar de spegel stean, die in simmerman-

[p. 257]

teltsje oan, dêrop wer foar de spegel, einliks wie hja klear. Hja gyngen de doar út en stiene op 'e strjitte.

Dêr raasde de merke. Tichte by gyngen no de loftskommels, wite matroazen slingeren se de loft yn; der wiene kreaze baaskes ûnder, dy't nei de fammen gluorken, dy't oanlutsen fan 'e herje, der op tasetten kamen en it jit net weagje doarsten, de loft yn te gean. In grut draaioargel raasde oan 'e kant syn wizen út; bolbjirken stie tichteby in boerefeint in soarte fan âlderwetske ‘kuitenflikker’ út te fieren.

‘Hier is de ondergang van de Vestris, dames en heren! Je ziet het schip vergaan, hoort het angstgeschreeuw van de mensen, ziet ze in de reddingsboten.’

Sa waard der earne roppen. Alle mear en minder bekende soarten fan merke-‘amusement’ wie der omtrint te finen. Al gau kaam der op 'e merke mear tarin.

Master mei de twa jongelju waarden fan de berntsjes groete; grutsk wiene der inkelden, dy't mei losse hannen op 'e hynderkes fan 'e draaimûne sieten, en master har moed bewûnderje lieten. Hja namen de petsjes ôf. Jan op 'e mûne seach it. Hja frege oan in jonkje, wa't dy jongste wie. Dat wie in master, sei er. No moast hja it dochs wol leauwe. Mar doe seach hja de faam njunken him. Hja makke in ôfwarrende beweging mei de holle tsjin him, doe't er efkes efterom seach, safolle as woe hja sizze: Ferrifelje no in oar. En fierders naam hja gjin notysje fan him. Hja rûn nei in heapke jongelju op 'e mûne, dy't iverich grapkes oan har ferkoften, dy't har biddelje lieten om 'e sinten. Mar hja wist mei it folk om te gean, liet net in healoere mei har omseure, hja barde yn, betûft en fluch en liet de minsken har fleurich antlit sjen.

Op 'e mjitte fan it oargel begûn doe in lange kromme fint, ien mei in donker útsjuch, mei de bekkens; hy sloech se yn 'e hichte, heinde se tusken 't skonken op en klettere der dan op, dat hearren en sjen jin fergyngen. As er dan alles útfierd hie, wat syn brein útfine koe, gyng er op 'e hannen stean, dat wie sa moai as de bern it jit nea sjoen hiene - hja stiene yn kloften by de mûne te laitsjen.

De boppemaster sette op 'e weranda ta fan it kafee midden yn

[p. 258]

it stedsje, it wie no ommers merke. Hy bestelde foar Tsjamke en himsels in glês bier, Jeltsje frege om in glês fosco. En hja sieten dêr mei it útsjuch op 'e frjemde droktme. Yn 'e fierte seach Tsjamke Jan stean op 'e mûne, har lang stâl en de lytse donkere holle. Jeltsje siet stiif foar har út te sjen, rette yn har glês, de droktme en de fleur joegen har gjin oar oansjen.

Mar it omtinken fan 'e trije waard yn beslach nommen fan eat bysûnders, in tinte foar har, krekt ree, iepene no earst; it gerdyn kaam omheech, op it poadium rûn in paljas mei in trompet, mei hûndert dûken der yn. Hy makke syn lippen wiet en bloes, dat it elts troch de earen skuorde. Doe kaam der jit in man yn it swart, dy't in grutte tromme foar it liif droech. De ‘optocht’ begûn, foarop de man mei de tromme, dêrop de trompet en fierders... neat. Hja swalken sinleas it lytse poadium yn it rûn, jitris en jitris, it wie in gekke fertoaning. Oant fan siden in frommis en in jongfeint yn triko opkamen en efter de twa oanrûnen, altyd mar yn it rûn, oant de trompet him oan in peal beethâlde. Hy bearde, dat er dronken wie fan it meallen en tjirge him.

Jeltsje festige har kalme eagen op de twa yn triko. ‘Wat in tsjeppe fint,’ sei hja. En yndied, dat moast men har tajaan. Hy wie swier boud, mar dochs net lomp, de spieren fan earmen en skonken wiene krêftich ûntwikkele, syn biseps om bang foar te wurden. Syn troanje wie blank mei read, as opferve, in swart snorke mei fine punten dreech er op syn boppelippe, hy seach glimkjend nei de frou, dy't folle âlder wie, mei fâlden by de hals, it antlit opferve, de lippen oanset.

De minskekloft woeks mear en mear oan, men seach tsjin 'e rêgen fan 'e minsken oan, it aardige wie no fan it sitsje ôf; master rôp de kelner en betelle. Hja stapten op en moasten de draaimûne wer foarby. Krekt swei de mûne; wylst Tsjamke fansiden seach nei Jan, hearde er út har ûnferskillige mûle: ‘Is dat dyn meid?’ Mar Jeltsje hie de eagen fan Tsjamke folge, hja seach de draaimûnefaam, hearde net goed de wurden mar sei dochs: ‘Is dat kunde fan jo?’

[p. 259]

De haadmaster hearde it en frege der fierder op yn. ‘Dy draaimûnefaam!’ sei hja, mei in kâlde laits. ‘In kunde fan Tsjamke!’ ‘Soa ja?’ frege it haad, ‘dat sil wol net, tink ik.’

Jeltsje seach jitris om en naam de faam goed op.

‘Dat sil dy faam lêstenjûns wol west ha, dêr't Tsjamke mei op 'e strjitte rûn. Ik wie boppe en seach tafallich ta it finster út...,’ sei Jeltsje.

Tsjamke helle de skouders op.

It haad glimke en naam Tsjamke op.

Doe't hja wer yn syn hûs werom wiene fan 'e reis, gyng Jeltsje derop troch, mei in heechreade kleur berabbe hja de faam. ‘Sa'n moaien fansels fan 'e merke...,’ oant Tsjamke hommels sei: ‘Witte jy der wat fan? Kenne jy dat famke?’

‘Nee... lokkich net!’

‘No, hâld jy dan stil...’

Hja helle de noas op, seach út 'e hichte en sei: ‘Der is gjinien fan dat merkefolk dy't doocht.’

Read stoarre hja Tsjamke oan.

Doe't Tsjamke fuort wie prate Jeltsje mar troch, ûngewoan drok foar har dwaan, mei in hege kleur.

‘Hy moat him skamje, sa'n gemiene faam!’

‘Jeltsje?’ sei de boppemaster, ‘jy geane te fier. Fansels,’ sei er deftich, yn ôfmetten sinnen, ‘it jout gjin pas foar Tsjamke him mei sa'n ien te bemuoien. Hy hat hjir op it lêst yn 'e stêd in funksje, hm... dy't er... respektearje moat. Mar it is gjin sizzen... hm... har in gemiene faam te neamen...’

‘Dochs is hja it!’ rôp Jeltsje, wylst hja de keamer útrûn.

‘Wat skeelt har?’ frege it haad letter oan syn frou. Wie dat de altyd sa evenredige Jeltsje? Sa hie er har jit nea sjoen.

Syn frou lústere him eat yn it ear.

It skoallehaad wie ferheard. In skoft lang koe er neat sizze, hy stoarre mar nei bûten ta. Syn tinzen arbeiden oer it nijs, as hie er in merakel heard.

‘Hoe is 't mûlk... hoe is 't mûlk...,’ kaam der op it lêst út syn mûle.

‘Hja op Tsjamke...’

[p. 260]

IV

Doe't Tsjamke dy jûns de wente út stapte, dêr't er yn 'e kost lei, wie it net de gewoane stiltme, dy't him yn 'e mjitte kaam, mar in see fan lûden. Der wiene de droanjende oargels, it roppen fan merkefolts yn kreammen en foar spullen, it pohei fan it folts, dat him fermakke.

Yn 'e grutte mûne wie de frjemde grapmakker wer dwaande, hy raasde it liet fan it oargel op in nuvere manear mei, yn 'e hege einen sloech syn stimme oer yn in kjirmjen; it sentimintele liet er op in kleare manear útkomme.

‘Blond, blond moet mijn meisje zijn,
Blond, blond, is die schat van mijn...’

