Logo DBNL
Lok en lijen (2000)

Lok en lijen

(2000)–Bokke R.S. Pollema–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

De winkeljuffer

I

Keapman Marinus Klopma stie op in moarntiid yn 'e doar fan syn boekwinkel en eage de grêft fan it lytse stedsje lâns. Der gyng altemets in stedsjer foarby, dy't de finger in eintsje omheech brocht en teffens rôp: ‘Morgen, Klopma!’ Wêrop Klopma de lange piip út 'e mûle naam en wat steatich andere: ‘Goeie morgen’. Mei syn donker klotske op 'e keale holle, hie er wat âldeftichs oer him, dat net alhiel troch syn jierren rjuchtfeardige waard. Want hy wie noch mar fiif-en-fjirtich, en dus eigentlik jit yn 'e krêft fan syn libben. Mar syn foarkommen wie no ienris sa, hoewol syn eagen efter 'e brilleglêzen oars jit jong genôch fonkelje koene.

Hy seach nei lofts en die in lange haal út syn piip. De reek krôle him boppe de holle en waard wei ûnder 'e grêftsbeammen, dêr't de earste spruten oan kamen. Dêr kaam yn 'e fierte in feardich jong famke oan, dat fluch neier kaam. Klopma seach wer foar him út, stiif en omtrint strang, doe't hja him benei wie.

‘Dach koopman!’ sei hja, wylst hja by him lâns wipte.

‘Dach Hiltsje’, sei de oare en hy die wer in haal út syn piip. It famke rûn him foarby, de winkel yn en ferdwûn yn 'e djippe âlderwetske kas, efter yn 'e winkel.

Efkes letter kaam hja werom, sûnder mantel, sûnder hoed, mei in polka-kop en in pear fleurige eagen yn in reafallich, net ûntsjep gesicht.

Klopma draaide him om, gyng op in weardige manear de winkel yn en stoarre rjucht foar him út, de eagen oer syn bril hinne.

Op sa'n manear like er wat op in âlderwetske skoallemaster. Hy seach it famke rjucht oan en sei sêft, mar mei klam: ‘Hoe fer binne jou met 't kaften, Hiltsje?’

‘Noch nyt fer, koopman,’ lake hja, ‘want ik mut der noch met beginne.’

‘Wel, al myn leven,’ sei er, bedaard mar mei klam, ‘dat avenseart un bedroefd bitsje.’

En doe hja, him laitsjend oansjende: ‘Hou je mar stil, anders loop ik noch fut...’

‘Soa, soa...,’ grommelde er yn himsels. ‘Wel, wel...’

En syn bleek gesicht krige eat as in skaad fan in laits, want in echte laits wie it net. Mar doe't er de treppen oprûn wie en boppe yn syn ‘kantoar’ stie (de keamer efter de winkel woe syn suster, dy't syn húshâlding die, perfoarst as wenkeamer hawwe) die er wat nuvers.

Hy lei de piip del en smiet de draaifinsters iepen. Dat barde oars nea... hja sieten wol 360 dagen fan it jier ticht. Mar no kamen se iepen en hy stoarre nei de loft, dy't him ljochtblau, mei fearlichte wolkjes deroan, oer it stedsje bôge. Twa protters sieten yn 'e iperen beam foar syn hûs, mids it earste jonge grien en tsjotteren, dat it in merakel wie. Op 'e gevels oan 'e oare kant sparke it fan ljocht; it rút fan Van Seumeren, de krudenier, flamme. En doe begûn de boekhanler stil yn himsels te sjongen fan:

 

Met jou wil ik uit vissen gaan,

Falderiere, faldera...!

 

It wie in nuvere wize, of leaver, hielendal gjin wize. En de wurden wiene noch minder as neat. Fan wearde wie allinne it ljocht fan syn eagen en de lichtens fan syn hert. Hy gyng foar de spegel stean en die syn klotske ôf. Ungenedich-fel streamde it foarjiersljocht oer syn keale holle. Hy stoarre dêrop yn tinzen foar him út en út syn mûle kaam stadich in suchte. In grut en swier boek helle er doe út in kas wei en dêr mei op 'e earm - mei de foarsichtichheid fan in mem, dy't in lyts bern draacht - stoep er op 'e lessenaar ta, ticht by it finster.

En doe begûn er iverich te skriuwen, oant er efkes opseach, want der wie lawaai op 'e treppen. Mei sân hasten kaam syn suster ynstowen en fleach as in wyld op it iepen finster ôf, dat hja hastich tichtklettere. Doe gyng hja rjucht foar him stean en rôp: ‘Bist gek of súst 't wurde? Gister disse kamer 'n beurt geven en alles, en nou sústou... dou...’

Hja smoarde yn 'e wurden, wylst hy har spraakleas oanseach. Doe't der neat mear kaam, draaide er him wer om, en soe wer begjinne te skriuwen. Hja skodde lykwols de fûst tsjin him, fel en driigjend en rûn dêrop protteljend by de treppen del.

‘Malle Tys, dyste biste!’

Under yn 'e winkel sei hja, rôp hja omtrint, tsjin 'e winkeljuffer: ‘Boven het Marinus de ramen opensmeten...’

‘O ja?’ sei de winkeljuffer ûnferskillich.

‘Hè je 't nyt hoard?’ frege de âld-faam, har donker oansjende.

‘Nyt, dat ik 't sêge kan, juffer,’ sei de oare, bedaard mei it kaften trochgeande.

‘Hearken,’ sei de suster, ‘'t is hier anders flak boven... ik weet nyt hoe't er der bij komt... dat doët er anders noait...’

‘Ik oek nyt,’ sei de winkeljuffer bedaard. En doe't de suster wer nei de wenkeamer gien wie, noaske hja nijsgjirrich yn in boek, dat gloednij foar har lei en dêr't op it titelblêd stie: ‘Drie weken van liefde’.

Hja begûn it stilwei te kaften.

II

Dy middeis om kertier foar ienen gyng Klopma nei de kas, dy't yn 'e wenkeamer tusken twa bedsteden yn wie en skonk him in bitterts je yn.

Dat die er, sûnt er selsstannich man wie, alle dagen, nea ien minder, nea ien mear. Mar dy iene skonk er dan ek oan 'e râne ta fol, bedaard en mei krektens, lykas er alles die. Hy brocht de romer, ek al lykas alle dagen fan syn libben, nei de skoarstien-

mantel, winske syn suster - frjemd genôch, want it wie ommers al oer 'e middei hinne, mar ferkearde gewoanten rustkje meast djipper yn, as goede - ‘Frisse morgen’, en naam de kop fan it romerfol ôf. De suster sei oars meastal fan: ‘Dankje, oek se’, mar hjoed sei hja neat. Net in wurd. Hja siet dêr, net mear jong, as syn evenbyld, allinne wie hja wat reader om 'e holle, hie grutter eagen en wie wat tsjokker; mar hja hie itselde strange, ûntagonklike oer har, dat hy hiem hie.

