Logo DBNL
Lok en lijen (2000)

Lok en lijen

(2000)–Bokke R.S. Pollema–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Pier Post

I By Japik Knars

Pier van der Heide - mar eltsenien neamde him Pier Post en dêrom sille wy it ek mar dwaan - dy't krekt út 'e ljochte strjitte fan 'e Fryske stêd weisetten kaam, draaide de tsjustere steech yn en hoaste sa ysbaarlik, as woe er al de grime, dy't er yn 'e rin fan 'e jierren tsjin 'e maatskippij opgarre hie, teffens útspije. It kaam him bolderjend út it lichem wei, dat hoastjen, en klonk fier yn 'e steech op; de muorren joegen it werom en it like frjemd, dat ien minske sa'n spul útjaan koe.

Hy bleau flak foar in hûs stean, mei lankasters, dy't ienris wyt west hiene, foar de glêzen, op it rút boppe de doar stie skildere: ‘Burgerlogement’. De saak wie yn 'e wandeling mear bekend as it ‘sliepstee fan Japik Knars’.

Pier hoaste jit in kearmannich en die dêrop de doar iepen en wer ta, en rôp mei in heas, ferrustke lûd: ‘Jûn allegearre.’

‘Jûn Pier! Dêr ha jy Pier! Pier Post, hoe is 't mei dy?’

De útroppen kamen fan alle kanten út it langwerpige sealtsje, dat oan it ein in buffet hie, dêr't Japik, de baas, op dit stuit mei syn hiele hûd oerhinne hong.

‘Dêr ha jy de Hollanner!’ Dit sei in frommis oan in taffeltsje, tichte by de kachel; hja tilde efkes de holle, dy't hja mei har hân stipe, op en seach him mei har flauwe, wetterige eagen oan. Doe liet hja de holle wer sakje.

Pier rûn nei de kachel ta, skrouske him de lea en roste syn hannen ris. It wie jit gjin winter, begjin oktober, mar dochs sa'n bytsje knobkâld. Hy helle de skouders omheech en sei: ‘Wel ferdeald,

dêr ha jy Nynke!’

Der gyng in lucht fan brandewyn fan Nynke ôf; loai hong hja op 'e stoel, de hân ûnder 'e holle. Har âld jak wie net hiel mear, har rôk fan ûnderen wat útraffele en lang net skjin.

‘En dêr ha jy de Hollanner,’ sei Nynke wer. ‘Komste wer út Hollân wei?’

‘Ja,’ andere Pier, ‘ik moat wer ris yn it lân fan 'e reamme en 'e bûter sjen. Want dêrjinsen wie it neat... suver neat...’

‘Ik tochte, dat it dêre better wie as hjirre, Pier,’ oppenearre Lammert, in lang persoan, dy't oan in oar taffeltsje siet, mei in kalken eintsje yn 'e mûle, dêr't er drok út smookte.

‘Dêr frette se taai flesk fan âlde goartige bisten út Fryslân,’ andere Pier, ‘dat haw ik fan hûs út altyd oars wend west... En dan de jajum!’

No waard der lake. Pier en de jajum!

‘Wat is der mei de jajum, Pier?’

‘De goedkeapste 16 sinten yn Mokum,’ sei Pier, ‘no, dan kin men net mear in sneedsje yn it ear ophelje, dat sille jimme mei my iens wêze. Dat is ommers neat foar ús. Men moat ryk wêze foar sok dwaan.’

Der waard mear oer riddenearre; de jajum wie in fernaam ding yn it libben fan ferskate fan dizze lju, allegearre sa'n bytsje geande oan 'e bûtenkant fan it libben, oan de râne fan 'e ûndergong.

Pier stie yn gedachten, mei de hannen op 'e rêch, de holle wat foaroer, de slappe hoed wat nei efteren ta, sadat it ljocht op syn ferfallen troanje foel.

Ynienen kaam der doe wer beweging yn syn lichem. De holle fleach efteroer en in rare, rouwe hoast kaam him út 'e kiel wei.

‘Do hoastest ferkeard, Pier!’ sei lange Lammert.

‘As men altyd by de wei is, dan komt dat sa. Mar slimmer is it nachts...’

‘Haste op in bank slept yn it Vondelpark, Pier?’

‘Ja, ek al ris in reismannich. Dat is in hurde brits, mannen! En, dan giet it noch sa lang as it droech bliuwt. Mar o hearken, as de

ingeltsjes dêrboppe begjinne te pimeljen. Mar men hat net altyd jild...’

 

Nee, dat wisten hja. De earmoede wie de grutte fijân, dy't harren allegearre oangniisde... Hjoed in tek boppe de holle en moarn ûnder 'e bleate himel. Hjirre, yn dizze kontreien wie der noch wol ris in goede boer, dy't jin yn in leech bargehok sliepe liet, ef, as hja jin goed koene, yn it hea, sei der ien. Mar Hollân? Dêr liet men jin om sa mar te sizzen yn jins eigen sop smoare. Dêr ferweecht de iene noch net in hân om 'e oare... Nee... dat wie neat dêre...

‘Bliuw mar stil hjirre, Pier!’ rette Lammert.

‘Pier hat dêr in heap kunden,’ sei Japik, ‘dy helpe wol sa 'n bytsje dêrjinsen. Is 't net sa, Pier?’

Pier, dy't troch de waarmens yn 'e tapkeamer wer wat bykaam, rôp: ‘Jimme tinke, dat ik in earme skoaier bin, lykas jimme. Mar dat is net sa. Ik bin hiel wat oars... Ik bin Pier Post!’

Ja, ja, dat wisten hja. Der waard lake... Pier Post, de man fan 'e nijtsjes!

‘Ik bring de nijtsjes fan 'e lju út Fryslân nei har folk yn Hollân oer en oarsom. In pear âlden út 'e Wâlden, of efter Snits of Dokkum hearre troch my, hoe't it der mei har dochter, dy't yn Mokum tsjinnet bygelyks, bystiet. Ik wit oft in geit fan heit yn 'e Wâlden stoarn is, oft de hinnen der fan 'e lêch binne, oft heit rimmetyk yn it skouder hat, oft mem lêst fan 'e galle hat en al sokke dingen mear. Ik bring de groetnissen út Fryslân oer nei de lju yn Hollân en ik liich nea...’

‘Pier liicht nea... nee fansels net!’ laket der ien. En oaren falle him by. ‘Pier liicht nea... nee... dat soe er net kinne. Pier lige...’

En der wurdt wer lake. By wize fan protest lit Pier him op in stoel delsinke. Hy lit syn eagen, grut as tafelbuorden fan klearebare ferwûndering, yn it rûn gean.

‘No ja... lit ik ris, in lyts bytsje glâns oer alles hinne lizze, lykas in ferver dat docht. Mar dat is dan ek alles... Men soe al in hûn wêze moatte om in oar swiermoedich te meitsjen, as it no net hoecht. As in âlder op stjerren leit, dan hoecht men dat dochs net tsjin in

bern te sizzen. Dan kin men dochs like goed sizze, dat de mage of wat oars in bytsje fan streek is of sa. Men moat op it lêst minske bliuwe, n'twier... Der binne altiten in hiele bulte lju, dy't nea skriuwe en och, dan bringt Pier it nijs oer. En och... in lyts foantsje sjit der dan foar Pier noch wol oer. Mar dat buorket dochs net mear sa lykas 't plichte. Meastal keapje se wat spjelden of sa... No, foar in sintmannich hawwe se in hiele boel...’