Jan gyng tusken de minsken troch en helle it jild op; hja like him bleek ta, doe't er har yn it ljocht fan 'e mûne seach. Hja wie in slanke, omtrint fine ferskining tusken it flikkerjen fan 'e mûne en de bûnte kleuren fan 'e houten dieren. Tsjamke stoarre om him hinne - der wie oars gjin sit as it trepke fan 'e wein tichte by, hy flijde him der op del. Jan wie klaaid yn it rôze, mei in skerldoekje foar; it klaaide har jong, al wie hja al goed tweintich, sa wat fan fierren like hja omtrint jit in bern. Foarby wyndere hieltyd de mûne, de reade lapen boppe oan, mei silveren figueren benaaid, swaaiden skeef út; it bûnte toaniel fan 'e foarbydraaiende mûne blikkere yn 'e spegels, yn it midden nêst it oargel.

Tsjamke hearde boppe him in doar iepengean. In moai swiere man, donker fan uterlik, read fan holle, fan middelbere jierren, kaam nei ûnderen ta, bleau efkes stean, doe't er nêst Tsjamke stie en sei: ‘Dat is daar gyn plak om te sitten... eh... jongehear!’

‘Waarom nyt?’ frege Tsjamke.

‘Wel... omdat 't gyn plak is,’ sei de man, wat koart.

‘Dat is gyn reden,’ sei Tsjamke.

‘Dat is wel 'n reden,’ sei de merkeman, ‘ast der nyt wech gaaste, sal ik dij der wech skoppe.’

‘Skop mar raak,’ andere Tsjamke.

[p. 261]

De man kaam ûnder, stoarre Tsjamke oan, sei, doe't er ûnder wie: ‘Dou bist 'n rare Sinees!’

In jong famke seach troch de doar en rôp oan har heit: ‘Dat is hij fan lasent, fader... dy skoalmeester...’

‘Dy skoalmeester,’ frege de man ferbaasd.

‘Ja, dy fent, dy't lasent hier un skoft sitten het. Hy woant hier in 'e stad, loof'k...’

‘Soa,’ sei de man.

Tsjamke wie ûnderwyls oerlangsum oereingien, naam de hoed ôf en stiek syn hân út: ‘Mach 'k mij even foarstelle. Myn naam is Tsjamke Galema.’

‘Dankje wel!’ sei de man, ‘ik bin Murk Stevens, dat is myn moalen... weet je?’

Tsjamke seach yn 'e wein op, dêr stie ek in âld wyfke mei in fyn, tsjep antlit. Hja like op Jan, dat seach er dalik, mar hja wie folle lytser.

‘Loopt 't wat op 'e kermis,’ frege Tsjamke, om eat te sizzen.

‘Dat steekt nyt út, jongehear,’ sei de merkeman. ‘En nou hè se dat spul der oek noch nearset met dy daanseres en dy worstelaar... alles nimt sinen... mar 'n klein stukje broad sit der noch wel in, alhoewel 't froeger beter waar... De lui wurde te úthúzech,’ ferfolge er, ‘earst dy fytsen en nou dy auto's. De groatste boereknul het teugenswoardech noch 'n auto... de meensen smite 't geld an 'e wech near en daar hè wij soarte fan meensen skade fan...’

Hja praten jit wat; de âlde hear foel wat mei. Tsjamke joech him op it lêst in hân. Hy rûn nei it kafee en gyng dêr nei binnen ta en bestelde in glês kwast. It wie dêr in rûzige minskesamling, sawat allegearre lju fan bûten. De kastlein stie efter de toanbank en skonk glês nei glês skomjend bier út 'e kraan yn. De spesjaal foar de merke yn tsjinst nommen kelner fleach mar troch de seal, hy hie hast gjin lins, der waard no omraak jild fertsjinne. Yn dizze atmosfear fan sigaren en tabak en bier siet in tichte minskekloft, it wie hast net te begripen, dat sa'n heap folts op in moaie simmerdei dizze ferpeste lucht foar leaf naam. In frjemde earsucht hearske ûnder it folts, om it heechste wurd te fieren, it measte

[p. 262]

lawaai te meitsjen, boppe alles ut te gûlen.

Fierwei de baas wie ûnder dit folts, dat foar it grutste part fan bûten kaam, grutte Douwe. Sjuch him dêr sitten, in holle boppe de oare minsken út, mei syn rûge fingers om it glês bier hinne. Sjuch dat boppe-ein, twaris sa breed as fan in gewoan minske, sjuch dy swiere bollenekke en dy brede holle. As er syn grutte mûle opsette, kaam der in lûd út om fan te skrikken, alles oan him wie ûnbidiger as by in oar; it selskip nêst him like dwergen. Familiêr lei er no en dan in maat by him in hân op it skouder. Dat die er dan mei macht, grutsk op syn krêft... dy fûn dat net plezierich; loek soms in brike troanje; dan lake er, mei de holle omheech, it lûd guozzele út syn kiel, syn eagen stoarren grutsk om har hinne... der wie gjin ien, dy't grutte Douwe bynei kaam. Men sei fan dat er in hynder optille koe en mei trije sek moal fan hûndert kilo elts op 'e nekke fuortrûn. Der waarden ferhalen om him hinne weefd, dy't mûlk wier wiene en mûlk oerdreaun; wis wie, dat er benammen yn syn feintetiid, in fjuchtersbaas west hie, en dat gjin minske him ea oerwûn hie. Fan de skoallebanken ôf hie elts bang foar him west; hy misbrûkte syn krêft faak foar swakkeren oer, doarst sawat alles sizze, want nimmen frege him rekkenskip; der wie mei him dochs neat te begjinnen.

Yn ien swolch geat er in helt fan syn fol glês bier yn syn kielsgat. ‘De glêzen wurde alle wiken lytser,’ grânze er. Doe spielde er de twade helte nei binnen, de lju laken, sa'n pânse dêr koe wat yn. ‘Jy moatte in fet foar jo hawwe?’ rôp der ien.

‘Of in slange nei de kraan ta...’

Grutte Douwe lake, en fage him it skom fan syn grouwe, readeftige snor.

De doar gyng iepen en doe wie der efkes stiltme, de ‘worstelaar’ út 'e tinte kaam yn. Tsjamke seach, dat it deselde jongfeint wie, dy't er de middeis foar it spul sjoen hie. Hy wie wer klaaid yn triko, mar mei in jas der oer hinne.

‘Een glaasje bier, chef,’ sei er. Lykas yn grutte stêden folle brûkme is, bleau er foar de toanbank stean. Hy seach de seal yn, lichte efkes syn sloppe hoed foar it selskip en hearde doe nei it praat fan

[p. 263]

'e baas, dy't him frege, oft de tinte wat tarin hie?

‘We kenne de lui nyt berge,’ sei er.

Jonge noch ta, dat foel de baas ta... der wie sa folle op 'e merke en it iene hie skea fan it oare.

‘Naar 'n goeie voorstelling lope ze wel,’ sei de feint.

De kastlein beïvere him, dit ta te jaan. It spul stie flak foar syn doar en lei him gjin wynaaien.

‘Heb je al gedaan, mijnheer?’ frege er.

‘Moet zo meteen weer beginnen,’ sei de ‘worstelaar’. ‘Geef me nog 'n biertje, chef.’ Doe betelle er; it folts stoarre him oan, it wie in knaap, ûntsettende breed, wol net bûtenwenstige lang, mar swier boud, mei sterke spieren. Doe't er it jild út 'e bûse helle, seach Tsjamke, dat syn han rûch wie as fan in aap.

Doe't de ‘worstelaar’ fuort wie, sei ien út it ploechje by de tafel fan Douwe: ‘Dat wie in goeien ien foar dy, Douwe!’

‘Mei ien finger triuw ik him yn 'e grûn wei,’ sei Douwe.

It klonk hol en brommerich, de minsken laken. Doe sprong der in stedsjer mei in bulte poeha oerein. ‘Ast him lêge kanste krijst fan mij 25 gulden... dare...!’

De oandacht fan 'e minsken waard nei dit gefal lutsen. Men ferhelle, hoe't de ‘worstelaar’ koart lyn ‘grutte Lútsen’ dellein hie, ek in knaap om respekt foar te hawwen. Oft er it ek tsjin Douwe úthâlde koe? Dit like in wichtige kwestje, weardich om by in glês bier bepraat te wurden.

Men gûlde troch elkoar; dy jonge frjemde keardel dage de wrâld út, it wie no krekt wat foar Douwe om him de bek te snuorjen.

‘Douwe, doarst it net oan? Douwe, dat moatst ris besykje! Toe ju... In grouwe flifentweintich gûne... Douwe! Douwe!’

En Douwe striek mei syn brede hannen by syn grutte snor lâns, dronk jitteris in glês bier, hy hâlde him jit stil, mar syn eagen flikkeren.

Doe rôp der immen: ‘Hy doar net!’

Dalik fleach de reus oerein. ‘Sis dat noch ris!’ gûlde er. Mar de sprekker wie net te finen, fertard yn 'e oaren - hy soe wol oppasje.