De boekhanler stoppe syn piip en stiek dy oan. Blanke reekwolken riisden omhegens, waarden al grutter en rikten op it lêst oan 'e souder ta. Doe preau er foar de twade kear en smookte dalik wer mei krêft.

‘Nou, dat hoeft se gek nyt...!’ sei syn suster mei in foars lûd.

‘Hoe wúst segge,’ sei Klopma.

‘Do dampst hier alles der onder... denk un bitsje om 'e skoane gerdinen!’

De boekhanler die it wat bedaarder. Mar hy sei neat. Dit foldie de suster net. En dus iepene hja it fjoer fan nijs ôf: ‘Dou lykst fandaach wel nyt wys, earst fanmorgen met dy ramen...’

‘Frisse lucht is medisyn,’ sei Klopma en hy stiek bedaard in hân efter de skoat fan syn swarte jas en stie dêr sa, mei de oare hân oan 'e piip, as in byld fan weardichheid.

‘Ha, ha ha! Mut je nyt lache!’ hune de suster. ‘Wat 'n nijlichter... Jammer, datste se'n ouwe kop heste...’

Dat stiek him. - Syn suster koe rou útfalle, dat wiste er, mar dizze stjit kaam te bot oan. Hy makke bedaard syn weromstjit ree.

‘As 't slim komt,’ sei er bedaard, ‘bistou twee jaar ouwer as ik...’

‘Ik hè 't nyt over 'e jaren, mar over 't hoofd!’ rôp hja no heech út.

 

Dêrmei kaam de winkeljuffer om 'e hoeke fan 'e doar, en sei: ‘Daar is de seun fan Jan Dykstra om 'n boek, dat nij útkomen is, foar syn suster...’

‘Ik kom, ik kom,’ sei Klopma rêd.

‘Mar nyt se'n flau ding as onderlaast, seit er,’ ferfolge de winkeljuffer, ‘liefst 'n dik boek, met 'n stiif omslach...’

‘Ja, ja, ja, ja,’ sei Klopma. En yn 'e winkel kaam er, alhielendal wer weardichheid, de hân oan 'e piip, de eagen bedaard op 'e keaper.

‘Dach Dykstra! Jou wúden graach, hoar ik... un nij boek...’

En de soan fan Jan Dykstra, sterke, brede boeresoan, flak by, de stêd wenjende, sei: ‘Ik moat in boek hawwe, mar net sa'n flau ding mei skoalleferhaaltsjes, as lêsten, mar in moai boek.’

‘Un roman?’ Klopma lei bedaard de piip del.

‘Jawis,’ sei de oare.

Klopma liet syn eagen de winkel troch weidzje, seach, sa't it like, nei it plafond, doe de boekestellingen lâns, dêrop nei de jonge Dykstra, mar liet syn eagen op it lêst op 'e winkeljuffer rêste.

‘Mach 't...,’ sei er bedaard en weardich, ‘wat over de... liefde weze?’

Dizze frage brocht, sa't it like, de boeresoan wat yn ferlegenheid. Hy begûn te kucheljen, pluze wat oan syn strikje en grânze op it lêst, ûnferskillich: ‘Ja... dêr wit ik neat fan!’

Wêrop Klopma mei de eagen earst nei de boeresoan en doe nei de winkeljuffer, op syn weardichste manear sei: ‘Salle wij 't es wage?’

‘Ei ja,’ sei de boeresoan.

Rêder, as men fan sa'n weardich man ferwachtsje soe, fleach er dêrop by de ljedder op en naam er in boek mei in stive bân fan 'e stelling.

‘Hier dan,’ sei er, doe't er wer ûnder wie. Mei in plumo jage er in pear stofkes fan it wurk, dat er dêrop iepene.

‘Jou suster is fanself gyn kyn mear,’ sei Klopma, ‘sij is...’

‘Achttsjin,’ folle de boeresoan oan.

‘Nou ja,’ sei Klopma, ‘dit is un boek foar groate meensen, mar ik loof,’ sei er kucheljende, ‘daar magge wij jou suster wel bij rekene...’

Hy sette in foet foarút en naam alhiel in ûnderwizende hâlding oan.

‘Ut gaat over 'n meiske fan rike ouders; gyn geld wurdt der spaard om un groate dame fan hur te maken. Se krijt (Klopma

sjucht tafalligerwize syn winkeljuffer oan) se krijt... eh... ferkearing, of... eh... is ferloofd, se as dat hyt. Mar dan,’ (ferfolget er, wylst er in hân omheech tilt en him op 'e neilen sjucht) ‘dan komt... de ware. De ware. Ut is un man... wat... eh... ouder as sij... ja (hy sjucht him op 'e neilen) ik loof... un héél stuk ouder. Mar... eh... sij... acht dit gyn beswaar. Sij nimt him. Se trouwe... en... eh... der komt un heel gesin, 'k loof hast, acht kynderkes...’

As yn tinzen sjucht de boekhanler foar him út; ek de winkeljuffer sjucht foar har út.

De boeresoan allinne, in bytsje ûnhandich, seit: ‘Dat is in hiele húshâlding.’

‘Dus,’ seit dan de boekhanler op in saaklike toan tsjin 'e boeresoan: ‘sal 't disse wurde of wil ik...’

‘Jou mar oer,’ seit de oare.

‘Eefkes inpakke,’ seit Klopma en ûnder it ynpakken seit er by hoarten: ‘'t Is 'n werk... Dykstra, dat... eh... sú ik sêge, der weze mach... De naam... eh... fan 'e skriver - Diodemus Dover - is bekend over de hele weareld, se as je meskyn wete... Nee? Nou... je magge mij frij love. Un beskriving fan 't werk het onderlaast in 'e krante staan, is 't nyt, Hiltsje? En 't boek is útstekend beoardeeld, útstekend!’

Hiltsje knikt. De klant giet ta de doar út en de boekhanler moat syn winkeljuffer efter 'e toanbank foarby.

‘Dat gaat mar just,’ seit er.

‘Dat loof 'k oek,’ andert de faam. Hja kriget in kleur. Klopma ferdwynt yn 'e wenkeamer; hy rint nei syn romer, dy't er yn ien swolch leget.

III

It wie yn 'e wenkeamer fan 'e boekhanler op wykmerkdei wakkere drok. Boeren en oar bûtenfolk sieten der te dampen en te kofjedrinken. Guodzen hellen boeken út syn lêsbibleteek (want dy hie er ek), oaren brochten werom. Inkeld kamen der ek wol jong-

fammen, dy't slij wiene nei moadetiidskriften, of boeresoannen, dy't learboeken nedich hiene foar in lânbouskoalle.

It prate en rôp der lûd troch elkoar... pipen en sigaren brochten mear smook yn 'e keamer, as oare dagen. Japke, de suster fan 'e boekhanler, hâlde de doarren yn it kier en arbeide mei de boppeljochten fan 'e finsters... Mar dizze reekwolken wiene tichter as dy fan Klopma yn syn wyldste eagenblikken. Ien gelok... it gyng foar de saak... en dêrfoar wie Japke, tûke rekkener like goed as har broer, gefoelich.