Pier taast yn in binnenbûse en hellet der in smoarge fodde fan in krante út, dy't er útpakt. Hy hâldt in bondeltsje omheech en seit: ‘Dit binne de pleisters... dat is foar de skandelesaasje fan it lichem. Hast dy stjitten, of bist fallen, of haste fochten, of hat dyn wiif dy mei de hannen oer dyn gesicht aaid... in pleister op 'e kop en de saak is wer sûn.’

‘En dit!’ ropt er, wylst er in oar bondeltsje omheech hâldt, ‘dit is foar skandelesaasje fan 'e klean en sa.’ Hy lit in skuor yn syn bokse sjen, dy't er mei in spjelde wer sa'n bytsje hiel makke hat. ‘Sûnder spjelden kinne wy soarte fan lju net bestean,’ seit er dan, ‘alteast as men noch in bytsje kreas foar it ljocht komme wol... Sa hâld ik de boel hiel, sjugge jimme. Pleisters foar 'e holle en spjelden foar wat jimme oanhawwe. Wolle jimme it oarsom dwaan, dat kin faaks ek. Wolle jimme in gat yn 'e kop mei in spjelde heelje, ik mei der neat tsjin hawwe... As it in grut gat is, dan is dat faaks ek jit wol sa goed. En plak foar myn part in pleister op 'e bokse. Alles kin... wêrom net? Mar sis net, dat ik it jimme oanret haw, want dit is sa net...’

De lju laitsje. Pier is wer oan 'e gong. De measten kenne him wol.

‘Japik... in keil,’ seit er dan.

Japik, dy't jit altyd oer 'e tapkas hinne hinget, seit bedaard: ‘Dy mei ik jo net skinke, Pier...’

‘Dan mar in glês bier...’

‘Hast jild yn 'e ponge, Pier?’ freget der ien. Hja sjugge nei dizze traktaasje. Japik hâldt in glês skean en skinkt mei soarch in heal-fleske leech. Pier begraaft de mûle yn it skom en faget dy mei de boppekant fan 'e hân wer skjin. Dan sjucht er nei it glês, dêr't

bûltsjes elkkear yn opstige. Syn reade eagen hingje oan it giele fochte, dêr't it ljocht fan 'e lampe gouden skynsels op tsjoent.

‘Jimme tinke faaks, dat myn nijtsjes neat wurdich binne,’ seit Pier, dy't in earm oer 'e bekling fan 'e stoel hinget, syn hannen gear docht, en him bedaard reemakket foar in ferhaal. ‘Mar ik sil it jimme oars fertelle.

Der wenne sa'n foech jongkeardel tichte by Dokkum; hy arbeide yn 'e smidte fan syn heit. Sa'n sterke keardel wie it, goed as bôle, mar mei earmen oan syn bealch as in slotter. Dêr wie it hjerstmis altyd smûk by it fjoer, en dan siet ik dêr wol ris, want it wiene freonlike, golle minsken. En dan kaam Sjirk, dy soan, altyd nei my ta en dan joech er my de hân.

‘Pier,’ sei er dan, ‘hoe giet it mei dy.’

‘Bêst, Sjirk, en mei dy?’

‘Goed,’ sei er dan, ‘dat sjuchste wol.’

En dan strûpte er syn mouwe in eintsje op en dan liet er dy spieren fan syn earm sjen, as hoarntouwen sa swier. Ik liich der net om.

‘Wat seiste?’ frege er dan, ‘kinne se noch meidwaan?’

‘No, ik soe it al sizze,’ andere ik dan. ‘Ik leau, se binne noch swierder wurden.’

En dat liigde ik net, want ik miende it. Sokke earmen seach men nea.

En dan lake er mar, dy goede Jobbe.

‘Soeste it tinke?’ frege er dan.

‘Ik leau it fêst,’ andere ik dan.

Mar dat wie dan altyd it begjin.

‘Pier,’ sei er dan, as syn heit net flak by stie, ‘hast har ek sjoen?’

‘Djoeke bedoelste?’

‘Ja... Djoeke.’

‘Fansels haw ik dy yn Mokum sjoen,’ sei ik dan, ‘dêr kom ik hjir allinne foar.’

‘Altyd noch yn har tsjinst yn 'e Bargestrjitte?’ frege er dan. Hy miende dan de Van Baerlestrjitte, mar dat makke hy der dan mar fan. Sa'n bytsje út 'e gek, sjugge jimme.

‘Altyd noch yn 'e Bargestrjitte, jonge!’ sei ik dan.

‘En altyd noch deselde, do witste wol?’

Dan kaam er mei syn fingers by syn wangen.

‘Ja, jonge, se hat altyd noch deselde moaie reade kleur,’ sei ik dan.

En dan lake dy Jobbe, dat it omtrint troch de smidte davere. En dan sa no en dan arbeidzje. Mar de foarhammer lei er dan wol del en dan freegje: ‘Hja hat fêst neat sein, wol?’

‘Ja wis,’ sei ik, ‘oftste net ris in kear by har yn Amsterdam komste...’

‘Aste har wer sjuchste, sis dan, dat ik it jild net alhiel foar elkoar ha. Want as ik kom, Pier, dan sil it rejaal wêze. Mar it komt wol goed.’

‘As it mar goed komt,’ sei ik dan.

‘It komt goed, Pier!’ sei er dan. ‘It komt sa goed, as der eat hjirre goed komme kin, hear!’

En dan kaam er mei syn grouwe knûst der oan, en dan woe ik wol efterút gean, bang dat er my op 'e rêch sloech, want it wie in wrikkert fan in keardel.’

Pier nimt syn glês bier op en hâldt it tsjin 'e lampe. Hy stoarret der troch hinne en fynt it sawat like moai, neffens syn wize fan sjen, as in kender fan kinst in moai skilderij. Yn gedachten bliuwt er dan sa in toarn sitten.

‘En hoe fierder, Pier?’ freget Lammert.

‘Fierder?’ seit Pier, ‘wel, dyselde smidssoan is op in grutte metaal-fabryk yn Mokum kommen. Hja binne no troud en, as ik it sa sizze mei, in bêst boask is it. Nee,’ seit Pier, wylst er wer troch syn bier hinne stoarret, ‘myn nijtsjes binne altyd noch net sa ferkeard. Om 'e divel net!’

‘As it mar mesjolleme is,’ seit ien fan 'e mannen en hy makket mei syn fingers de beweging fan jildtellen.

‘No, ja,’ seit Pier, ‘in foantsje sit der fansels wol oan... dat wol...’

Hja laitsje en sjugge nei Pier, saneamd Pier Post, lykas er dêr no op 'e stoel sit, de skonken foarút, de hannen yn 'e bûse, de ferkleurde hoed op syn fersutere troanje wat efteroer. Der komt efkes rêst yn 'e tapkeamer. Lammert smûcht oan syn kalken

eintsje en stoarret yn it ljocht fan 'e lampe op, dat, ûnder 'e wite kap wei, in see fan strielen oer dizze samling fan earme minsken stjoert.

Dan giet Nynke bedaard oerein. Hja draait har grutte wetterige eagen nei de balken ta en docht de mûle iepen. In aaklik liet klinkt der troch de keamer.

 
‘O, moeder, die op 't kerkhof ligt,
 
Waarom ging u toch heen.
 
En liet u mij in eenzaamheid
 
Op aarde zo alleen.
 
Ik denk des nachts zo dikwijls aan
 
Mijn moeder, die daar rust.
 
En die als kind zo menigmaal,
 
In slaap mij heeft gekust...’