[p. 264]

‘Ik nim it oan!’ davere it út Douwe syn kiel. ‘Mar do moatst dyn jild oan 'e kastlein jaan. As ik it win, is it mines.’

‘Fertrouwst mij nyt?’ frege de stedsjer.

‘Gjin divel!’ sei Douwe.

Fan alle kanten waard der roppen en lake. De grutte koe no net mear werom, hy hie it foar al it folts sein, hy soe alhiel lyts man wêze, as it gefjucht net oangyng.

De stedsjer, net alhiel nofteren mear, fleach op in stoel, hâlde it briefke omhegens, en rôp: ‘Echt! Sien jimme? Wannear súst fechte, Douwe?’

‘Moarntejûn!’

‘Hoe laat?’

‘As de tinte iepen giet.’

Dat wie acht oere. De man fan it briefke stapte fan 'e stoel en gyng nei de kastlein, dy't it jild oannaam. It waard in droktme fan belang; in ôffurdige nei de tinte kaam werom mei it boadskip dat ‘dy knul’ it oannommen hie.

Grutte Douwe rûn nei de doar, syn stap klonk hol, as rûn er op learzens.

‘Gaast nou al op bed, Douwe?’ hune de stedsjer.

‘Ast der noch 25 gûne by leiste, gean ik de hiele nacht net op bêd. Mar safolle jild hast net,’ rôp er.

En hy draaide syn grut, swier lichem nei de mannichte om; it wie in kolossus fan bonken en spieren, hy kaam boppe de doar út.

‘Nimst in lodde mei?’ frege er oan de man fan 't briefke.

‘Hoe se?’ andere dizze.

‘Dan kinst him út 'e grûn wei dolle, want dêr slaan ik him yn wei.’

Doe bûgde er him ûnder 'e doar troch, fan it laitsjen fan 'e minsken efterfolge.

Tsjamke trof har by it ôfgean fan 'e merke. It measte lawaai wie al fan 'e strjitte, by de mûne stie hja, de ljochten, jit net dôve, beskynden har antlit.

Hja wie earnstiger as oars.

‘Gaast met mij?’ frege hja. ‘'t Is fanavend aflopen, 'k wil wel even

[p. 265]

om, dat lawaai sit mij in 't hoofd...’

Hy sei, dat hja bleek wie. Hoe kaam dat?

Hja helle de skouders op. En troch de stillere strjitte rûnen hja beide, it stedsje makke him no ree foar de nacht, foar in inkelde kreamme barnde jit ljocht, dat in heap pompier op 'e wei yn 't rûnom beskynde. Der kaam in ljocht moantsje boppe de huzen, inkelde wolkens glieden der boppe, mar it measte fan 'e himel wie dochs foar de stjerren.

Hja rûnen op in stiennen brechje oer in smel stedswetterke, hol klonken har stappen - hja seagen yn 'e fierte twa manlju tichter by kommen.

Tsjamke fielde har hân op syn earm triljen. Hy seach har oan, hja rûn skean efter him, it wie, oft hja har efter him ferskûle.

‘Wat is der oan?’ frege er.

‘Stil,’ sei hja.

En de twa manlju kamen tichter by en rûnen har foarby, Tsjamke seach, dat de iene de ‘worstelaar’ wie, syn sterk-Hollânske spraak klonk yn 'e stille strjitte, men hearde him laitsjen.

‘Dat is him,’ sei hja mei in triljend lûd.

‘Wy?’ frege er.

En mei in sucht andere hja: ‘Hannie.’

En Tsjamke gyng in ljocht op... dy jonge man yn triko wie dyselde, dêr't Jan him earen fan ferteld hie... har âlde leafde.

En nêst him rûn hja, mar hy fielde it triljen fan har earm... hja gyngen nei it park ta en jit altyd hie hja neat sein. Mar doe, mids de beammen, dy't rûzen yn 'e opkommende wyn, sei hja: ‘Fanmiddach hè 'k 'm al sien... hy ging de moalen foarbij. Ik loof, dat er mij sien het... mar seker weet ik 't nyt...’

‘Bist bang foar him?’

‘Ik weet nyt,’ sei hja, wylst in huvering troch har lea gyng. ‘Ik wú, dat 'k 'm noait sien had...’

‘Houwst noch fan him?’

‘Hij kan om mij barste.’

‘Nou... wat is der dan?’

‘Dou kenst him nyt...,’ wie it ienichste wat Jan sei.

[p. 266]

‘Ik hè dij fanmiddach noch sien,’ smiet Tsjamke it doe oer in oare boech.

‘Ja... waar dat dyn meid, dy't der bij dij lyp?’

‘Wel nee,’ sei er, ‘un kennis.’

‘Dat dòcht ik oek al... 't leek se'n stiven...’

Mar yn syn hert wâle de bitterheid op. Hja hat der my earst net nei frege, tocht er. Hja tinkt allinne oan dy fint. It lit har kâld, mei wa oft ik de strjitte lâns rin...

Blêden, iere boaden fan 'e oankommende hjerst, foelen op 'e grûn; hy fertrape se ûnder 'e foet; fan it kleiende lûd fan 'e wyn wie der eat yn syn eigen herte.

It petear woe dy jûns net rinne. It wie, oft ûnsjenber mar dúdlik, in skaad tusken har beiden yn kommen wie, sûnder blidens wie har beider gong troch it tsjuster fan 'e jûn, hy brocht har werom, mar by de wein kearde hja har nei him ta en frege: ‘Komst morgenavend wear?’

Hy knikte.

‘Foaral doën!’ twong hja. ‘Komste, komste seker?’

Hy wie wat ferwûndere oer har oanhâlden.

‘Natuerlik!’ sei er.

‘Ja, hè?’

‘Wat is er? Waarom...’

‘Omdat ik f'ral wil, datste komste... weetste...’

Jitris ûnthiet er it har, foardat er fuortgyng. Hy weau har goenacht, wylst hja op it treppentsje stie foar de wein, it giele ljocht fan 'e petroaljelampe binnen beskynde har... hja like yn twiveling, wat helpleas stie hja dêr. Jitris weau er, en hja werom, mar de âlde pit wie der net yn har gebeart... sûnder blidens stoarre hja him nei.

V

De oare jûns wie der frijwat folts op 'e merke. Manlju mei wite mouwen oer it blauwe boesgroentsje brochten rêstleas klútsjes pesleek út leppels yn gleon-izeren bakken; der waarden oaljekoe-

[p. 267]

ken en poffertsjes bakt net by it pûdfol, mar by it sekfol. ‘Hier is de gezonde apotheek. Hier ken je ete! Hier ken je smulle!’ rôp dêrby in swiere man foar de tinte. In rook fan rikke iel omstreake de minsken, droege skarren wachten op lju, dy't, nei wat te folle drinken har wer wat fris ite woene.

In pear boerefeinten mei reade hollen sloegen mei grutte swiere slaaien kwasten op in breed ein prikke. Dit wie it fan âlds ferneamde ‘hoofd van Jut’, no al lang omdoopt yn it mear kleurleaze ‘krêftmasine.’

Mar fierwei it measte folts stie foar it spul, dêr't jûn oan jûn wraksele waard. Yn it folle ljocht fan in gaslampe stie dêr de direkteur, grappen wikseljend mei August, dy't safolle klappen om 'e earen krige, dat se net te tellen wiene.

As in byld sa stiif stie dêr de ‘worstelaar’, hy stie rjucht mei in ûnderkin, de fine punten fan syn swart snorke omheech; de spierbulten fan earmen en skonken ûnder it triko mochten der wêze; hy seach stoef foar him út, en socht syn krêft yn it ûnferskillige.

De direkteur wiisde de minsken op it plakkaat, dat, op in frjemde manear mei ferve begriemd, foar oan 'e tinte hong. Dêr stie op:

Hedenavond

Big Mets

De sterke Vries genaamt

ijzere D.

tegen

Hanofski de onoverwinlijke.

‘Dames en Heren!’ rôp er. ‘IJzere D. is de reus van 2 meter en de sterkste Fries en Hanofski is in mijn tent nog nooit overwonnen. Waarde Hanofski,’ mei in fûstkjen mei de sterke man, ‘ik spreek de hoop uit, dat u zich in een eerlijke strijd zult meten met mijnheer D. Moge de sterkste de overwinning behalen.’ Dêrop bûgde Hanofski foar it folts, in flauwe glim ferheldere syn troanje, de direkteur begûn jit djipper te bûgen, ien fan 'e harkers rôp ‘hoera’, sawat allegearre krongen hja op nei it poadium. Der koe jûn, dat wie dúdlik te sjen foar wa't de mannichte oereage, net in

[p. 268]

plakje leech bliuwe. Ek Tsjamke gyng nei binnen, hy socht him in plakje út foarenoan.