‘Dus, jou stonnen op 'e nijste Weldon?’ frege Klopma mei in heech, gewichtich lûd oan in krudich jong frommiske yn syn keamer.

‘Asjebleaft,’ sei dy.

‘Wille jou se beleefd weze, mij even te folgen?’ frege er. ‘Ik hew un Weldon, mar ik weet nyt sekuer, dat je dy hè mutte...’

En hy gyng mei in gewichtich gesicht foar en draaide him by de doar om en liet har mei in strikaazje foargean. Sa kamen hja yn 'e winkel.

Dêr ljochte de middeissinne op 'e steapels boeken by de muorren lâns, op 'e toanbank, mar net it minste op 'e winkeljuffer. Der wie goud yn 'e loft en goud yn it lytse stedsje, it glânzge oer 'e strjitten mei har ratteljen fan weinen, gefljuch fan karren, it rûzjen fan auto's en it kuierjen fan minsken. Froalik glinstere it op 'e ramten en fernoege skittere it op 'e blanke ferve, dy't in skilder, heech op in ljedder, oanbrochte op it kezyn fan in âlderwetske gevel oan 'e oare kant. Sêft roaiken de beammen mei har frisse dracht fan jong grien oan 'e roerleaze grêft en it floitsjen fan fûgels klonk heech njunken de lûden fan kuierjende en gobjende minsken.

‘Wij denke jou helpe te kennen,’ sei Klopma, wylst er it krudige frommiske oanglimke. ‘Ik mut al un end de plank mis weze, as ik nyt sêge sú fan ja.’ Mei dit fleurige foarútsicht stoarre hja mei him op in steapel tydskriften, it ‘Journal Amusant’ mei in badkyk boppe oan. ‘Dit is de bedoeling nyt, denk ik,’ glimke de boekhanler de keapster tsjin, mei syn eagen laitsjende efter de brilleglêzen.

En hy lei de kyk mei it frommiske oan see, oan kant.

‘Nee... wis net,’ sei de faam.

‘Hier hè wij loof 'k wat wij hè mutte,’ sei Klopma. ‘Juffer, ik mach je wel felisiteare, want der binne un keur fan patroanen in, disse kear. Kyk es, wat 'n platen. Nou is 't myn fak nyt, fanself, mar ik fyn dy jurken... (hy socht efkes om in wurd) allerliefst. Mar 'n man is mar 'n man en het nyt 't meeste ferstand der fan...’

‘Ja, mar wat koart net?’ sei de faam.

‘Fine je de jurken kort? Mar kort is ommers de moade... Froeger waar dun de moade... Maak je nyt dik, want dun is de moade, seiden de meensen froeger... mar nou magge se wel segge... maak se nyt lang, want kort is de moade. Ha, ha, ha!’

En hy stie dêr yn 'e winkel, it sloppe lichem wat efteroer, in karikatuer fan in flink minske, mei grutglânzjende eagen yn syn bleek, glimmend gesicht.

Wêr wie no syn weardichheid?

De faam glimke, de winkeljuffer draaide har ôf. Bah, wat koe dy man soms aaklike flau wêze...

Mar Klopma lange mei in glimke it tydskrift oer, prate noch efkes oer it waar. ‘Moai wear foar moaie meensen. Wat un frouluden fandaach op 'e merk,’ op in manear dy't útkomme liet, dat er syn klant net únsjuch fûn (noch talitber as winkelmansgrapke) en die mei in heap strikaazjes de doar iepen. ‘Gaan je gang mar, dame,’ sei er. En hy draaide him om, syn eagen nei de winkeljuffer.

‘Un deksels aardech meiske,’ sei er.

‘Ik fyn der nyt feul aardechs an,’ sei hja.

‘En lang nyt lilk.’

‘Gewoan, nyt?’ sei hja, wylst hja wat pompier fan 'e toanbank opburch.

‘Un aardech kopke en lieve oochjes,’ gong er fierder.

‘Hm,’ sei hja, ‘waar jou nyt om denke...’

Doe't hy in amerij letter nei binnen ta gyng, wie hja allinne mei it skiften fan boeken dwaande. Hja die it sûnder der by te tinken. Har tinzen arbeiden mei oare dingen. Op it lêst soalde hja in

boek nei in kant fan 'e toanbank. Hja gyng op in stuoltsje efter de toanbank, mei de hân oan 'e holle, net fier fan it finster sitten.

Har eagen stoarren nei de folle strjitte dêr bûten, sûnder lykwols eat te sjen. It geien fan in espeltsje feinten njunken de winkel gyng alhiel foar har ferlern. En fan 'e gouden loft, dy't him oer it rûzige stedsje mei in rykdom fan strielen bôge, seach hja op dit stuit net in byt...

 

No wie it neimiddei. Op wykmerkdei gyng hja wat letter as oars nei hûs ta om te iten - niis krekt hie de klok al trije oere slein. Noch wie de loft fol fan goud, in frjemde myldens hong tusken de beammen oan 'e grêft. It glânzge en skittere dêrboppe oan 'e himel, it wie der al glei, as wie it midden yn 'e simmer. Goud-oer-streamd wie de mannichte yn 'e strjitten, der wie fleurich lûd fan pratende, laitsjende minsken op 'e merk. Foar de útstallingen fan simmerwielde, fan swide, nije klean, frjemd en nijmoadrich, stiene boerefroulju te sjen - en hjir en dêr waarden al pearkes foarme, dy't nofteren har paad tusken it folts gyngen, as wiene hja skruten foar it frjemde, dat op komst wie. Oerstjelpjend skatteren protters yn in beam foar in net hege wente by in bocht. It wie net fier fan it bolwurk.

Dat paad naam Hiltsje, op wei nei hûs ta; en dêr wie dan de stiltme en de kâns, om rêstich wat te mimerjen.

Ut 'e lege wente kaam in jonge man. Hy hie in filten hoed op en droech brune skuon. Hoe't hja dat sa gau seach... hja wist it net. En doe't hja by in hichte kaam, seach hja efkes om: hy gyng itselde paad as hja. Hy wie frij grut en stevich boud. Wie er... ûnsjuch! Nee, dat wie er net. Doe't hja by in strjitte kaam, dy't hja yn moast, seach hja ûnmerkber fansiden. Naam er syn hoed ôf? Hja stapte fluch troch, trinten, yn har koarte mantel. Rêd gyng hja, as hie hja no grutte haast, om yn de feilige wente fan har âlden te kommen.

IV

‘Jou mutte je nyt over 't hoofd skreppe, Hiltsje!’ sei Klopma, mei in bulte weardichheid, in pear wike letter oan tafel.

‘Nee, koopman!’ sei Hiltsje.

‘Sal ik nou eefkes de borden wasse?’ frege Klopma, mei de earste berte fan in laits op it antlit.

‘Jou, koopman? 't Sú wat moais weze,’ sei Hiltsje. ‘Daar suden jou wel 'n bitsje fan terechte bringe, denk ik.’