Hja sjongt it mei in skille stimme, falsk en mei rare úthalen. Yn 'e stille tapkeamer klinkt it hast as in kjirmjen fan immen dy't yn eangstme ferkeart.

As Nynke swijt, lit hja har stomp op 'e stoel delfalle en boarst ynienen yn triennen ut.

Ferheard sjugge de measten Nynke oan. Sa'n frjemd toaniel sjugge hja net alle dagen. Mar Pier, dy't har ken, giet oerein en rekt him út.

‘Manlju,’ seit er, ‘der wachtet my boppe in hearlik bêd en dat haw ik net alle nachten. Us Nynke begjint wer ris foar in kear te snotterjen. Ik gean ûnder 'e manufaktueren. Jûn jimme!’

En hy rint de tapkeamer út.

II Tegearre op stap

De oare moarns stapte Pier, taneamd Post, mei lange Lammert de dyk út. Lammert hie in izeren kistke op 'e rêch, of eigentlik hie it mear fan in grutte breatromp. Dêr siet syn hiele affearen yn: knopen en ilestyk, sjippe, jern, bân en jit hiel wat oare dingen. Hy

stapte mei de holle foardel, syn lang lichem krom; in sloppe figuer, dy't mei lange stappen fuortsloffe. Hy wie it byld fan in moedsume swalker, dy't rint, om't er moat, mar net, om't er nocht hat oan syn fak: it rinnen mei in earmoedich soadsje spullen by de huzen lâns.

Pier stapte der moediger op los. Hy wie net jonger as Lammert, mar der siet mear kriich yn syn uterlik. Hy swaaide, mei de oerjas los, wat ûnder it gean en hie meastentiids it wurd.

In sêfte oktobermoarn wie riisd oer 'e wrâld. Hja rûnen de grutte wei út nei it easten ta, mei beammen oan 'e kant, dy't in grut diel fan 'e fracht al misten. Stil en froed wie it fjild om harren hinne; hjir en dêr stie in feint of arbeider, dy't dong oer it lân smiet of mei de stadige jarrewein oer it lân ried, wylst er sels, heal yn 'e dodde, op de hobbeljende wein hinne en wer skodde. De sinne wie myld oan 'e loft.

Pier die syn hoed ôf; syn bleek, flanterich hier, dat jit net griis wie, makke in krânse om it begjin fan in keale plasse.

‘Dit is in moai moarnskuierke,’ sei Pier.

‘Jou my mar in briedstoel by Japik by de kachel,’ andere Lammert.

Pier swaaide mei syn hoed.

‘Sjuch de loft ris,’ sei er, ‘en sjuch de moaie natuer om dy hinne. Dit hawwe wy op dit stuit op 'e stedlju foar, Lammert! Dy sitte tusken 'e huzen, jonkje! Wy binne bûten!’

Lammert brimde wat.

‘Dêr hast it fjild!’ Pier swaaide wer mei syn hoed. ‘In wûnder fan fruchtberens, Lammert! It is suver jit sa grien as yn 'e maitiid. It fee fret him de bealch fol - dat hat it op ús soarte fan minsken foar. Mar ik sjuch dochs leaver dy glânzige bistkes hjirre, as dy skriele bistkes yn Hollân.’

‘Do altyd mei dyn Hollân,’ brimde Lammert.

‘Ik ferstean dy net,’ sei Pier, ‘in minske libbet by feroaring... Hjoed kuierje ik hjirre tusken de Fryske griene greiden en moarn sit ik ûnder de ljochten fan 'e grutte stêd... Sjuch... dêr haste no dy fûgels... dy sile mei elkoar de loft troch... Sjuchste wol...? Dy

geane nei it súd-westen ta. Dat binne de wylde guozzen, Lammert! Der komt froast, jonge! Ik bin ek sa'n fûgel... Hjoed hjirre en moarn dêre... ik bin in swalker op Gods wide wrâld...’

‘Ik leau wrychtich, datste it mienste,’ brimde Lammert. ‘Mar soe der winter komme, tochtste?’

‘Sa wis as in hûs. Ferline jier haw ik reedbân ferkoft op 'e baan te Ljouwert. Dêr haw ik jild mei fertsjinne... Dêr kin men noch ris in dûbeltsje oplizze, as de loft sawat knjisterich is en alles stiet nei winter. No, dan sjugge de lju net op in pear sinten... Dan is de hikke fan 'e daam en de hiele wrâld oerémis...’

‘Winter... winter...,’ brimde Lammert, ‘en heal dea gean fan 'e kjeld.’

‘Dan nimste mar in jajem... net in al te lytsen ien...’

‘Ik drink net...’

‘No... ik wol... Mar dêrom hoechst dy net dronken te sûpen...’

Pier eaget in sydwei út en stoarret nei in pleats. Hy bliuwt stil stean.

‘Dy minsken ken ik,’ seit er dan.

‘Hokker minsken?’

‘Dy't dêr op dy pleats wenje. Dy hawwe in soan, dy wennet oan 'e bûtenkant fan Mokum. In fijne saak. In winkel yn bûter en tsiis en al sokke dingen. Mar ik leau, der giet net folle om...’

Lammert laket. ‘De groetenissen fansels,’ seit er. ‘O, jonkje... wat bisto in grutte liger...’

‘Der mei my wat oerkomme, as it net wier is... In kreaze winkel hawwe se yn 'e Javastrjitte..’

‘Hoe fynste dy lju dochs,’ seit Lammert, dy't it net betrout. ‘It is al wûnder, datste dêr altyd tsjin Friezen oanrinste...’

‘In keunst!’ andert de oare. ‘Do sjuchste mar nei de nammen op 'e doar. As it ien mei in a is, no, dan haste hast altyd byt. Kamstra, Jansma, Postma en al sa fuort hinne. Do skillest oan, of do dochste de doar iepen, as it in winkel is. En dan praatste in mûlfol Frysk. As it in Fries is, sil er dy altyd te wurd stean. Dy is altyd bliid, as er in wurdmannich Frysk prate kin. En dan wurdt der riddenearre oer hûs en folk thús en dan litte se wol it ien en oare los. En dat ûnthâld ik.’

‘O, hearken... wat biste in smycht, Pier!’ seit Lammert.

‘Wel nee, jonge... ik doch de lju dochs in plezier... gjin kwea... Mar ik moat hjirre dochs efkes sjen. Wy kinne net tegearre gean, want dan is de reamme soer...’

Hja prate ôf, dat hja elkoar wer yn in sûpershúske wat fierder oan 'e wei treffe sille. Pier giet allinne de reed op. Hy slacht him it stof wat fan 'e bosken ôf, docht syn jas kreas ticht en set syn hoed rjucht op 'e holle. Sa giet er op de sydkant fan 'e pleats oan, dêr't er om folk oan 'e doar ropt. In jonge faam komt foar en Pier freget: ‘Fryster, is de frou der ek?’

Ja, de frou is der. Hja komt der oan. Pier stekt syn hân út.

‘Bliid, dat ik jo sjuch, frou... Ik miende al hast dat jimme hjir wennen, mar alhiel wis wie ik der net fan. Ik moat jo de groetenisse bringe fan jo soan!’

‘Myn soan?’ Hja rikt him min of mear skruten de hân.

‘Jawis, jo soan yn Amsterdam.’

‘Wel... hawwe jy dy sprutsen?’

‘Earjuster noch. En alles goed. Sa bêst... o sa bêst. Jonge, wat hawwe dy in moaie winkel yn 'e Javastrjitte. En it rint der sa hurd...’

‘Soa... giet it goed?’