Der binnen wie it al gau in bearen en lawaai fan belang. Grappen waarden ferkoft oer Douwe; de measten mochten him net, om't er sa'n ropper wie.

‘As er mar komt,’ rôp der ien.

‘As er weibliuwt hat er gjin libben mear,’ miende in oar. ‘Dan peste se him mei elkoar it doarp út.’

Men gyng op syn gemak sitten om alles, dat foar in pear dûbeltsjes te sjen wie, op syn bêst te sjen, tabaksdoazen waarden foar 't ljocht helle en healfeanen yn 'e mûle stutsen, oaren hellen sigaren út 'e bûse en begûnen te smoken - de atmosfear wie al gau tsjok; oerdwealsk rôp der ien om in glês bier - hjir net te krijen -, somliken wreauwen har mei bûsdoeken oer 'e beswitte foarhollen, it waard waarm.

Dêr kaam de koarddûnseresse, dy't in bûnte mantel ôfwipte en yn in rôze triko foar de mannichte stie, it antlit alhiel blanket. Nêst har stie Hanofski, de ‘worstelaar’, dy't har glimkjend oanseach, wêrnei er har as in bern omheechtilde op in tried, dy't heech boppe de grûn spand wie. Mei in rôze parasoltsje yn 'e hân rûn hja fluch oer it fine stieltried, ûnder de stiltme fan 'e taskôgers. Hja kearde no en dan om en like ienkear omtrint te fallen - in gearrop fan it folts wie der, dêr't de eangstme yn trochklonk - ûnder har stie Hannie, dy't eltse beweging fan har mei de eagen folge, hy hie de earmen al omheech om har te heinen. Mar hja lake him oan, hy liet de earmen wer sakje, it wie net nedich. Doe kaam der in stoel, dy't men op it stieltrie skou, en dêrop gyng hja foarsichtich sitten, altyd mei har parasoltsje yn 'e hân. Mar dit wie jit net moaiernôch... stadich gyng hja oerein, ien hân oan 'e bekliening, hja gyng op 'e stoel stean, it waard in nuodlik stikje. De earmen fan Hannie gyngen omheech - de minsken hâlden de siken yn... hja riisde heger en heger, oant hja rjucht stie, mei it parasoltsje swaaiende om net te fallen.

Dêrop sprong hja gau del, Hannie yn 'e earmen; it folk applaudissearre, inkelden gyngen oerein en rôpen ‘bis bis’, der

[p. 269]

wie ekstaze, dit hie in moai steal west fan oefening en drystens. Hja waard weromroppen en jitris, oant hja efter de doeken, dy't hjir de ‘kûlizen’ foarmen, ferdwûn.

Under it rûzjen fan it praten, it beskôgjen fan it pas sjoene, it roppen fan ferbazing oer it nûmer, kaam der doe in ûnwitend grutte, brede figuer efter 'e kûlizen wei. Men rôp: ‘Douwe! Douwe!’ It wie oft de tinte ôfbrutsen waard, sa gyng men oan. Bedaarder as men ferwachtsje soe stie dêr de reus, hy striek him oer syn grutte, rûge snor mei syn hân sa breed as in tafelsblêd, hy knikte tsjin kunden, syn pertale eagen glinsteren. Rêstich makke er him foar de grutte striid ree. Hy die syn jas út, syn festje, board, strik, boesgroentsje en boppebroek. No stie er yn flanel en ûnderbroek mei bantsjes foar de minsken, men gyng oan, lake, rôp him fan alles ta. In boerefrommis kaam mei in sinesappel, goed en wol skyld, dy't er ynienen yn syn waffel stiek; men hie om de reus en syn bedaarde manearen in ûnhjirmliken wille.

Doe kaam ‘Hannie’; hy wie wol in holle lytser, mar net iens folle minder breed; dochs hie er better model en syn ûntsettende spieren ûnder it triko fertelden fan syn krêft, dêrby hie er de deistige ‘training’ foar.

Syn tsjeppe troanje mei it fyn oanpunte swarte snorke kearde er nei de minsken, hy glimke, makke in bûging foar it folts. Dêrop joech er Douwe in hân, dy't út 'e hichte op him delseach... min ofte mear húnjend sette er in troanje: dy wol mei my begjinne; de minsken laken, mar der wiene inkelden, dy't seine: ‘Lit him oppasje, dy oare is in fakman...’

No kaam de ‘direkteur’. Hy joech Douwe de hân, en sei mei in heas ferrustke lûd: ‘Dames en heeren! Deze reus zal een gevecht van drie maal tien minuten houden met de kampioen-worstelaar Hanofski, of zoveel korter, als dat er een is neergelegen op deze vloer. Mijnheer is zeker met de regels van het Romeins worstelen bekend?’ frege er oan Douwe.

‘Dêr wit ik neat fan, hear!’ bromde Douwe. Wêrop de hiele tinte yn laitsjen útboarste. ‘Dy't earst leit hat it ferlern!’ gûlde Douwe. ‘Nee, mijnheer!’ sei de direkteur, ‘die het eerst de andere heeft

[p. 270]

neergelegen met beide schouders op de grond heeft het gewonnen.’

‘Mei beide skouders op 'e grûn?’ frege Douwe. Hy seach nei Hannie, dy't foar him lizzen gyng, doe betsjutte de direkteur de bedoeling; Douwe knikte, it spul koe oangean. Al wie it dan net ‘Romeins worstelen’, it wie wol aardich om te sjen.

Hja pakten elkoar by de lea, hja stinden, sloegen de earmen om elkoar hinne, wrikten, besochten elkoar oer 'e side te krijen, oant Douwe hommels syn rûge earmen útstiek en Hannie dêrmei omfette, dy't er as in bern fan 'e grûn optilde. ‘Douwe! Douwe!’ raasde de tinte.

Nammerste fûlder waard de reus, dy't doe Hannie hinne en wer swikte en op 'e grûn besocht te smiten, mar dy fearre hieltyd as in elastiken pop omheech; it like oft ûnsichtbere triedden him iderkear wer omheechtilden.

It swit streamde Douwe by de holle lâns en hy hime fel; dêr doek syn maat him hommels ûnder 'e earmen troch... sa rûn de earste termyn ôf, sûnder dat immen it wûn of ferlern hie. Douwe like oan 'e winnende hân, mar hy wie frijwat ôfmêd, de oare stie te laitsjen en te glimkjen, as wie der neat bard.

Dêrop besocht Douwe it oars. Hy sloech syn tsjinstanner de earmen om 'e skouders en presse syn hiele kolossaal lichem op it lytsere fan syn tsjinstanner. Stadich gyng dy nei ûnderen ta, hy sakke troch yn 'e knibbels, oft in ûntsettende macht him del brocht. Mar doe't elts tocht, no giet er, wist er him noch te bewegen en siet er, - men koe it sa gau net tinke - de oare op 'e rêch en besocht er de kolossus, dy't no op 'e knibbels lei, omfier te krijen. Hy wrikte en stinde, minuten lang, helle en skuorde, mar der wie gjin beweging yn Douwe te krijen; de reus seach glimkjend fan siden, it folts oan, dat dêrop stampte, rôp en lake, en him mei gûlen oanfitere.

Ek dizze tsien minuten joegen gjin útslútsel.

Mar dêrop waard de striid fûlder, de ‘worstelaar’ rûn fluch op 'e Fries yn; doe't er him by de mul beet hie, stuite de grutste ûnwis fan siden, it like as soe er op 'e grûn trûzelje. Lykwols, it

[p. 271]

rûn jit goed ôf, mar fel op syn eare - men lake om syn behelp'rich stuitsjen - ferlear er no de foarsichtigens út it each, as blyntsjert stau er op 'e oare ta, de minsken seagen yn syn eagen de wyldens en waarden stil, no soe it oangean. Men hearde it oanpakken, de hannen bûtsten op 'e lichems, botte rouwens libbe yn 'e lûden, dy't hja makken. Mei syn ûntsettende lichemskrêft besocht de grutste de oare wer del te presjen - mar doe barde it. Yn minder as in sekûnde swaaide Hannie him om, no hie er de grutte reus op 'e rêch, it wie in ûntsettend gesicht, mei it grutte lichem rûn er in pear stappen en smiet it yn 'e hoeke, wylst er mei de fluggens fan in kat al syn krêft joech om de skouders fan 'e reus op 'e grûn te krijen. Mar dizze joech jit gjin belies... jit besocht er omheech te kommen, mar it mislearre, stadich mar wis seach de mannichte de skouders tichter by de grûn kommen, oant it op it lêst barde.