‘Ik hè 't wel mear deen, as myn suster syk waar, en ik sú 't wel wear doen kanne,’ sei Klopma, wylst er him útrekte. En hy foege der oan ta: ‘Dekselse goëd!’

Doe kaam der in lûd fan boppen, lang en oanhâldend. It klonk omtrint as in fiere needgjalp.

‘Hiltsjoe-oe-oe!!’

‘Nou dat wear,’ sei Hiltsje, no dochs wol in bytsje prot. ‘Dat traplopen is noch 't slimste.’

‘Ik sal 't wel doen,’ sei Klopma. En hy wipte fluch fan 'e stoel en gyng ta de keamer út, nei boppen ta.

Dy keamer lei no tryst en feal yn it healskimer. De efterfinsters seagen op in steech út. Troch it finster foar seach men de winkel, dy't no stil en ferlitten wie.

Op 'e tafel wiene de lêste krommels fan in miei. It grutste diel fan in pankoek lei foar de stoel fan Klopma. Hja stoarre nei eat donkers derop en stie doe in amerij stil. Wat wie dat? Yn swierige sjerpslingers lies hja de letter ‘H’. Hja glimke en sei foar har út: ‘Dy gek.’

 

Wat soe der boppe no wer brocht wurde moatte? De juffer lei no al in wike mei de gryp op bêd. It wie, benammen as hja net goed wie, gjin maklike tante. Mar in oanberne sêftens yn Hiltsje har aard sei har, dat hja help biede moast, no't der immen yn 'e húshâlding, dêr't hja foar de winkel yn tsjinst wie, net goed wie. Klopma wie sa min net... allinne... no ja. Hja fertsjinne goed... Hja naam it foar leaf, in deimannich foar húsfrousfaam te spyljen.

Moast men in oar, as it koe, net helpe? Hja hie it drok, mar sa slim wie it net en it soe wol net sa lang duorje.

Underwyls wie de boekhanler no boppe kommen. Yn in tryste sydkeamer, near fan al te min luchtsjen, lei dêr immen yn in nachtjak, wiid as in sek, op bêd. Frjemde frissels omkrânsen har antlit, wêryn har felle eagen him temjitte glânzgen. Hja gûlde fel: ‘Hew ik dij ropen, of hew ik Hiltsje ropen?’

De boekhanler socht nei syn haloazjekeatting, lei it op 'e fingers en begûn: ‘Eh...’

Mar hja, oprizende, seach nei him op en sloech har yn 'e hannen.

‘Och hearken, och hearken!’ rôp hja.

‘Wat is der an?’ sei er, wat fan streek.

‘Wel hè je fan je leven... De nije strik... De nije strik!’ En hja weefde mei har frjemd oanklaaid lichem hinne en wer en rôp jitris: ‘De nije strik!’

Doe kearde hja bedaard in driigjende finger nei him ta en rôp lûd en warskôgjend: ‘O, jonkje, jonkje!’

Ferlegen taaste Klopma mei syn fingers nei syn hals.

Hurd en rou foel har stimme wer yn 'e keamer: ‘Ut wurdt tyd, dat ik wear onder kom, loof 'k...’

‘Loop hene!’ sei Klopma, no dochs wat lilts.

‘Loop dou hene,’ gûlde de stimme. ‘Sokses! Groate sokses!’

‘Dou wurdst aardech beter,’ sei Klopma, droechhumoristysk.

‘Jammer genoech, hè?!’ sei hja, mei in sarkastysk lûd yn har stim.

‘Dat sech ik nyt,’ sei Klopma, no ek koart. ‘Mar wat must hewwe?’

‘De krante!’ rôp de suster. ‘Bring him mar eefkes, dan is Hiltsje frij, dat sloof. Och hearken... Och hearken!’ En hja lake ûnder har fracht tekkens, dat hja skodde, wylst Klopma, by it delgean it nuvere kraaien fan har stimme yn 'e earen klonk.

 

Doe't hy efkes letter de krante boppe brochte, helle hja him de krante op in foarse manear út 'e hannen.

De eagen fan Klopma dwaalden oer har hinne, wylst er bedaard frege, oft 't hja ek mear nedich hie?

‘Nee,’ sei hja koart, ‘wat sú ik mear noadech hewwe?’

Dêrop skoffele Klopma nei de treppen ta, wylst syn suster begûn te lêzen. Hja joech har oandacht oan 'e dea-, trou- en berteberichten fan 'e krante en lies troch, mei de mûle soms de wurden staverjende, bedaard en fol fan oandacht, oant hja op it lêst de krante út 'e hannen glide liet en sêftkes efteroer foel. En it wûnder fan 'e fertreastgjende sliep kaam ek oer dizze hurde frou en fersêfte har skerpe antlit.

En op it lêst lei der in kalme útdrukking op har gesicht, fredich omtrint... as wiene al de smerten, de ûnfoldienens út har hert ferdwûn. Want it soe wol ris wêze kinne, dat by har, like goed as by de oare minsken, de skerpe kanten oan har aard slipe wiene troch it brek oan libbenstier en sûne freugd, hokker brek as in skrouske wyn de fruchten op 't libbensboaiem fertoarret en ferskronfelet.

Underwyls wie de keapman wer nei Hiltsje ta gien. Hy seach oer syn bril hinne en lei út, dat syn suster sa pas om de krante frege hie. Doe stoarre er rjucht foar him út, nei syn board, wêrop de letter H. Benijd seach Hiltsje him oan, mar hy die neat, as allinne syn wynbrauwen omheechlûke. Hommels boarste hja yn laitsjen út.

Doe kearde er syn strak antlit nei har ta, mei in freegjende útdrukking der op.

‘Wat is der an?’ frege er.

Mar hy seach har sa taai oan, dat hja fan nijs ôf wer begûn te laitsjen en hast net wer ophâlde koe. Wylst bleau hy mar sitten as in stiennen byld, en it wie genôch foar har, om him mar efkes oan te sjen, om wer opnij út te boarsten.

Sa bleau it in skoft... hy stiif en strak, hja oermastere fan 'e wille.

Mar doe't hja op it lêst ophalde frege hja dochs, wat of dat betsjutte, dy letter op syn board?

‘Dy letter...,’ sei bedaard Klopma.

‘Ja?’

‘Is de naam fan...’

‘Fan wy, koopman?’ frege hja nuet-wei.

‘Fan 'n aardech meiske...’

‘Fan 'n aardech meiske? Enne... wy is dat aardech meiske, koopman?’

‘Dat aardege meiske,’ sei Klopma, mei de leppel yn 'e hân, ‘dat...’

‘Folk!’ Der waard lûd roppen, as wie der immen, dy't al in skoftke omdôch wachte hie.

Hastich gyng Klopma nei de winkel ta.