‘En wat in pracht fan in winkel! Fan ûnderen oan boppen ta fol guod. Dat is mar buskes mei salm en sardines en jy kinne it sa net betinke; dat is mar Goudske en Edammer tsiis, en Leidske en Fryske yn alle soarten, oan tsiis út it útlân, Switserlân en Frankryk, ta. De deis, dat ik der wie, wie it der drok, mar hoe't it oars is, dat wit ik net fansels. In fet bûter, dat wie sawat leech, dat hie er de foarige deis oanslein; no, dat betsjut wol wat, net? Ik haw mar efkes mei him praat, want och, de man hie gjin tiid...’

‘En wie it mei allegearre goed?’

‘O sa bêst... Hy seach der bêst út, hear! Grou om 'e holle en sa en syn frou, no dy kin der ek wêze... Ik fertelde him, dat ik nei Fryslân gyng. Och, Friezen, dat lûkt altyd, dat wit de frou ek wol. Ik moast de groetenisse frâl, frâl oerbringe... Och, ik haw dan oars negoasje, spjelden, as de frou soms wat nedich is, en pleisters... Mar men is dochs altyd bliid, as men sa op 'e swalk ris in lânsman

oantreft... Frjemd is frjemd en eigen is eigen, mar ik tocht, ik sil dochs gau de groetenissen efkes oerbringe...’

Ja, fansels... de frou wie tankber. Oft hja ek it iene of oare nedich wie? No, wat spjelden koe hja wol brûke. Hja betellet him mei in kwartsje. Pier nimt de hoed ôf en is tankber. Hy nimt in hertlik ôfskie en rint fan it hiem ôf.

III Pier en de leafde

As Pier en Lammert út it sûpershúske weikomme, is Pier syn noas wat reader wurden. De wyn is wat opstutsen. Pier docht de krage fan syn jas op en begjint te hoastjen.

‘Do hast in rare hoast oer dy, Pier,’ seit Lammert.

‘Ja, jonge,’ seit Pier, ‘ik moat no en dan ris smard wurde, oars ferrustkje ik fan binnen...’

‘Do sûpste tefolle, Pier.’

‘En do brûkste neat, wol?’

‘Ikke net, hear!’

‘Dan biste dêrom sa meager as in ein latte. De bonken kreakje dy ûnder it gean. Do mochtste ek nedich wol ris smard wurde, maat!’

‘Mar net mei drank.’

‘Dan mar mei dreage molke. Mar dat is fansels dyn saak en net mines.’

Hja rinne in ein fierder, mar prate net safolle mear. Krom foaroer rint lange Lammert yn 'e wyn op, wylst syn kistke op syn rêch elkkear op en del giet.

‘Der komt oar waar,’ seit er.

‘Earst ûnwaar en dan froast,’ andert Pier, ‘tink der ris om.’

Hja bokselje in ein fierder; Pier set syn âld hoed djipper op 'e holle. Syn skier lang hier waait fan siden út. No en dan draait er him efkes om, om ris goed út te hoastjen.

‘Ik woe wol ris sitte,’ seit Lammert op it lêst, ‘dêrjinsen leit in heap stiennen.’

Oan in heap hat men dêr in poarsje stiennen oploege, om dêr letter de ferkearde einen fan 'e strjitwei mei op te lapjen. Lammert siket it smout plakje efter de heap, en Pier lit him nêst him yn it gers delsinke. Lammert hellet in heale bôle út 'e bûse wei en in stik pompier mei in kyltsje spek der yn. Mei in âld smoarch knyft snijt er it spek oan repen; hy langet Pier in stikje oer, mar dy skodhollet.

‘It is my jit te ier om te iten,’ seit er.

Mei de mûle fol, wylst syn wangen útpûlje as dy fan in aap, andert Lammert, dat it hiele skreppen om it iten is.

Mar Pier sjucht it fjild oer en andert net. Hy stoarret de fierte yn, dêr't in stomp toerke út 'e sljuchte fjilden omheech riist. Dan hellet er in flesse út 'e bûse, dy't er fan 'e moarn healfol mei spiritus koft hat. De oare helte is wetter; hy set de folle flesse oan 'e mûle en begjint te drinken.

Lammert skoddet mei de holle.

‘Pier, wat biste stom,’ seit er.

‘Dat koe sa wol wêze,’ jout Pier ta.

Hy stoarret de fierte yn en ferfalt yn prakkesaasjes.

‘Dat is myn doarpke,’ seit er dan, ‘dêr't wy no hinne geane. Dêr kom ik wei.’ Hy wiist nei de stompe toer.

‘Biste dêr berne?’ freget de oare.

Pier knikt.

‘Mar folk haw ik der net mear. Us mem is al dea, heit haw ik nea kennen. In goed sloof, ús mem. Hja moast it ris witte, hoe't it my fergien is. Hja moast my hjir sa ris sitten sjen. Hja soe har yn har grêf omkeare, as hja it wist...’

Pier suchtet ris en lûkt in mankelyk gesicht, wylst er mei de rêch tsjin 'e stienbult oanhinget. Syn eagen, dy't read wurden binne, sjugge drôvich foar harren út. Pier is ien fan dy minsken, dy't net fleuriger wurde fan 'e drank, mar earder swiersettich.

De wyn sjongt troch de beammen oan 'e kant fan 'e strjitwei, blêden wurde fan 'e twigen skuord en stowe de fjilden oer. De fearten wurde rûch en wolkens begjinne der boppe te driuwen.

‘Ik haw altyd in goed thús hân by ús mem; doe't hja wei wie, wie

't mis. Ik hie gjin sittend gat mear.’

‘Do hast likemin as ik boaske west, wol Pier?’

Pier skoddet mei de holle.

‘Nee, feint, dat net... Mar it hie hast al wêze kind...’

‘Haste ea ferkearing hân, Pier?’

‘Ienris... letter haw ik wol mear froulju kennen, fansels. Mar dy iene... sjuch.. dat wie in earlike ferkearing...’

‘Hat hja dy dien jûn, Pier?’

‘Ja, dat hat hja... Hja krige omgong mei in oar, mei in boeresoan. Dat wie in smycht, dy fint. Dy hat har yn 'e macht krige... oant hja fan him in bern krige...’

‘En hy boaske har net?’

‘Kinste begripe... In boeresoan mei sinten... Dat bern is earne oars te wrâld kommen; hy hat it út 'e wei moffele... dat moast fuort fansels...’

‘En libbet dat bern noch?’

‘O ja, dat libbet noch... mar hjirre net... Hy wiist it westen yn. Dy is dêrjinsen, oan 'e oare kant.’

‘Hollân?’

‘Ja, ik ken har goed... ik sprek har noch wol ris...’

‘Aste yn Hollân biste?’

‘Ja... hja liket krekt op har mem. Itselde blanke gesicht, mei moaie donkere eagen... in tsjep gesicht.’

Pier suchtet ris. Lammert hat syn miei dertroch krigen. Hy skuort in tropke gers ôf en faget it mês der oan ôf, wylst er mei syn lippen smakt.

‘Sjuchste dat wiif noch wol ris, Pier?’

‘O, ja...’

‘Wennet hja hjir jitte?’

Pier knikt mei de holle.

‘Yn it doarp?’

‘Ja, dêr hat hja in winkel en in kofjehûs... ik kom der noch wol ris...’

‘Dat spek wie sâlt,’ seit Lammert, ‘ik sil in swolch pils út 'e feart nimme.’ Hy hellet in napke út 'e bûse wei en giet nei de feart ta,

dêr't er it napke fol skept.