Doe davere it yn 'e tinte. Komselden hie men sa'n kabaal heard, dit wie in útslach, dy't men net foarsjoen hie; it hie in frjemd toaniel west, dy reus op 'e rêch fan 'e lytsere, men stampfuotte en klapte, it like oft in útsinnigens de taskôgers oantaaste. En Hannie, no wol ta'nein, hymjende sûnder ophâlden, glimke, al gyng it him net rjucht ôf. De oerspanning fan it al te swiere stik hie him oantaast, hy seach bleek en senuweftich ferloek er syn lippen.

Yn 'e wolken wie de direkteur - dy skodde him laitsjende de hannen, dit wie in reklame; it koene foar him jit goede dagen wurde yn dizze merke.

As diggelfjoer fleach it de merke oer. Grutte Douwe, in ferneamd man yn 'e omkriten en ek yn 'e stêd wolbekend, de reus mei syn grutte mûle, dy't frij hast alles dwaan koe, wat in oar wol litte soe, hie syn meardere fûn yn de jonge man út 'e wrakseltinte... it wie in nijs, dat men earst hast net leauwe koe, want Douwe gou foar in grut man...

Dy jûns fûn Tsjamke Jan nei ôfrin fan har wurk by de mûne. Hja frege him: ‘Hest oek fan dy worstelpartij hoard? Se hewwe 't der allemaal over...’

[p. 272]

Tsjamke knikte.

‘Hij het 't wonnen, weetst 't?’ Har eagen blonken yn har bleek antlit. ‘Wy waar dy andere?’

Tsjamke fertelde it har. Hy hie it sjoen, hja moast alles witte. Mei bleek antlit en triljende lippen hearde hja it oan.

‘Wat 'n fent,’ sei hja.

‘Wy?’ frege er.

‘Wel... Hannie... As se met him beginne, binne se noch nyt gelukkech...’

En hja helle temûk in bûsdoekje út har skerldoekje en fage har fluch oer 'e eagen.

Doe lake hja al wer.

‘Kom mar in!’ sei hja, nei de wein ta geande. ‘Myn ouders binne fanmiddach wech gaan foar un staanplaats op 'n andere kermis... Se gane by family an... 't kan wel laat wurde... Hiltsje... myn suster sit boven...’

Hja gyng him foar. Foar de doar draaide hja har om... Dêr nêst de wein stie immen. Hja skuorde de eagen wiid iepen... op har antlit kaam eangstme.

Want dêr foar har, mei laitsjende eagen, stie... Hannie. ‘Zo Jan... Hoe gaat 't?’ frege er. ‘Hele tijd niet gezien...’

En hy lake, it wyt fan syn tosken blikkere. Tsjamke seach it dalik. Dit wie it ‘gehaaide’ gruttestedstype, lykas men dat bygelyks op Haarlemmerdyk en omkriten yn Amsterdam fine kin... tige by-de-hân, ien, dy't wit hoe't er him troch alle omstannichheden hinne helje moat.

‘Heb ik meneer vanavond niet vooraan zien zitte?’ frege er Tsjamke. ‘Dat was een big mets meneer... verdorie, wat 'n zware vent, maar te lui op ze bene. Mag ik effe binne komme, Jan?’

Mar hy rûn al by it treppentsje op, kaam mei Jan yn 'e wein, naam dalik syn sloppe hoed ôf, sadat syn keunstich opmakke hier blonk ûnder 'e lampe. En mei in laits op syn troanje rûn er nei de suster ta en sei er: ‘Hiltje... hoe gaat 't met je...’ Swijend joech de suster him in hân, teffens wat fan har stik om dizze ferneamde krêftpatser, dy't altyd in namme hân hie ûnder it merkefolk, en

[p. 273]

jûn fan alleman op 'e merke bepraat waard...

Yn 'e doar stie Jan, hja wie bleek, hja wonk Tsjamke mei klam ek yn 'e wein te kommen. Hy wie der jit net yn, of Hannie gyng oerein.

‘Mag ik me effe voorstelle, meneer... mijn naam is Hannie Jansen, dat Hanofski is maar voor de reclame, ziet u... maar dat snapt meneer zó wel. Aangenaam kennis te maken, meneer...’

Tsjamke moast him in hân jaan... frij gyng Hannie op in stoel sitten... de oaren folgen. Dalik begûn er drok te praten, oer 'e jûn. Deksels, dat hie swier west, dy striid. Hy tocht earst ‘ik haal 't niet’, want dy oare wie sa swier. ‘Bene! Net 'n olifant. Maar ik heb 'm toch gekrege... heeft meneer 't gezien?’

Tsjamke knikte.

‘Maar ik heb 'n lelijke buil op me test’, sei Hannie. ‘Effies tege de grond, maar met die beer boven op je, voel je 't toch... ja waarachtig!’

En ûnder syn glimmend-glêde hier liet er in tsjokte sjen fan belang. Hy lake der om, as om eat, dat neat te betsjutten hie.

‘Doet 't sear?’ ûntkaam Jan.

‘Ben je niet lekker? Voel er niks van...’ En hy begûn fierder te praten, oer syn libben fan ‘worstelaar’, oer wat er yn oare stêden belibbe hie, syn muoiten en syn triomfen, oer it hinne-en-wer reizgjen, hoe't er in skoft yn in bekend sirkus ‘arbeide’ hie, it hiele lân troch... o... hy wist wat te fertellen. De beide froulju harken mei iepen mûle nei him. Jan sloech no en dan de eagen del, en draaide har ôf... Tsjamke seach, hoe't hja soms har oandwaning betwong.

Hommels gyng er oerein, om ôfskie te nimmen.

‘Gaat u nou al weg, meneer?’ frege Hannie. ‘Jan ik ga ook gauw, maar ik blijf nog effies. Dag meneer! Tot genoegen! Aangenaam kennis te hebben gemaakt.’ Oerdreaun fatsoenlik makke er in bûging.

Tsjamke murk hoe't Jan neat sei, swijend joech er har en har suster de hân en gyng fuort.

‘Is dy meid noch bij jimme?’ frege Jan oan Hannie, doe't Tsjamke

[p. 274]

fuort wie.

‘Wie?’ frege Hannie.

‘Dy koarddaanseres...’

‘O ja... “moeder” zeg ik altoos tegen d'r... dan heeft ze de pest in...’

‘Froeger,’ sei Jan as yn tinzen, ‘doe't ik noch met dij waar... was se se jaloers, o... wat waar... dy meid jaloers!’

Hannie lake foar him út... Hy wie it wend, dat de froulju jaloersk om him wiene... it like him eat dat alhiel fansels spriek. Hy seach har oan... stiif stoarre er nei Jan, dy't de eagen ôfdraaide.

‘Zeg, dames!’ sei Hannie hommels, ‘wille jullie roke... och... ik heb me koker vergete. Hiltje haal es effe 'n paar doosjes sigarette...’

Hy smiet har in gûne ta... it bern gyng oerein, seach nei him, begûn, wylst er har ta-knypeage, te laitsjen.

‘Hoe duur mutt' se weze?’ sei Hiltsje.

‘De beste, die je in dit gat krijge ken... de beste!’

Hja gyng de wein út, Hannie wie no allinne mei Jan. Hy stoarre har oan, sei earst in skoftke neat, doe gyng er op har ta. As in fearke wie hja op syn earm, hy gyng sitten en sette har op syn knibbel.

‘In hoe'n tijd heb ik je niet gezien, Jan!’ frege Hannie.

‘Dat wurdt twee jaar, begin September’, sei Jan.

En hja seach him oan, har eagen sochten oanhinklik sines; hja like in tear berntsje njunken him, de sterke.

‘Ik heb vaak aan je gedacht, Jan,’ sei er.

‘Echt?’ frege hja. En it bloed weage har omhegens, hja seach hoe't er syn gesicht by harres brocht - hja fielde syn lippen op harres en wie swak en krêftleas yn syn earmen.

Oft hja wol ris oan him tocht hie, frege er doe.

‘Altyd!’ sei Jan, ‘der waar nyt 'n dach dat 'k noait an dij dòcht.’

‘Heus?’ frege er.

‘Echt.’

Wat hja dan tocht, frege er, want hy woe it fan har eigen lippen hearre. Mar it andert wie eat oars, as er tocht hie, want hja sei: ‘Ik hoopte... dat 'k dij noait wearom sach...’

‘Nooit?’ ferwûndere er him.