V

In frisse foarjierswyn waaide oer 'e lannen. As in jonge reus wrikte er oan de oerâlde stannen by de wei lâns, de âlde wei, nei it stedsje ta. Swiersettich bûgden en riisden de krunen. De wyn song syn liet om 'e earste huzen fan 'e sted en strûsde dan nei it brede wetter nêst it bolwurk, it wetter, dat skomjend opswypke, oant de weagen tsjin 'e wâlen brieken mei in ienlûdige sang. En dan skodde er oan de brede krunen fan 'e reuzen oan it bolwurk, dêr't hast gjin ferwrikken oan wie, mar dy't dochs yn beweging kamen, as hy, de jonge, krêftige, der mei syn sterke earmen oan skodde. Ek bloes er de twa fammen om 'e lea, wylst hja sunich foarútrûnen yn 'e stoarm, twa frisse figueren, yn 'e maitiid fan it libben, goed pasjende yn 'e list fan it opwaaksende foarjier.

It wiene Hiltsje mei har freondinne.

‘As ik dy betrekking mar krij!’ winske de freondinne. Hja joech der heech fan op, in moaie ‘betrekking’ op in kantoar, mei wurk yn 'e winkel der by. ‘Dy man lykt mij nyt se aardech, hij seit hast niks. Befalt ut jou noch wat bij Klopma?’ frege de freondinne, tsjin it kreauwen fan 'e wyn yn.

‘Och,’ sei Hiltsje, ‘dat skeelt se feul nyt.’

‘Jou geve der nyt hooch fan op...’

‘Nee... och...’

‘Is der wat?’ frege de freondinne, wylst hja de oare oanseach.

‘Of der wat is?’ frege Hiltsje. ‘Nee... wat sú der weze...’

‘Hoe lang woane jou der al? Is 't al nyt langer as twee jaar?’

Hiltsje knikte.

‘Is 't wat 'n aardege man?’

‘Och...,’ sei Hiltsje, ‘aardech... Hij is... nyt se slim... hij is beter... as... syn suster...’

‘Noait gyn rúzy met 'e baas?’ sei de freondinne, wylst har eagen twinkelen.

‘Nee,’ sei Hiltsje, oan wa't de tûle foarby gyng. ‘'t Kan mij soms se begroate...’

‘Begroate?’

‘'n Goeie saak hewwe se... dat 's waar... mar wat hewwe sukke meensen nou an hur leven! Met hèm gaat 't noch wel, mar sij is, hier seid, 'n lastege frou. Wat foar fleur het se'n man? Letterlik niks! Dan denk ik wel es... As er... in syn jonge jaren... 'n frou fonnen hadde, dy't fan him hield... wat waar dat al feul beter foar 'm weest...’

‘'t Lykt su'n echte droge knul... niks foar 'n frou!’ foel hjir de freondinne yn.

‘Dat falt wat met... Je mutte nyt fergete su'n tryst, ientoanech leven maakt su'n man oek wat stil en freemd... mar ik denk wel es... 't is jammer...’

‘Wat is jammer?’

‘Dat er in syn jonge jaren...’

‘Hiltsje!’ sei iensklaps de oare, wylst hja har by de earm pakte, mei eangst yn har lûd... ‘jou súden dochs nyt met su'n man gaan kanne?’

‘Ik?’ frege Hiltsje, mids it bearen fan 'e wyn. De beammen swaaiden mei har swiere krunen en de stimmen yn 'e leaven wiene grut fan in wyld rûzjen... Har antlit wie read en har eagen sochten de grûn. ‘Hoe komme jou der bij?’

‘Nee, nyt waar?’

‘Och, malle meid...’

‘O, ik docht 't oek al... Haal su'n ding nou noait út...’

En troch de stoarm rûnen dy twa fierder. Hy giere it bolwurk lâns, flechte omhegens oer 'e huzen, dêr't reekwolken bang wei-

flechten yn 'e wide romte, as lytse minsklike beswieren yn 'e einleaze Ivichheid.

Dan kaam efkes de sinne troch; swiid gloeide er op 'e glêzen fan 'e huzen, hjir en dêr wie in spegelramt wyt fan fjoer, inkelde âldmoadrige ramtkes út wenten fan oerâlde tiden krigen opnij libben yn har ferdreamd bestean.

Hja rûnen in grêft lâns, it paad nei de winkel, dêr't Hiltsje har wurk wer begjinne soe.

Hja bleauwen efkes by elkoar stean tichte by de winkel. De freondinne stoarre yn 'e donkere romte op. In grutte reklameplaat mei in wite swan, foar in fabrikaat fan in folpin, stoarre har oan. Mar doe wie it krekt, oft dêrefter in skaad troch de winkel glied.

Efkes letter wie Hiltsje yn 'e winkel, dêr't nimmen yn wie. Nei de kas ta geande, kaam hja efkes letter werom. Har antlit wie ferslein, hja droech har mantel jit yn 'e hân, har huodsje yn 'e oare hân.

Yn it donkere fan 'e grutte âlderwetske kas stie, skraal en behelp'rich, in gedaante. De holle omleech, de hannen by 't lichem del. Sa stie er dêr, as in sjamme.

‘Wat skrik ik daar!’ sei Hiltsje, har guod jit yn 'e hannen.

‘Skrikke?’ frege de boekhanler. Hy kearde de holle omhegens, it bleke gesicht wie feal yn it healskimer, der lei in nuvere útdrukking yn syn eagen.

‘Myn gúd mut daar hange,’ sei hja sêft.

‘Geef mar over,’ sei er. En in earm naam de klean oan en hong se oan in pin. ‘Ik socht om myn lusifers.’

‘Enne... dochten jou dy in 'e kas te finen?’ frege hja.

‘Ja, want myn jaske hangt der in,’ sei er glêdwei.

‘Wel,’ sei Hiltsje en hja stoarre him oan, of leaver, hja besocht it te dwaan, mar it lokte mar heal. Hy hie de holle wer foaroer; en sa, mei kromme knibbels, like it krekt, as hie er him dêr ophongen.

Mar hja gyng werom, efter de toanbank en begûn mei har wurk. De keapman kaam no nei foaren ta. Hy sette syn strikje rjucht en rûn nei de útdoar, wylst syn hâlding geandewei rjuchter waard. En alhiel rjucht stie er, efkes letter, wer yn 'e doar, mei de

hân efter 'e skoat. In dea-ienfâldich man naam de pet foar him ôf en winske him g'ndei; Klopma syn ‘Goeien middag’ wie bedaard en fol fan weardichheid, as wie er in domeny. En doe't er him omdraaide en de winkel yn rûn, wie syn gesicht sa fol fan stille weardichheid, as it allinne mar koe mei minsken mei in alhiel suver gewisse. Hy begûn sa wier yn himsels te núnderjen en begûn dêrop mei iver in steapel boeken te skiftsjen, as woe er perfoarst gjin inkelde minút mear ferspylje, fan it al te koarte en ûnbetsjuttende minskelibben.

VI

Hiltsje stie - it wie oan 'e ein fan 'e wike - efkes by de iepen doar. Dêrbûten ljochte de sinne. Hoe fjurken de reklameletters fan 'e krudenierssaak oan 'e oare kant fan 'e grêft, op it spegelrút! De ljochte kilen fan winkelfeinten bewegen har fris en helder efter it finster. Pakjes margarine waarden fan fleurige froulju op reklameprinten omheech hâlden op in triomfantelike manear. It glinstere en skittere op blikken bussen, it fjurke op it rea fan kleurige pakjes. En boppe-oan wie it allegearre earst rjucht fleurich: dêr like it raande fjoer fan de glazueren tekpannen te streamen; der wie in feestlik glinsterjen op 'e brede, nij-opferve listgoate.