‘Hâld ris by!’ seit Pier dan. En hy hellet wer syn flesse foar it ljocht. Mar Lammert skoddet mei de holle. Dêrop nimt Pier in swolch.

‘Dus, âlde leafde,’ seit Lammert jit.

‘No, ja...’

Hja brekke op, om fierder te tsjen; de fierdere wei lâns, as hja yn 'e wyn op panderje, is Pier stil, in hiel oar minske, as fan 'e moarn.

Der komt har folk efter op, de measten op 'e fyts, inkelden mei in auto. Dat is folk fan 'e wykmerk, heldert Pier op; hja tsjugge wer op hûs oan. Der binne laitsjende en gobjende jongfeinten by, dy't in glês bier hân hawwe en in spul útjouwe, dat it wit hoe fier de dyk oer klinkt.

De swalkers draaie in sydwei op en rinne no op 'e grint, dy't har ûnder 'e soallen knarst. By in hikke bliuwt Pier efkes stean. Hy sjucht it lân oer, dat oan wjerssiden fan 'e bochtige wei leit. Dêrjinsen, oan 'e oare kant fan it doarp, dat no tichte by is, mei beamte oan 'e bûtenkant, dêr't de toer as in beaken út op riist, leit in pleats.

Pier skoddet de fûst.

‘Aste noch ris yn myn hannen ferfalste...,’ sûzet it oer syn lippen. Lammert sjucht him ferheard oan.

‘Wat sille wy no hawwe. Wurdste net lekker?’

Pier jout gjin andert.

‘As ik dy noch ris yn 'e knyptange krij... wat sil 'k dy piipje litte...’

En hy skoddet de fûst en stoarret it fjild oer, dêr't yn 'e fierte de pleats oerein riist.

‘De wjirmen pleagje dy leau 'k,’ ornearret Lammert. ‘Do kinste better in byt ite.’

‘Ik moat dêrjinsen hinne,’ andert Pier, ‘nei dat kofjehûske...’

‘Wennet hja dêr faaks... do witste wol?’ freget syn maat.

Pier knikt.

‘Ik haw in boadskip fan har bern meikrige.’

Lammert laket, as soe er dûbeld gear falle.

‘In boadskip fan 'e dochter? Hâld op! Hâld op!’

‘Nee,’ seit Pier, ‘mar dizze kear is it wier.’

‘Wier seiste?’

‘Wier... en it is beroerd genôch, dat it wier is.’

Lammert wol der grappen oer meitsje, mar Pier giet der net op yn. Oft er him tejûne wer yn it doarp treffe kin, freget Lammert. Ja, dat kin. Lammert, dy't besykje sil noch wat te ferkeapjen, rint de dyk út. Syn klean flodderje om syn stôkeftich lichem, dat sa meager is, dat er wol in sjamme liket. Yn syn earmoedige klean, mei wurge, ôfmêde hâlding, syn âlde hoed, dêr't er djip yn wei sit, koe er wol it byld fan 'e Earmoede foarstelle. De earste skimers fan 'e jûn komme al oer 'e wrâld.

IV In rúzje

Pier stapt it kofjehûs yn. In frisse lucht komt him temjitte, as fan sjippe, polke en skjinne gerdinen. It liket der kreas en himmel, al kin men, troch de skimer, alles net skerp opnimme.

Wat Pier wol skerp sjucht, is in figuer op in stoel, by in rûne tafel. Grut is de frou, dy't der sit, wat foars fan lichem, mar dochs net oerdiedich swier. Hja hat in smelgouden earizer op; dêrûnder komt har blanke gesicht, mei de donkere eagen, goed út.

Hja breidet, mar lit de priemmen daalk rêste.

‘Pier ferdeald,’ seit hja.

‘Ja,’ seit Pier. Hy rint nei har ta en jout har de hân. ‘Heiltsje.’

‘Hoe giet it?’

‘No... ik bin noch net alhiel binnen, mar in bulte skeelt it net.’

‘Och... och...’

‘No ja, der moat in grapke by lâns.’

‘In kop kofje?’ freget hja.

Pier betinkt him efkes. ‘Jou my mar in glês bier,’ seit er dan.

Hja giet oerein. In flink wiif is hja jit altyd. Pier folget har mei de eagen. Hja hat wat stille, sêfte bewegingen. It is te sjen, dat hja yn har jonkheid tsjep west hat.

Hja skinkt it bier yn en set it op 'e tafel del, dêr't Pier in sit oan nommen hat, flak by it finster. Hja giet flak foar him stean. It skimerljocht falt op syn gesicht, dat er wat ôfkeard hat.

‘Do haste hjir yn in skoft net west, Pier. Froeger kaamste faker...’

‘Dat koe wol wêze.’

‘Do moatste dit âlde doarp net ferjitte. Wy kenne elkoar sa lang al.’

‘Al fan 'e skoalle ôf,’ seit Pier.

‘Ja... al fan 'e skoalle ôf.’

Der is in swijen yn 'e taap; bûten rûzet de wyn oan 'e finsters en no en dan heart men it knappen fan it fjoer yn 'e kachel, dat troch it healiepen doarke fjurrige skynsels yn 'e taap smyt.

‘Wy hawwe tegearre dizze dyk as bern wol lâns west, Pier.’

‘Ja, dat hawwe wy...’

Hja sjucht him ris oan en seit dan: ‘Do sjuchste der net goed út, Pier...’

‘Soa, net?’

‘Nee, jonkje... Do biste meager en...’

‘Ja?’

‘Pasje goed op dysels, jonge... Op dyn sûnens...’

‘Dat komt wol goed...’

Hja freget wer't er no wei komt?

‘Ut Hollân,’ andert Pier.

‘O, út Hollân.’

Hja giet wer werom nei de tafel ta en nimt har breidzjen wer op. Pier sjucht, hoe't it fjoer giele glânzen op har antlit falle lit.

‘Haste der ek kunden sjoen?’

‘O, ja.’

Hja bûgt har oer har breidzjen hinne en de priemmen fleane hinne en wer.

‘Haste... Joukje ek sjoen?’

‘Ja.’

En de priemmen geane mar!

‘En... hoe wie it mei har?’

Pier seit neat. Hja tilt de holle op, de priemmen binne yn rêst.

‘Dat koe wol better, Heiltsje.’

‘Hoesa?’

Langstme leit der op har gesicht. Pier begjint mei in sêft lûd, folle sêfter as men oars fan him wend is, te fertellen.

‘Foar in deimannich wie ik yn Mokum. By de huzen lâns om wat te ferkeapjen, fansels, mar it woe net slagje. Auto's genôch... moaie winkels, rykdom en sa... mar gjin sint foar my. Ik tochte de jûns: lit ik der noch ris op útgean. De nacht op in bank yn it Vondelpark, mei it leaf fan in beam as sa'n soarte fan tek... sjugge jy, dêr hie ik net folle sin oan. Op it Rokin rin ik sa'n pear lytse kafee's yn, sa foar de geande en kommende man. Al faak wurdt in swalker ta de doar út stjoerd, mar ik trof it, want hja lieten my begean. En ik hie massel, ik die in sintmannich op, genôch foar in sliepstee. Ik tink... hjir briedt myn hearring, lit ik it hjir ris fierder besykje. Ik kom yn in dwersstrjitte en stean dêr foar in tsjeppe bar, moai opskildere, reade gerdinen foar de finsters. Ik weagje it en stap nei binnen ta. Der binne allinne mar twa manlju, dy sitte op sa'n heech stuoltsje, sa'n soarte fan kakstoel, sil ik mar sizze, foar 'e taap. Oars is der nimmen. Ik nim de boel ris op, allegearre moaie gerdinen, spegels, goud behang, skilderijen en folle net genôch. Der wurdt efter in gerdyn oan 'e kant skod en dêr komt hja oan...’