[p. 275]

‘Noait... want... Hannie,’ sei hja, ‘ik weet dat 't beter waar fan nyt... As 'k dij foar mij alleen had... altyd... o... wat sú dat moai weze... mar dat gebeurt dòchs nyt...’

Hy oerstjelpe har mei syn wurden, o... hy hâlde fan har... wis... mear as fan ien frou oars op 'e wrâld...

Mar hja skodde mei de holle.

‘Ik weet, dat 'k dij noait alleen hew...’

‘Om die koorddanseres?’ frege er.

‘Oek... mar nyt alleen,’ sei Jan. Doe kaam er mei syn lippen by har ear en hy sei: ‘Hoor es, Jan.’ En hy lústere har in lang ferhaal yn... lang prate er mei har... en hja waard bleek oan har lippen ta, mar har eagen sparken fan in ljocht, dat har eigen siele ferbline.

‘O, Hannie,’ sei hja, en hja liet har holle tsjin sines sinke en mei har earmen omfette hja syn sterke holle. En doe't er frege, oft it goed wie, knikte hja.

Der wie lawaai op it trepke en hja gyngen fan eltsoar; Hiltsje kaam mei it kofte yn en rôp: ‘Se binne hast allemaal sloaten, mar hier hest noch wat...’

De oare moarns trof Tsjamke har yn 'e stêd. Hy seach der, nei in sliepleaze nacht, fersutere út, teffens mistreastich, in noartske fâld hie er boppe syn eagen.

‘Boadskappen!’ sei hja, en hja hâlde in tas omhegens. ‘Sal ik dij noch es treffe... in 't park?’ frege hja en hja seach him oan.

Noch es, tocht er by himsels. ‘En dan noait wear?’ frege er. Hja andere net en yn syn herte kaam wat hurds, om wat er foarseach dat barre soe.

‘Ik wú graach eefkes met dij spreke’, sei hja, doe't hja him letter yn it park trof.

‘Wat dan?’

‘'t Is tussen Hannie en mij wear ankomen,’ sei hja.

Hy lake koart. ‘Dat begreep ik al lang,’ sei er.

‘Sien es’, sei hja, ‘ik sal 't dij efkes sêge...’

‘Houw mar op,’ stelde er út, ‘wat geeft 't?’

‘Nee,’ sei hja - hja hâlde stiif syn earm beet - ‘kyk es... ik ken him

[p. 276]

langer as dij... foar 'n paar jaar binne wij samen weest... ik hew 'n boel fan him houden... mar ik docht... ik sien him noait wear... en ik hoopte 't eigenlik oek... want ik weet nyt, of 't wel goed is... dat 'k wear met him ga...’

‘Hij wurdt dyn ongeluk!’ sei Tsjamke.

‘Mooglek wel,’ joech hja ta, ‘mar teugen dij wil ik 't wel fertelle... ik houw fan him 't meeste en fan gyn een anders se...’

‘Hij is 't nyt weard!’

‘Dat weet ik... mar dochs houw ik fan him... o jonge!’ sei hja, de bleke holle nei him optillende, ‘dou weetst... 't se nyt... as je se fan een houwe, dan prakkesear je nyt... As... er... je... se ankykt met... dy ogen... dy swarte ogen... in dat bretale smoel... dan... denk je... hij foar mij en foar gyn een anders... mooglek ken je nyt op him an...’

‘Seker nyt...’

‘Dat... kan weze... mooglek krij ik... him... noait alleen, mar as dan mar 'n stuk fan mij is... dat fan mij blyft... altyd...’

Hy fielde har hân yn syn earm triljen en seach har bleke antlit oan.

‘O...,’ waard him út syn mûle parse, ‘wat houwstou fan dy kearel...’

‘Houwe?’ frege hja mei grutte eagen, ‘ik sú alles foar 'm doën wille... alles...!’

Hja stiene no stil yn it park. De beammen stiene no yn it ljocht fan 'e dei, blommen kleuren mei har bloeisel en ferspraten har geur yn 'e myldens fan 'e sinne. Mar yn syn hert wie it kâld as yn de dagen fan 'e winter en hy stiek syn hân út, wylst er sei: ‘Jan, ut beste!’

‘Gaast al wech,’ frege hja. ‘Nyt boas?’ sei hja jit, him oansjende.

Hy skodde mei de holle, woe it koart meitsje.

Hy weau ûnder it fuortgean mei de hân en ferdwûn yn in sydleane nei de útgong.

En allinne gyng hja har paad, bleek en yn tinzen. Doe't hja yn 'e stêd kaam, klonk der in lietsje núnderjend fan har lippen.

[p. 277]

VI

De oare jûns rûn de direkteur fan 'e ‘worsteltent’ foar syn affearen hinne en wer en seach alle kanten út. Hy ferwachte immen, dy't mar net kaam. Om him hinne davere it rûzen fan 'e merke, de sang fan 'e oargels, mûnen draaiden, de krêftmasine liet hieltyd skotten boppe yn 'e loft klinke, der wie al hiel wat folts op 'en baan, ek foar syn tinte rûnen de earste minsken gear dy't nei de reklameprinten en de bûnte printen fan 'e doeken stoarren - mar it kleed bleau del, de foarstelling begûn jit net. Unferduldich helle de direkteur syn haloazje út 'e bûse, de tiid dreau, mar wat net kaam, wie de grutte man: de ‘worstelaar.’ Doe gyng er nei binnen; dêr, yn 'e romte apart foar de ‘artysten’, dêr't feal it lêste deiljocht troch in gat boppe yn it tek foel, begûn er tsjin 'e koarddûnseresse. Wist hja net, wêr't Hannie wie? As hja it net wist, wa moast it dan wol witte? Syn rûzje-stimme klonk nêst har heech en lûd; hystearysk rôp hja: ‘Hij heeft er me niks van gezeid... Astie maar niet weg is... Astie maar niet weg is...’

De direkteur seach al gau yn, dat hja der like ûnskuldich oan wie, as hy sels. Hy waard der nammerste ûnrêstiger om... wêr koe er allinne hinne wêze... En bûten wachten de minsken, har lûden klonken nei binnen troch. De direkteur begûn te stampfuotsjen - it waard in lêstige saak.

‘Daar is-tie!’ rôp de koarddûnseresse. Mar it wie in jonkje fan it spul, dy't mei it nijs kaam, dat Hannie net de ienichste wie, dy't op him wachtsje liet. Net fier ôf sochten in mem en heit alles ôf om har dochter... It wie in famke fan 'e draaimûne, sa'n langenien... Under it merkefolts waard dizze tynge yn har wrâldsje bepraat. De jonge hie út heard.

‘Wie is-tie meid?’ frege de frou dalik fel-bang.

Jan neamden se har... In dochter fan draaimûnefolts, hja stie altyd op 'e mûne... Hy hie har wol ris sjoen...

As hja it mar net wie! Bleek kriet de dûnseres it út... Dy ‘ouwe vlam’ fan him... Hja foldie wol sawat oan 'e beskriuwing.

Deadsbleek begûn hja no oan te gean... Hja hie him fansels

[p. 278]

alles efternei rûn, dat slet... De koarddûnseresse hie har al ris in kear op 'e merke sjoen... O... it koe bêst sa wêze... it koe bêst sa wêze.

De direkteur, net fan doel hjir syn tiid te fergriemen en langer te harkjen nei it gûlen fan in jaloerske frou, ealge lykwols hjir dochs in spoar te finen, dat de saak ferhelderje koe. Hy gyng nei bûten, en fûn al gau de âldsjes, dea-ûngerêst, by har mûne, mei oaren oer it gefal kâltsjende.

Aloan woeks it kloftke, middenyn stie de heit, yn syn oerhimd, de holle read... it nijs fan it ferdwinen fan Hannie wie fan 'e selde jonge (dy't dit mûlk in net ûnaardige ôfwikseling fûn op 'e deistige dingen) yn syn wein brocht en dalik begûnen hja de twa getallen as ien te besjen. - Hiltsje wist, hoe't er har suster besocht hie... o... it koe net oars wêze...

Fan praten en wer praten kaam it nijs ek ûnder 'e boargers fan 'e stêd... Tsjamke wie net de earste, dy't it hearde... mar it wie him dochs oft syn hert efkes stilstie.

Jan, dy flinke fikse Jan! Der wiene gûds, dêr't it earder fan te tinken wie.

Tsjin 'e jûn seach er efkes yn 'e wein, hy koe it net litte. It lytse âlde wyfke mei it fine antlit, krekt Jan, allinne âlder, folle âlder, hong mei har antlit oer in brief en gûlde. De fine fâlden ûnder har eagen wiene wiet, har freonlike eagen wiene fertsjustere.