En neidat Hiltsje efkes omhegens stoarre hie, nei de einleaze himel, seach hja efterút, yn 'e tsjustere winkel. Dêr kamen wer ris foar in inkelde kear rûzjestimmen nei har ta. Lûden, net ûnbekend wiene it: de skerpe, hege stim fan 'e suster, pohei meitsjende om neat, in pear tripene pantoffels of sa, en de stimme fan 'e boekhanler der tsjin yn.

Hoe koe dochs dy man de tirannije fan syn suster sa duldzje?

‘Doën út dy dingen!’ Fel rôp hja it, it like de stimme fan in fiskwiif op 'e merk, net it lûd fan in fatsoenlik frou.

‘Maak dy nou nyt dik! Ik mut dochs seker wat an 'e fúten hewwe?!’

Der wie yn 'e toan fan syn andert lilkens te hearen, mar mear

noch in gûlerige dwersens, lykas men dat soms by bern merkbite kin. It gyng har troch alles hinne. Hja stommelen dêr tegearre wat efter om, it like oft hja elkoar beet hiene. Benypte kjimmen meitsje benypte minsken. It lytse deistige boargerrûntsje, wêryn minsken altiten as hynderkes foar in tsjernmûne rinne - o, hoe deadet it it libbene en bettere mei syn toarre ientoanichheid!

Efkes letter skeat de boekhanler by har lâns, hja gyng oan har wurk, hy bleau yn 'e útdoar stean. Men koe tinke oan in skoalbern, dat der foar de master útnaait. Temûk seach hja, dat er de nije tripene pantoffels jit oan hie. Hja wist net hoe't it kaam, mar hja wie der bliid om. En der wie in sympaty yn har foar dizze man - lykas er dêr stil foar har stie mei syn bleek antlit skean nei har ta.

Mar doe rûn in klant de winkel yn, dy't om in learboekje kaam. Syn winsken gyngen net fierder as om: De taal súver te skriven. Of Klopma nyt un boekje hadde?

De deistige wapenrêsting fan weardichheid strûpte Klopma wer handich oan en hy seach de klant ris oan. ‘Mut 't un groat werk weze... of... eh... 'n klein werk... of eh... 'n tussenbeiden?’

‘Net al te grut,’ sei de klant.

‘Nyt al te groat!’ sei Klopma. En hy betocht him, socht in skoft, mar fûn sa't like net op 'e stellingen wat er hawwe woe.

De winkeljuffer gyng ta de winkel út, nei boppen ta. Hja leaude te witten, wat hjir it bêste tsjinje koe.

‘Hm, hm, hm, hm, hm...’ Sêft núndere de boekhanler yn himsels. Hy gyng by de ljedder op, socht, kaam werom, en socht jit ris. Ek hy rûn op it lêst de winkel út en gyng nei boppen ta.

Dêr, op 'e skimerige souder stiene grutte stellingen mei boeken. Grutte en lytse boeken wiene der, moai ynbûne en goedkeape, fersen, romans, tiidtafels, skiedkundige wurken, filosofy, learboeken foar ferskate talen, medyske en teologyske wurken, plaatwurken, realistyske en romantyske boeken, idealistyske en droege siferboeken.

Wat al oeren, dagen, jierren, ja, minskelibbens fan wurk stie hjir op 'e souder te ferdroegjen, jier yn, jier út, sûnder dat ea in minske der in each yn sloech.

Fersen, skreaun mei it hertebloed fan jonge dichters waarden, sa't it like, útlake fan frouljuskoppen op oare boeken, dy't feninich de souder oer spytgnysken. Romans en novellen, geduldich delskreaun, as it einleaze wurk fan in frou, dy't in ivige hoas breidet, leine hjir fergetten, yn 'e tsjustere iensumheid, as yn in ûntidich grêf.

Wa koe de oeren berekkenje, hjiroan bestege, de switdrippen telle, hjiroer fallen, de... triennen, hjiroer skriemd. O... dit wie wol it stee om it lytse fan alle minskewurk oan in mimerer dúdlik te meitsjen... Dizze donkere souders wiene as stille grêven fan ferstân en geast, dêr't hja net mear út kamen - lykas al folle fan 'e makkers rêsten yn har grêven, mar just bekend mear, of al hielendal fergetten.

Yn it swart, frjemd, as ien mei dizze stille en dochs grutte, mar fergetten wrâld, doarme de boekhanler hjir op dizze souder om. Hiltsje seach him de souder oerskaaien, in bytsje senuweftiger as oars, skrepperich hast - syn bleek, swijsum gesicht wie no al tige bleek; en switdrippen pearelen op syn foarholle.

Yn dizze frjemde wrâld fan swijsume dingen, mei de dreamende stiltme fan in fergetten museum kaam hy, de âlde stille man, tsjinoer de jonge faam.

It út har seagen streamende meilijen omwolke him as mei teare sluiers. Hy liet in sucht en naam har hân beet. It ûnferwachte makke har bewegeleas.

It gouden ljocht fan 'e sinne stie op it kezyn fan it finster tichte by. Der kaam wer ljocht op 'e souder, it streamde no ek nei de man ta njunken har. En sûnder meilijen kaam it op syn bleek antlit, bedauwe fan fochte; hja seach yn syn eagen, dy't har oanstoarren. Der wie in ljocht yn as in fertarrend fjoer; it wie oft de hertstocht fan hiel in foarbygien libben der yn gloeide.

En hja makke har los en rûn in stapmannich fan it stee nei de treppen ta. Efkes letter wie har lûd ûnder yn 'e winkel, hy hearde har praten tsjin 'e klant. Hy stie allinne, as in donker skaad tusken syn boeken; mei hurde fegen helle er de bûsdoek oer syn fochtich antlit. Hy gyng dêrop ek nei ûnderen ta en besocht te dwaan as

altyd. De klant waard holpen, mar dy gyng gau fuort. Mar doe wie dêr wer de stiltme fan 'e middei, mei no en dan in inkeld lûd fan in foarbyratteljende wein, of it synjaal fan in auto. Mar yn dy stiltme hearde er lûd de stim fan syn hert, dat mei mokerjende slaggen fuortarbeide nei... nei... Ja, wêrhinne?

 

De boekhanler stiek op in middei in deimannich letter de brân yn in lange piip, dat de swiere reekwolken him oer syn holle gyngen. It brede ein fan syn meagere middelfinger presse er op 'e tabak as koe him, lykas in Yndyske fakir, it fjoer net lette. Yn dizze hâlding likernôch kaam er op syn foardielichst út; it wie, oft de dwerreljende reekwolken en de lange piip syn weardichheid noch weardiger makken, sadat er foar in gewoan minske net mear benei te kommen wie. Hy hie it klotske wat skean op en stie rjucht en stiif - mar Hiltsje hie gjin oandacht foar him.