‘Joukje?’

‘Joukje’. Hja sjucht my net. It wie der ek wat skimerich, wat lampkes mei bûnte kappen joegen sa'n foech skimerljocht. Wat wie hja moai! Moaie klean, bleate earmen en grutte bellen yn 'e earen. It gesicht like wol opferve, mar dochs moai, as in print. Ik seach daalk, dat hja it wie... oan 'e eagen.

Hja prate mei de manlju. Deftige hearskippen wiene it, net fan dat soarte, dat wy wend binne yn taperijen te treffen. De iene like sa'n tritich jier... De oare wol... fyftich. Wat hja sei, ferstie ik net... want hja hat in lûd as jouwes... wat sêft. Mar safolleste better ferstie ik, wat dy keardels seine... Heiltsje! Dat wie gjin praat tsjin in famke as hja is.’

Yn it ljocht fan it fjoer liket it gesicht fan 'e frou op in wyt

masker. De eagen steane wiid iepen, as Pier fierder giet.

‘Ik brim efkes en dan sjucht hja my. Daalk komt hja op my ta, wat ferslein, dat seach ik.

‘Is dat Pier net?’ freget hja.

‘Dat is Pier,’ sis ik.

‘Witte jy ek, hoe't it thús is?’ seit hja.

‘Ja,’ sei ik, ‘thús is it goed.’

‘Mei ús mem?’

‘Ja, mei jo mem. Mar hoe is it mei jo, Joukje!’ freegje ik.

‘Dat sjugge jy!’ sei hja. Hja draait har ris om yn har moaie klean, set de hannen yn 'e siden, laket - as ien út 'e komeedzje.

En ik skodholje mar.

‘Hark ris, Pier,’ seit hja, ‘kom hjir moarntemiddei efkes by my oan... dan kinne wy ris prate oer thús en sa. Dan is hjir suver neat te dwaan... No moat ik efter it buffet... Moarn om in oere of trije...’

Ik gean nei bûten ta. Dêr stiet in polysje op 'e hoeke. Ik freegje, oft er my ek sizze kin wat foar in saak dat is. Ik lis him alles út, dat dêr in dochter fan in frou, dy't ik goed ken, yn 'e taap stiet en sa. Is dat bygelyks in plak foar in fatsoenlik famke?

‘Nee, natuurlik niet,’ seit er.

‘Dus, dat is alhiel mis.’

‘Ik heb nog nooit een meid gezien, die in zo'n soort zaak niet naar de bl... ging,’ sei er.

Oft hja mearderjierrich wie, frege er. Ja, sei ik.

‘Dan is er niks aan te doen; dat soort meisjes deugen toch niet. Bemoei je er maar niet mee.’

Ik de stêd troch, nei myn sliepstee; ik mei oars graach sa ris troch de stêd swalkje, Heiltsje... mar doe... nee... ik hie der gjin sin oan. It woe my de kop net út. De oare deis ik wer nei har ta. Hja wie no allinne. Hja fertelde my fan har froegere tsjinst, dy't har net befoel; in kring fan in wiif, sei hja, en faak krige hja gjin iten genôch yn it lichem. Dan haw ik it no better, sei hja. ‘In bêste kost en goed jild fertsjinje, in heap foantsjes.’

‘Ik wit net,’ sei ik, ‘oft jy it no wol better hawwe. Ik soe sizze, fan

folle minder...’

Hja seach my raar oan.

‘Hoesa... folle minder?’

‘Jimme mem moat dit witte,’ sei ik.

‘Pier... net fertelle!’ frege hja, ‘hja sil it net begripe... En der is neat oan 'e hân... ik bin der dochs sels by...’

‘Jimme mem sil it witte,’ sei ik.

Der kamen wurden. Hja kaam op it lêst raar út 'e hoeke. Hurde wurden foelen der... Heiltsje... hja hat my op it lêst útskolden.

Ik koe neat mei har wurde... Mar... mar... ik woe jo warskôgje. Dat giet dêr net goed...’

By it fjoer sit Heiltsje mei de holle foardei. As hja de holle optilt, sjucht Pier, dat der triennen oer har wyt gesicht rinne.

‘Sa mem, sa dochter,’ seit hja.

‘Nee Heiltsje, dat meie jy net sizze. Want, dat is net sa...’

Hja giet oerein en stekt de lampe op. Har bleek gesicht liket in wanhoopsmasker yn it ljocht. As hja de gerdinen tichtdien hat, begjint hja wer te breidzjen. Pier sjucht it bewegen fan har fingers; har hege lea is jit like flink en rjucht as earen, mar har gesicht is smertlik ferlutsen. Bûten klinke de stimmen fan lju, dy't op wei binne nei hûs ta. Dan wurdt der in fyts tsjin 'e gevel oansmiten.

Ynienen in flap wyn. De doar giet iepen en Pier sjucht ynienen, wa't it is: syn fijân. De holle fan 'e boer is read en de grutte, glânzgjende eagen, binne read berûn. Syn grut, jit swart bosk hier hinget him in ein oer 'e foarholle. It lyts snorke is eptich oandraaid boppe syn sinnelike mûle.

‘Heiltsje, in glês bier!’ Hy laket har ta; grutte wite tosken blinke ûnder syn snor.

Heiltsje hellet in fleske bier en skinkt it yn. Pier sjucht, dat hja it hast net dwaan kin, sa trilje har hannen.

Mei in plof hat de boer, dy't lang net fêst op 'e gong is, him op in stoel delfalle litten; as hja it bier foar him delset, pakt hy har by de earm beet.

‘Wel, Heiltsje... hoe giet it?’ En hy laket har ta, wylst syn wite tosken flikkerje.

‘Goed... Loslitte, boer!’ Ferheftich skuort hja oan har earm. Mar hy jout gjin krimp.

‘Do haste altyd ek net sa bang fan my west, wol?’ seit er dan.

‘Spitich genôch net!’ Mei in heech, krasserich lûd komt de stimme út 'e hoeke by it finster wei. De boer lit Heiltsje los; hy stoarret nei de hoeke ta en docht, oft er Pier der foar it earst sjucht.

‘Wel diveker,’ seit er, ‘dêr ha jy him.’

Pier syn eagen ljochtsje mei de fellens fan 'e hate, dy't der yn him fjurket.

‘Raar folk hawwe jy yn 'e hûs, Heiltsje!’

De boer laket wer en hy docht dat op in rouwe wize. Hy drinkt syn glês bier leech en bliuwt efkes sitten; dan rint er nei de taap ta.

‘Jou my noch ien, Heiltsje!’ Hy besiket syn earm om har hinne te slaan. ‘Soa... âlde merje.’

‘Hâld dyn hannen thús!’

Pier is oerein gien en stiet dêr driigjend yn 'e tapkeamer. Yn syn eagen wennet sa'n moardsucht, dat de boer efkes stil is. Mar dan is it, oft syn grime safolleste fulder oplôget. Hy giet in stap op Pier ta. ‘Wel,’ seit er stadich, ‘wat seit de skoaier?’

‘Hâld dyn hannen thús, smearlap datste biste!’

Pier hat syn hân slein om 'e hals fan syn bierflesse en stiet driigjend foar him.

‘Smearlap, seit dy skoaier... Wel... sa'n skoaier.’