De heit hie it tsjin 'e jongste dochter... fûtere har út, wêrom hie hja it net dalik tsjin him sein, dat dy fint hjir wie? Dy skoelje, hy hie him yn 'e lampe... altyd al hân. Foarhinne foel er har ek lêstich, mar hy hie der in stokje foar strike kinnen; wêrom wie syn dochter sa stom om dit foar him te ferswijen! Hja wie like min as Jan... hja fertsjinne, dat er har derút trape, fuortjage, as Jan de strjitte op.

Mei de fûsten oprôle stie er... hy wie himsels net master, gyng as in wyld oan.

Doe't Tsjamke ynkaam, seach er wa 't it wie; hy bedarre wat. ‘Lees mar es,’ sei er koart. ‘Disse bryf hè wij pas kregen...’

Dêryn lies Tsjamke yn it omtrint ûnlêsbere skrift: ‘... Maak je niet ongerust ofer my, ik ga naar Holland waar ik een fijne betrek-

[p. 279]

king krijge ken en daar trouwe we. Ajuus gegroet van je geliefde dochter Jan.’

Dan kaam der jit eat efteroan: P.S. Fader en moeke en Hiltje, dag het beste hoor, altiten. Ik sal jimme nooit vergete, groet ook de schoolmeester, dag! Jan.’

‘Hoe konst ut doën! Hoe konst ut doën,’ sei it âlde wyfke. En har triennen rûnen har oer 'e wangen.

Unwennich stie bûten de draaimûne, de kleden wiene del, hy soe dizze jûn net mear gean. De ljochten wiene dôve... dit wie it stilste plakje fan 'e hiele merke.

Allinne yn 'e wein barnde ljocht, dat net dwêst waard, ear't de dei wer oer 'e wrâld riisde en de skaden fan 'e nacht foar him út dreau, oant by it floitsjen fan 'e fûgels nij lok en leed kaam by it oare, besteande.

Tsjamke siet in deimannich letter op in jûntiid by de boppemaster; it ljocht fan 'e lampe striele syn giel skynsel op 'e fjouwer, yn 'e foarkeamer gearkommen minsken: op it skoallehaad mei syn swiersettige readeftige troanje, mei it wat swakke kin (hy like wol wat op Tsjamke), op de breidzjende froulju mei de flikkerjende priemmen, op Tsjamke dy't de skonken foarút ûnferskillich op syn stoel siet.

Bûten klonk it klopjen fan in hammer, it praten fan manlju.

‘Bliid, dat de boel hjir gau foar de doar wei is, Jeltsje!’ sei de juffer. Hja siet rjucht op 'e stoel, de eagen op har breidzjen, de tikkeljende priemmen ûnder 'e earmen.

‘Ja, muoike,’ sei Jeltsje, ‘dat tinkt my ek.’

‘In heap jild fuortsmiten foar neat.’

‘In bytsje wille der foar,’ sei de boppemaster, ‘mar net fan heech soarte.’

‘Ik neam soks gjin wille,’ sei syn frou, ‘en wat der net by dronken wurdt...’

Skean seach hja nei de hân fan master, dy't syn grokglês beaaide; swiersettich stoarre er nei it giele focht.

‘Eltsenien drinkt dochs net op 'e merke, juffer!’ koe Tsjamke net

[p. 280]

neilitte te sizzen.

‘No... dat kin wol wêze Tsjamke, mar der wurdt dochs fierste folle dronken...’

‘It is in soadsje op sa'n merke!’ foel Jeltsje yn, mei wat heger lûd.

‘Dat sis ik ek, Jeltsje,’ sei Muoike, ‘en dan dat merkefolts!’

‘No!’ sei Jeltsje.

‘Dat sjugge wy no oan dat gefal mei dy faam... dy minsken kamen hjir alle jierren..’.

‘Ik ha wol gelyk hân, muoike!’ flapte Jeltsje der út, mei wat hegere kleur, ‘dat merkefolts is neat...’

‘Nee, Jeltsje,’ sei de juffer, ‘dat is sa... Dat wie,’ sei de juffer, mei in strange loaits op Tsjamke, ‘ek noch wol in kunde fan jo, hear ik...’

Tsjamke striek troch syn hier, brimde wat en sei neat.

‘Wie sta, zie toe, dat hij niet valle!’ sei de boppemaster. En hy naam syn grokglês op en dronk it yn ien swolch leech. ‘Oan alle dingen is in begjin en in ein. Niets bestendigs hier benêen. Wolle wy noch ris in kuierke meitsje, Tsjamke?’

Tsjamke achte it goed.

‘De dames ek mei?’

Nee, hja hiene der gjin sin oan. Sa slaggen de beide manlju tegearre ta de doar út.

It wie no op 'e strjitte in heiebeiïge boel. Keardels sleepten mei planken en bynten om en leine se op grutte frachtweinen, dêr't swiere grutte gudsen ferduldich foar stiene te dreamen. Spullen stiene no inkeld yn har spantwurk, alhiel sûnder omskot mei de optakele, felkleurige bylden; swarte rûnten op 'e grûn fertelden fan it stee, dêr't draaimûnen yn it rûn draaid hiene, dêr't berntsjes en grutteren har fermakke hiene. Pompier, bananeskilen, sigarettedoaskes, allerhande rommel lei no op 'e grûn, de strjitte like in seal nei in feestjûn.

Unwennich swalken de manlju troch dy rommel hinne; stof waaide harren fan de droege grûn yn it antlit.

‘Lit ús mar ris bûtenom rinne,’ stelde it haad foar, ‘dêr is it op dit pas better.’

[p. 281]

Hja kamen op it bolwurk, dat no rêstich en ferlitten lei yn 'e jûn.

‘Sa'n merke befrediget dochs ek net,’ sei de boppemaster.

Tsjamke joech it ta.

‘Jo misse jo fryster!’ ferfolge dêrop it haad glimkjende.

Tsjamke mocht syn sjef wol lije, hy koe de wurden wol ferneare en lake wat soereftich.

‘In min gefal,’ sei er.

‘Dat jy se misse?’ frege de âldere.

‘Och,’ andere Tsjamke, ‘... dat hie dochs wol bard, mar dat dy faam no nei de kelder giet...’

‘Mûlk komt hja noch wol te lâne,’ sei it haad.

‘Ik leau der neat fan,’ andere Tsjamke. ‘Hja is fiks en trochsettend... fan wat hja ienkear dien hat, komt hja net werom... Nee, hja hat har libben keazen... dat dogge wy allegearre... soms raak... mar... soms ek is it mis...’

‘No't wy der dochs oer prate,’ andere it skoallehaad, ‘tink der wat om, dat sa'n... loopke, sil ik mar sizze, yn sa'n plak eigentlik net kin. Net dat der wat yn stekt,’ sei er fluch, ‘mar wy wenje hjir yn in stedsje, der wurdt oer alles en noch wat praat... en... in ûnderwizer hat syn posysje no ienris op te hâlden...’

Tsjamke naam it him net kwea, fielde, dat de oare gelyk hie.

‘Ik freegje wol ris by mysels,’ sei er, as yn tinzen, ‘hoe't it komt, dat somlike minsken har yn it gewoane, deistige libben net thús fiele... en... út 'e bân springe...’

‘De jeugd, jonge man, de jeugd,’ sei de âldere. ‘Dat wurdt mei de jierren wol better, dat sille jy sels ûnderfine. Enne... no't wy dochs ûnder elkoar prate: soe in gewoan, deugdelik famke, Jeltsje bygelyks, neat foar jo wêze...?’

‘Jeltsje!’ rôp Tsjamke ferbaasd, ‘hoe... komme jy dêrby?’

‘No,’ sei it haad, ‘immen fan jo jierren sjucht út nei it boask, dat is better, jout in wissens oan it libben en bewarret him foar in hiele bulte oare dingen. Siker, dat is it bêste... it âllerbêste.’

‘Ik wit net,’ sei Tsjamke. ‘Ferearst in grutte frage: wol hja my hawwe...’

[p. 282]

‘Dat koe wol ris tafalle, tink ik,’ andere de oare, ‘alteast... dat tink ik.’ ‘Hee!’ ferwûndere him Tsjamke. Doe swei er in skoft.

Hja rûnen in hiel ein troch, foardat er ferfette: ‘Sjuch, mynhear... men kin jin gau foar it libben bine. Mar it is de fraach... is dit ferstannich...’

‘Wis... wis!’ sei it haad, wer autoritêr, ‘dat is, yn 'e measte gefallen alteast, ferstannich...’