Der gyng in jongeman foarby, dy't djip de hoed foar har ôfnaam, wylst er har yn 'e winkel stean seach.

‘Wy waar dat?’ frege de boekhanler.

‘Un kennis,’ sei hja koart.

‘Un kennis?’ frege er jit ris.

‘Ja, 'n kennis, 'n kennis! Hewwe jou gyn kennissen?’ frege hja pertaal.

Wat ferwûndere seach er har oan. In grutte mûle hie er fan har jit nea hân. Dit wie sawat de earste kear.

‘Der steekt dòchs gyn kwaad in, as ik dat eefkes fraach, wel?’ sei er.

Hiltsje andere net. Wêrom wie hja sa prot? It wie dy fint dy't dêr by it bolwurk wenne. Hja koe dat útfreegjen soms net útstean. Moast hja him alles oan 'e noas hingje? Fertelde er har alles?

Mar doe't er efkes letter nei de keamer ta kroaske, gyng har ûntefredenheid al gau oer yn in faai gemimer. Allerhande bylden kamen foar har geast en ferdwûnen - bliere dingen wiene der en tryste. Mar de measte wiene dochs blier... want dit passe by har jeugd.

Hark, no gyng it dêr efter wer oan. It lûd fan 'e suster en dat

fan 'e broer. It wie as in ûnwaar, dat no ris tichterby, dan wer fierder ôf is, mar nea alhiel ferdwynt.

As meastentiids naam it in ein mei 't nei foaren ta flechtsjen fan 'e broer. Suchtsjend kaam er troch 'e doar en rûn nei foaren ta. Dan hie er altyd folle mear haast as oars. Hiltsje moast der no om laitsje; hy like wer it measte op in skoallejonge, dy't de wyk spilet.

Efkes letter strûpte de suster, optúgd as in âlderwetsk oarlochsskip, mei folle seilen, de winkel troch nei bûten ta. As hja sa optakele wie mei âlderwetske tugaazje, koe men dochs wol sjen, dat dy twa broer en suster wiene. Der wie wat fan Klopma syn weardichheid yn 'e stive manear, wêrop hja Hiltsje ‘G'n dei’ knikte. Tsjin har broer sei hja net in wurd.

‘Se het wear es 'n kwade bui fandaach!’ sei Klopma. Sa goed as noait liet er him tsjin Hiltsje oer syn suster út. Hja wist no ek net, wat derop te anderjen. Hja woe har, alteast iepenlik, gjin partij stelle.

‘Mar earstdaachs gaat se wech,’ sei Klopma, ‘'n dach of fier...’

‘Wech?’ frege Hiltsje ferwûndere.

‘Ja,’ knikte er, ‘naar oanze ouwe tante in 'e Skraans.’

‘Fier dagen,’ sei Hiltsje, ‘da's 'n hele rek...’

‘Asse... asse...,’ sei de keapman, ‘as jou oans dan wat helpe wúden Hiltsje, sú... eh... dat oans... erch... aangenaam... weze,’ sei er op in tige foarmlike toan. Hiltsje seach him yn it antlit, dat har freonlik-glimkjend oanseach. Hja draaide har ôf.

‘Ik weet 't nyt, hoar!’

‘Nyt?’ frege de oare, wylst in blink fan teloarstelling as in skaad oer syn bleek gesicht glied. ‘Nee... eh... fanself... je hoeve daliks nyt te beslúten. Mar... eh... Dit kan ik je wel sêge,’ sei er, mei klim, ‘dat je er oans erch met skewiele súden... erch...’

‘As myn ouders 't mar lije wille...’

‘Ja... eh...,’ bromde de keapman. It oare wat er sei, of sizze woe, waard wei yn in binnenmûls grommeljen. Hy slofte ta de winkel út.

‘'t Het gyn haast wel, koopman?’ rôp Hiltsje him efternei.

‘O, hearken nee... nyt in 't minst hoar!’ sei de keapman, ‘ut duurt noch wel 'n week of dry... In 't minst nyt, in 't minst nyt!’

En sa dripte er ôf. Hiltsje bleau allinne yn 'e winkel.

 

In wike of trije letter. Troch it stedsje rinne Klopma en syn suster op har weardichste manear. Beide de holle omheech, beide sa rjucht fan hâlding as hiene se in biezemstôk trochslokt. De manear, wêrop it ienfâldige folts fan 'e strjitte oan 'e pet kaam, wie jit wat earbiediger as oars en de wize, wêrop Klopma andere, wie noch wat weardiger en genediger as oars, wylst de knikjes fan syn suster it summum fan weardichheid en goedichheid wiene. Net alhiel mei al dy weardichheid kamen de huodsjedoaze en koffer gear, dy't Klopma meisleepte. Mar kinne sokke kleinichheden sa'n man wol in grut kwea dwaan? Doe't er in skoftke letter fan 'e tram allinne werom kaam, mankearre oan syn weardich byld ienfâldich net dat, mei de hân efter 'e skoat rûn er syn evenredige stap, allinne mûlk efkes hurder, as op 'e hinnereis. Mar dat wie dan ek it ienichste ferskil. Doe't er in amerij letter de winkel ynkaam, seach er, sa't it like, Hiltsje alhiel oer 'e holle. Hy stiek in piip oan en omwolke him mei de blauwe dampen fan it ‘eed'le kruyt’ en as in grut-moloch ferdwûn er yn skiere wolkens. Stiif sei er tsjin Hiltsje: ‘Súden je se goëd weze wille, dy bibleteekboeken wat na te kiken, Hiltsje?’

‘Seker wel, koopman!’ andere hja. En hja skode in steapel boeken op 'e toanbank nei har ta, wêrfan ferskate troch har smoarch uterlik in lang brûkme ferretten.

‘Moai wear, fyn je nyt?’ sei er, steatich nei de útdoar tastappende. In stille loft hong oer it stedsje, der wie in simmerske myldens oer alles, hoewol de sinne weibleau. Sêft roaiken de stil-wevende tûken fan it beamte oer it dreamerige wetter.

‘Ja,’ sei Hiltsje, ‘echt moai.’

‘Nou noch 't sontsje, Hiltsje, dan is 't in 'e ès...’

‘Ja, koopman!’

‘Alheel in 'e ès... alheel in 'e ès!’ sei de keapman en hy seach nei de hege himel op, mar der wie gjin blau te sjen.

Lykwols, de oare deis wie it better.

Sêft skoden de wolkens har swiere gerdinen oan 'e kant en it sintsje kaam al ridlik gau trochkypjen. Wat wie it no wer in gefjurk yn it stedsje! Glêzen skitteren en winkelpuien glânzgen yn it ljocht, it waard waarm op de kâlde hurdstiennen stoepen en goud waard oer 'e strjitte struid, sadat al wat karke, fytste en ried derûnder besiedde waard. Ja, it skittere suver op 'e stielen brillestêven fan 'e keapman, wylst dy de middeis yn 'e doar stie en it wûnder oanskôge. Der kaam eat ljochts op syn gesicht.