It komt súntsjes oer syn lippen, mar der sprekt in see fan grime yn. Wer komt er in stap tichter by Pier. Hy stiet no tusken de lampe en Pier yn, in grut breed skaad, in heale holle heger as hy.

‘Lit my in skoaier wêze, mar ik meitsje teminsten gjin froulju ûngelokkich, lykas do!’

‘Pier!’ In eangstrop klinkt de taap troch. De frou, triljend oer har hiele lichem besiket de boer by Pier wei te hâlden, mar hy skaait har oan 'e kant mei in draai fan syn grouwe earm.

‘En dit seit my sa'n skoaier, sa'n stjonkende skoaier...,’ klinkt it oer syn lippen.

‘Smycht datste biste! Witste wer't dyn dochter is, dyste by dat earme sloof oerwûn haste en dyste it lân útdreaun haste...’

‘Pier! Pier!’

‘Myn dochter, seit dy skoaier... Ferd... as it net wier is...’

Bleek stiet no de boer foar Pier.

‘Dy spilet de hoer yn Amsterdam!’

‘Dat liichste... ik sil dy...’

‘Dyn dochter is krekt asto biste... Dy lijt in libben as in slet!’

‘Dat liichste!’

Hy is no ticht genôch by Pier kommen; Pier ûnderhellet syn earm en slacht mei krêft de flesse op de holle fan syn fijân. Bloed streamt him út syn lippen - op de flier rinkelt it glês.

Eangstich klinkt it gûlen fan 'e frou, dy't, wyt as in deade, tusken beiden yn besiket te kommen. De boer liket efkes heal yn 'e sûs, mar dan stekt er syn grouwe earmen út.

‘Sa'n skoaier!’

Hy pakt, wylst it bloed him oer syn festje rint, syn tsjinstanner beet. En folle sterker mei syn trochfuorre lichem as de swalker, tilt er him op, as wie it in fearke. Hy smakt him mei reuzekrêft yn 'e hoeke del. Hy rint op Pier ta. Mar dan is it, oft de eangstme Heiltsje grutter moed en krêft jout. Hja smyt har foar de boer en presset har lichem tsjin sines.

‘Fermoardzje him net... toe, doch it net... Doch it om my... Toe... toe...’

Triljende stiet hja foar him, mei de earmen om him hinne, har fluentsjende lippen tichte by sines.

Swietsjeswei bedarret de boer; it boarst dat wyld hime, wurdt wat rêstiger.

‘Sa'n skoaier...,’ seit er jitris.

Hy lit him fan har nei it midden fan 'e taap ta liede. Stadichoan bedarret er. Efkes letter stiet er bûtendoar.

V De gefolgen

As er fuort is, rint Heiltsje dalik nei Pier ta. It liket in aaklik heapke minske, dat dêr stil hinne leit. Hja tilt Pier syn holle op en neamt syn namme. Syn eachlidden geane omheech en hy sjucht har oan.

‘Ik leau, dat ik in lytse oplawibus krigen ha,’ seit er. De lichtmoedigens fan 'e swalker liket daalk wer boppe te kommen. Pier kin tsjin in stjitsje; it libben hat him nea mijd. ‘Hy is safolle mânsk wol, as ik... Is er fuort?’

Ja, hy is fuort. Heiltsje, no frij fan 'e lêst fan har eangstme, begjint te praten.

‘Hy komt hjir suver nea... allinne as er dronken is, en dan sliept er syn kniper út thús yn 'e skuorre op it hea. Noch net ienris yn in jier komt er hjir...’

Pier, dy't wer oerein skarrele is en op 'e stoel sitten gien is, dy't hja him taskoot, andert: ‘Dêr passet er wol foar op, dat er hjir net folle komt. Om syn dierbere namme... Jimme binne noch âlde kunden...’

‘No ja, dat is ek sa. Mar dat is al sa lang ferlyn... Hy blette noch al wat. Hy sil wol yn it hea lizze, as er teminsten goed thús kommen is.’

‘Dat bloeden hie neat te betsjutten,’ seit Pier. ‘Soa... yn it hea...’

‘Ja, dêr sliept er ornaris syn kniper út...’

‘Jonge, noch ta,’ andert Pier, ‘wel...’

Hy ferfalt yn prakkesaasjes. Hy stoarret foar him út, in hiel skoft lang sjugge dy eagen altyd mar foar harren út.

Op it lêst hellet er in kalken eintsje út 'e bûse - in fiis kalken eintsje. It is sa snústerich, dat men it net begrypt dat immen sa'n ding yn 'e mûle hawwe wol. Dan grabbelt er yn syn broeksbûse; in stikmannich swarte tabakstriedden komme der foar it ljocht, dy't er mei soarch yn syn piip docht. Dan taast er wer yn syn bûse.

‘Jonge,’ seit er, ‘ik haw gjin lúsjefers.’

‘Ik ha se wol.’

Hja langet him in doaske oer.

‘Lúsjefers kin men net bûten,’ is Pier fan betinken, ‘as jy der net om ferlegen binne, dan...’

‘Wel nee, nim it mar mei, jonge. Dat hat suver neat te betsjutten.’

Pier sil syn piip opstekke, mar hy betinkt him.

‘It waait wol wat hurd bûtendoar,’ seit er, ‘dat smoken kin noch wol wat wachtsje.’ Hy stekt alles yn 'e bûse.

‘Ik haw yn it doarp in freon, dy't op my wachtet... dêr gean ik no mar hinne...’

‘In freon?’

‘Lange Lammert. Hy rint mei jern en bân. Ik wit net, oft jy him kenne.’

Ja, Heiltsje ken him wol. Hja prate jitte in amerij, dan rint hy op har ta en jout har de han. Hy sjucht hâr oan.

‘No, Heiltsje, it bêste! En wol betanke foar alles...’

‘Foar wat?’ freget Heiltsje. ‘Wat bedoele jy?’

‘Foar alles!’ herhellet Pier. ‘Foar jo goedens en jo freonskip en sa...’

Wel,’ andert Heiltsje, ‘it liket wol, dat jy in lange reis dwaan sille.’

‘Ja, dat koe wol ris sa wêze.’

‘Wêr geane jy dan hinne, Pier?’

‘No... nei de bajes of sa...’

Hja pakt him by in earm beet. ‘Nei de bajes? Pier... wat hawwe jy yn it sin?’

‘Ikke...? Neat hear... suver neat... Neat te betsjutten.’

‘Pier!’

‘Wat is der oan?’ Mei reade, bloedberâne eagen sjucht er har oan.

‘Jy dogge dochs neat, wol?’

‘Ikke... ha... nee, 't hat suver neat te betsjutten.’

‘Wier net?’

Hja sjugge elkoar oan. Oer Pier syn ferfallen troanje, dêr't it drôve stimpel op leit fan in pauper, in drinker derby ek, komt efkes in sêfte glâns. Sa komt op in kâlde donkere hjerstdei efkes de sinne troch de wolkens, as om de oantins oan 'e simmertiid lib-

ben te hâlden.

‘Heiltsje!’

‘Pier, it bêste.’

No stiet er bûtendoar. De wyn gûlt oer 'e fjilden, oer 'e wei hinne, lûkt en hellet oan Pier syn âlde oerjas - as er in flesse út 'e bûse kriget - wyndert mei syn hier, omstreaket syn gleon, read gesicht; fierder fljucht er dan yn 'e jûn op, dy't no tsjuster en near oer 'e wrâld leit.

In laits as fan in sot, komt der op Pier syn gesicht, as er nei de flesse sjucht.