‘Mar altyd?’ frege Tsjamke, ‘soe it my befredigje kinne?... Neat gjin ferkeards oer har,’ sei Tsjamke, ‘Jeltsje is in goed famke. Mar wat is der yn ús karakters, dat itselde is?’

‘De utersten reitsje elkoar,’ sei it haad, de loft ynsjende.

‘Boekewysheid,’ sei Tsjamke. ‘Wy binne alhiel ûngelikens yn temperamint, yn ynsjuch fan allerhande dingen fan it libben... Sa'n boask soe in striid jaan tusken twa hiel oare natoeren... de iene begrypt de oare net. Nee, mynhear, sa fynt men it wiere foar it libben net en dat witte jy ek wol!!’

‘Kalm wat!’ sei de haadmaster.

‘Lit my foar dizze kear frijút prate,’ stelde Tsjamke út, ‘moarn binne jy wer myn sjef. Mar as jy no ris jo ynderlik bleatleine... mynhear... en men lêze koe yn de djipten fan jo hert... Nee, nee, dan is it foar jo de oplossing ek net...’

Tsjamke seach him oan, mar de boppemaster draaide de holle fansiden. Swijend gyngen hja njunken elkoar.

‘Ik hâld,’ sei Tsjamke op it lêst, ‘net fan dit stille libben... ik tink wol ris... sit yn ús ek jit wat fan de geast fan ús âffaars, dat wy net sa tige pasje yn dy gewoane deistige rin fan 'e dingen... ús libben is sa ûnnatoerlik tusken benypte grinzen... al it âlde aventoer is fuort. O, dat ferfeelsume libben...’

‘Wat woene jy dan? Nei in grutte stêd? Ik mei der graach oer prate,’ glimke de oare, ‘ik haw in jier yn in grutte stêd ferkeard, lykas jy witte... mar myn heitelân hat my dochs altyd lutsen. Ik leau, ik leau,’ sei er, mei mear klam, ‘it is mei jo in oare kwestje... Jy hawwe in stik fan jo opfieding dêr lizzen... jy wiene ek jonger as ik, doe't jy dêrjinsen wiene. It sit jo djipper. Jy binne net mear in echte Fries...’

[p. 283]

No kaam Tsjamke dochs yn ferset. ‘Gjin echte Fries?’ rôp er, ‘ik fiel my noch mear Fries as Nederlanner. Mar dit hat dêr neat mei te meitsjen. It gruttestêdslibben lûkt my no ienris mear... Kin ik it helpe, dat de grutte stêden bûten Fryslân lizze?’

‘As jy âlder wurde, prakkesearje jy wol oars,’ sei de boppemaster autoritêr.

Hja wiene ticht by Tsjamke syn wente, joegen elkoar de hân en skaten.

VII

In hiel skoft letter.

Bern kamen út 'e middeiskoalle, it plein foar de skoalle wie fol fan har roppen en geien; as in swarm bijen, dy't yn 'e hûs de huning ferarbeide hie, fleagen hja út oer 'e wrâld, it plak fan har takomst, dêr't de masters har foar reemakken.

It haad wie meast de lêste dy't it gebou ferliet, Tsjamke hie op him wachte en rûn mei him op.

‘Goed nijs!’ rôp er. ‘Ik bin beneamd yn Amsterdam!’

It haad seach de blydskip op syn antlit, en toande syn belangstelling, hoewol er sei: ‘Foldocht it jo hjir dan sa min?’

‘Alhiel net!’ sei Tsjamke. ‘Dat witte jy wol better... as ik op it lân bliuwe moast, gyng der foar my neat boppe Fryslân, mar... jy witte no ienkear myn leafde...’

‘Ferbastere Fries!’ rôp it haad glimkjend.

‘Mûlk wol,’ sei Tsjamke, ‘ik bin no net yn in stimming om mei jo te hottefyljen.’

It haad noege him út, efkes mei nei syn hûs te rinnen, om it nijs dêr te fertellen. ‘It sil de froulju wol muoie,’ sei er, ‘want jy wiene by uzes in trouwe komparant.’

En wylst hja oan 'e teetafel sieten, waard it ferteld. It waard mei ferbazing oanheard. Efkes seach muoike har nift oan; doe begûn de juffer te praten, rêd foar har dwaan.

‘Hoe komme jy der by... sa'n grutte stêd... It is dêr sa drok, jy

[p. 284]

binne der ek net yn opbrocht, Tsjamke... de auto's fleane sa'n hiele dei mar, men moat mar oppasje, oars sit men der ûnder foar't men 't wit... Healwiis fyn ik it fan jo, mar jy moatte it sels witte, hear. Jy hawwe it hjir ommers sa goed. Jy kenne dêr gjin minske en it folk is dêr folle mear op himsels. Wy hearden lêsten noch fan ien, dy hie dêr jierren wenne en koe noch syn neiste buorman net, heden Tsjamke,... it falt my fan jo ôf, hear. Jeltsje, wolle jy efkes efter sjen, oft it teewetter al siedt...’

Sa prate hja oan ien stik wei troch, Jeltsje waard ûngemurken de keamer útstjoerd, mei in takt, dy't froulju soms toane kinne foar harren, dêr't hja mei op hawwe (al hie hja ek faak lytse deistige rûzjes mei har).

‘Ik hoopje, dat jy der gjin spyt fan krije,’ sei it haad earnstich.

‘Dan kin it altyd wer oars, sille wy hoopje!’ andere Tsjamke. Hy dronk tee, stiek in sigaar op en naam, om't it iterstiid wie, ôfskie.

‘Sizze jy Jeltsje fan my g'ndei?’ frege Tsjamke.

‘Wis hear!’ ûnthjitte de juffer. In hiel skoft wachte hja. Stil gyng hja nei boppen ta. Hja fûn har nift op har sliepkeamer, de holle oer har bêd foaroerbûgd. Hja lei har de hân op it skouder, mar it famke snokke, as soe hja nea wer ophâlde. De muoike seach op har del en suchte. ‘Hy is fuort,’ lústere hja.

‘Wie ik mar dea,’ rôp de nift wyld. En har smert sloech út har ynbannich wêzen as in lôge, dy't net te dwêsten wie en hja gûlde lûd...

De dei ljochte oer 'e greiden, dy't foar syn eagen draaiden, in bytsje tichteby, mei grutte slaggen yn 'e fierte, dêr't lytse toerkes rêd kamen en gyngen as in jimmer wikseljend filmbyld. De trein, dêr't Tsjamke yn siet, gyng nei it súd-westen, de yn it skaadzjend simmerbeamte drôgjende pleatsen foarby, omjûn fan de fel-griene fruchtbere fjilden; der wie glâns yn 'e himel en glâns oer 'e mar, dy't by Aldegea wûndermoai yn it ljocht lei te blikkerjen.

Tsjamke suchte. Hy wie net sentiminteel, mar hy kniep de hannen yn elkoar. Hjir lei dochs syn earste jonkheid, it lok en it leedzje fan syn bernejierren, hjir hie er syn jongesdreamen drôge.

[p. 285]

- O... hjir wiene ek de grêven fan harren, dy't allang wei wiene!

De boat fierde him oer 'e Sudersee, lytser waard it âlde Starum, de fjoertoer waard lytser en finer, de tekken fan 'e huzen ferdwûnen, it Reaklif waard wei.

Gjin farwol soe it wêze... hy wist it! Faak soe er werom tsjen.

De trein fierde him sûzjend troch Noard-Hollân, oer 'e hege Himbrêge, en it gyng oan op 'e metropolis, dêr't de earste frjemde bouwurken har al gau fan opdienen. In grutte gevel fan flamjend rea die hast útlânsk oan, doe kamen dêr de hege earmoedewenten fan de Haarlimmer Houttunen, no davere de trein it Sintraal Stasjon yn. ‘Witkielen’ beaen har tsjinsten oan, earne gûlden krantejonges mei har heappen deiblêden en tydskriften. Nêst, foar en efter him krong de minskestream nei de útgong; doe't er op it plein stie rûze it libben om him hinne, auto's rôpen lûd, trammen kamen en gyngen yn einleaze rigen fan en nei it Damrak, de Prins Hendrikkade ensfh.; frachtauto's en bussen daveren yn lange optochten by him lâns, keaplju fan 'e strjitte efter karren gûlden dingen, dy't gjin minske ferstie. Sûnder ophâlden gyngen de einleaze rigen fan rinnende minsken nei it sintrum ta en dêr fandinne en hy wie ien fan harren, in lyts ûnbetsjuttend stipke yn 'e stream, dy't weage, weage sûnder ophâlden.

Amsterdam hie him yn syn minskesee opnommen.