‘Do biste jit hiel bleaun, jonkje! Ik soe sizze: better ik stikken as do, myn freon... ha, ha, ha.’

Hy drinkt en hy drinkt oant der net in drip mear yn is. Hy smyt de flesse fan him ôf - mei in plûns falt er yn 'e feart. Pier set syn hoed wat stiver op en rint fierder. De wyn mei gûle en beare, it gûlt en beart fan binnen by him jit fûler. Ja, dêr stoarmet it noch ris echt! Dat en de drank makket Pier sa nuver, dat it ferstân alle bannen dy't it bine, fan him ôfsmyt. No is Pier gjin minske mear... de divel is yn him fearn.

Hy swaait oer 'e wei, no en dan bliuwt er efkes stean en skoddet er de fûst tsjin de swarte nachtloft...

Hy komt Lammert tsjin.

‘Hei... hei... sjuchste neat?’ ropt Lammert, as er him foarby sil.

‘Ik moat dêr noch efkes hinne,’ seit Pier. Hy wiist nei de pleats. Hy brimt sawat, dat er jit neat fertsjinne hat. Lammert moat dêr mar efkes wachtsje. Pier giet fierder en draait de reed op; hege beammen fan it âlde hôf skodzje de krunen, as yn eangstme. De tûken lykje earmen, yn wanhope nei de himel opstutsen.

Sjuch, Pier glûpt de syddoar fan 'e tsjustere skuorre yn. De stoarm wol dalik de doar te pakken nimme, mar dat wol Pier net hawwe; hy docht súntsjes de doar ta. Pier taast mei de hannen foar him út. Hy rint stadich foarút, altyd mar foarút, oant syn hannen in muorre oanroere. Hy rint in oare kant út; raaien fan opsteapele hea aaie him syn troanje.

Pier taast yn 'e bûse. Hy hellet der in doaske út en stekt in lúsje-

fers oan, in lyts flikkerljochtsje barnt yn 'e nacht. Hy hâldt him foarút en daalk gloeie de koppen fan in pear raaien. Hja barne ôf... it fjoer komt oan it hea ta. Dat is in foer foar syn gleonens! It lôget ynienen op, flammen wurde der berne mei sa'n fluggens, dat Pier syn eagen it hast net folgje kinne. Ljocht oerstrielet de skuorre - Pier stiet der, yn syn reade antlit de útsinnich glânzgjende eagen, as in hellewêzen, dat it ûnk yn syn wreedste foarm opropt. Plôkjes barnend hea wurde fan it fjoer, as ljochtsjende konfetty oer him útgetten. Utsinnich laitsjend skoddet er dy fan him ôf; it is in raar lûd dat laitsjen... as fan immen, dy't syn ferstân mist.

Hark it no ris âljen... dat fjoer! It gûlt syn striidsin út, as in útlitten mûnster sjongt it syn sang. It rikt mei syn fjurrige earmen nei it tek, dêr't it reid yn in amerij fan yn 'e brân stiet. No is de hiele skuorre ien fjoersee... yn al syn macht hat Pier no it ûnk tewekker roppen, no wurdt it tiid om dit plak te ferlitten...

Mar wat is dat? Fjurrige tongen stekt it fjoer no efter him út nei in heablok, dat mar in smelle iepening foar him oerlit. Razend makket it in ljochtsee om him hinne - it is, oft it syn eigen skepper ferdwaan wol. No klinkt Pier syn stimme as de deadsrop fan in minske, dy't yn gefaar ferkeart...

It âlet en knapt en raast en fjurket fan alle kanten. En wat is dat? As hie Pier syn lûd in echo, sa klinkt der út 'e hichte in oar lûd... yn deadlike kjeltme... yn wanhope... as focht der in oar om syn libben...

It fjoer rikt nei de bynten, fret oan it tek - in diel fan it tek komt mei in daverjend geweld del.

No giet it earst jit folle moaier! No komt de wyn der jit by... en yn bûn taaste se alles noch wylder oan. In brede lôge slacht de hege himel yn en wurdt meinommen fan 'e wyn - fjoer falt del op it tek, dat no fan twa kanten beneare wurdt.

Myriaden fan fûnken, as in ljochte flechtsjende kloft wit hoe heech boppe de tsjustere lannen, om in hiel ein fierder del te kommen en op de kâlde grûn te ferwurden.

In motorspuit wurdt helle; mei geweld wriggelt er as in breed

swart mûnster, dat de sliep fan moannen lang jit yn 'e eagen hat, loai de dyk lâns. It giet it hiem op en slangen wurde der útlein.

Dan is dêr in lytsfeint, dy't freget: ‘Wêr is de boer?’

Ja... wêr is dy? Dy is dochs noch net werom? Hat de lytsfeint de boer de skuorre yngean sjoen, mei de fyts? Is er dêr wis fan? Ja?

Men trapet de skuorredoar, dy't troch de gleonens ferset is, yn. Wolkens fan reek komme nei bûten ta; dêr efter lôget de fjoersee...

Mar wat klinkt der fan 'e golle ôf? Is dat net in minskestim? It is in wyld razen, dat jit boppe it âljen fan 'e bran útkomt... Is dêr in minske? Myn God...

De lytsfeint draait him om en fljucht it hiem op! In frou, syn frou, is tichte by, hja rikt har earmen de tsjustere himel yn.

‘O, God... hy is der dochs net... O, God... genede!’

Nije eangstroppen komme der fan 'e golle ôf - roppen fan in lijend minske, dy't wrakselet mei it wreedste fan alle fijannen fan wat libbet... it fjoer; in minske dy't syn smerten yn rouwe roppen útgûlt. Flak by de spuit stiet de brânmaster, in goede kunde fan 'e lju hjirre. Hy stoppet him de fingers yn 'e earen - dit bearen yn wanhope fan in minske, dy't mei de dea wrakselet, kin er net ferneare.

Lammert doarmet ek op it hiem om - hy hat syn maat troch de doar ferdwinen sjoen - wêr is dy no? Syn eagen siikje, mar hja fine neat.

Buorren komme op 'e brân ta. Men sjucht de lôgjende fjoersee, dy't geandewei hjitter wurdt. De lju fan 'e spuit geane op in distânsje stean, it is net mear út te hâlden. En elkkear geane der fragen fan 'e iene nei de oare: ‘Wêr is de boer?’

It fjoer beart en raast - bynten komme del, barnende stikken fan souders falle en struie in see fan fûnken om harren hinne.

‘De boer... wêr is de boer?’

As in ûn barnt de pleats. It hiele tek leit no en tusken 'e muorren gûlt en raast it fjoer dat him opjaan wol nei de himel ta, om dalik meinommen te wurden fan 'e jachtsjende wyn, de wrâld oer.

‘Wêr is de boer?’

In pear stikken muorre stean noch. Al it oare is no ferwoaste en ferneatige... alles... yn in amerij, dêr't minsken wiken en moannen oer arbeide hawwe...

Fuort, wat ienris de pronk wie yn dizze kontreien: de moaie, grutte pleats mei de hege foarein!

Mar noch altyd wit nimmen, wêr't de boer is.

 

Mar einliks hat it fjoer dochs syn krêften útfierd. Der is gjin foer mear foar syn wylde grime oerbleaun. Nee, alles is fuort. Der is neat mear oer.

No ja... men fynt in pear treurige heapkes. Dat is alles wat der oerbleaun is fan twa minsken. Twa ferkoale lichems...

It iene is fan Pier Post en it oare, ja... dat is fan 'e boer...


Vorige Volgende