Dêr efter yn 'e keamer hearde er immen dwaande. En kalm gyng er dêr hinne. Stil en donker, sûnder in sprankje sinne lei dêr de keamer. De hege muorre fan in pakhús stie net fier fan in finster. Toarre ranken fan kamperfoelje besochten der lâns omheech te stribjen nei de hege himel.

Hiltsje wie dwaande mei it teeguod.

De keapman spriek har oan.

‘Hiltsje!’

‘Koopman?’ sei hja. De mylde glâns fan har eagen blonk him temjitte; dêr wie de evenredigens yn fan hiel har stil inerste, harmoanysk en rêstich.

‘Ik sú graach eefkes met jou spreke wille...’

‘Met mij?’ En yn har eagen lei in stille frage.

Hy fertelde har, dat er har eat freegje woe, dat foar him fan grut belang wie. Fan tige grut belang. Foar har mûlk ek. Mar de freegjende loaits fan har eagen wie der inkeld en gjin andert. Doe fertelde er, dat er fan it begjin ôf, dat hja hjir by him ferkearde, mei har ophie. Syn libben hie altyd in allinne-libjen west, nêst syn suster, dy't... no ja, hja wist der alles fan.

De fleuriger dagen fan syn jonkheid, doe't syn âlden jit libben, wiene lang foarby. Hja wiene ferstoarn en hiene him de saak neilitten, dy't er oparbeide hie nei wat dy no wie. Hiltsje wist der alles fan. As Hiltsje soms mei him... boaskje woe, - wat skrikte hja op en seach hja him oan - dan gyng hja in goede takomst temjitte, sa goed as wis soene hja wêze fan in goed ynkommen, de suster soe dan earne oars wenje moatte.

‘Ik wil,’ sa sei er, ‘alles doen, om 't jou naar 't sin te maken... je salle 't goëd hewwe Hiltsje... dat beloof ik jou...’

Goëd... goëd... it wurdsje klonk Hiltsje yn 'e earen. Hja stoarre as nei de fierte... Goëd... wie dat dan alles? Wie der oars neat... yn it libben?

‘Je súden dan nyt langer in 'e winkel hoeve, Hiltsje, mar wurde in 'e húshouding je eigen baas...’

En hja stoarre, mar tochte: Eigen baas... moai. Mar... is dat dan alles?

En syn ienlûdige stimme gyng wer fierder mei fan himsels te fertellen. Omgong mei froulju hie er nea net folle hân, it wie alle dagen arbeidzje... foar de saak. ‘Mar der is dòchs oek noch 'n ander leven,’ sei er. ‘Myn maten fan froeger binne al lang troud, dy kennis raakt út... men komt der noait mear en as men der komt... siet men, dat alles feranderd is... je komme thús en je foele je alleen...’

En Hiltsje tochte oan syn bestean, de iensumheid der fan en in grut meilijen fielde hja foar him. En efkes stoarre hja nei it takomstbyld: in lange stille wei... en der foel gjin sinne oer... en it fjild, dêr't de wei trochhinne gyng, wie sa deadsk.

Nêst him...

En hja skodde stil mei de holle.

‘Ik kan 't nyt doën...,’ sei hja.

‘Nyt?’

En, sa't er miende, op 'e drompel fan it frjemde, oerflamme him de gloed fan it libben en hy seach har oan. Dêr stie hja njunken him, jong en tsjep; har wêzen bedwelme him.

It like oft de krêft fan syn hertstocht syn ferstân ferbjustere, as er har dêr yn har jonkheid nêst him stean seach; en de eangstme kaam yn him: hja wol my net, hja wol my net...

Doe sloegen syn fertsjustere sinnen de earmen om har hinne en omfetten har mei de krêft as fan in wanhopige. As woe er har mei geweld by him hâlde, sa presse er har yn syn earmen as yn in skroef. En wylst hja yn har eangstme heal beswime liet er ien earm los en presse har antlit tsjin him oan, as in hongerige liuw

roppe er oan har hier... har lea...

En hja, yn har oerstjoere bangens foar dit, syn frjemd, ûnbekend wêzen, besocht yn in felle eangstme him fan har ôf te stjitten, wylst hja lûd om help kriet. De hege gjalp yn 'e keamer plante him fuort... it wie oft der tûzen echo's op dit tsjustere plak libben makke waarden en meirôpen, sadat it him ferbjustere en hy efkes losliet. - Doe flechte hja, as in opjage stik wyld, nei de winkel ta...

Hymjend stie er allinne yn 'e keamer... Hy brocht de hân oan syn kiel... it wie him, oft er gjin siken krije koe... Hy saaide del op in stoel en bleau lizzen... de holle op 'e tafel...

 

Allinne bleau sa de boekhanler yn syn keamer. Hja hie de winkel ferlitten; der wie yn it hiele hûs gjin lûd te hearen.

Doe't it jûnich waard, waard der gjin ljocht yn 'e winkel opstutsen. In inkeld skaad fan immen op strjitte kaam no en dan de winkel foarby, soms toeve efkes ien foar it finster, om daalk rêd te ferdwinen yn 'e skimerige stêd.

Wat lykwols net ferdwûn, wie de stiltme yn 'e hûs. De jûn foel oer it stedsje. Stadich waard it ljocht oan 'e himel dwêst en bleau allinne wat donkerblau oer, mei grieneftige glânzen oan 'e westerkimen. De nacht kaam, iensum en ferlitten stie de boekwinkel efter 'e donkere beammen.

Mar hoefolle iensumer en ferlittener wie de man dêr lykmeallinne yn 'e keamer, dy't syn leed útsnokke yn in stream fan triennen, as soe dy nea wer ophâlde.

Op ien fan 'e dagen fan 'e neisimmer ferliet Hiltsje it âldershûs, om troch de stêd in kuierke te meitsjen. Hja wie no al wiken wurkleas en dat joech har soms in frjemde legens fan binnen.

Soms seach hja de jonge man wol ris, dy't tichte by it bolwurk wenne, hja tocht faak oan him. Hy groete har jimmer; it wie oft der in swijende freonskip tusken beide bestie.

No wie it tsjin 'e jûn. Der wie al in kjelderich sigentsje yn 'e loft; sêft wiuwden de beammen mei har donkere dracht. Al in inkeld blêd socht syn dwerreljend paad nei de grûn - o... de sim-

mertiid wie rêd ferdwûn!

Oer it stedsje hong in dizige loft; âlde geveltsjes stiene te drôgjen yn 'e mist. Alles like finer en tearder as oars. Stadich kamen der mear en mear ljochten yn 'e winkels - der pandere wat folts op 'e strjitte, hjir en dêr stiene inkelden foar in finster. De lûden ferstoarnen geandewei yn it stedsje, allinne hearde men wat lette geiende bern. - Strakjes, letter yn 'e jûn, soe it jit wol drokker wurde, it libben like foar de lêste opweitsing út te rêsten.

Sjuch, dêr kaam har immen efterop, dy't har g'ndei winske. Hy frege, oft er har wol efkes selskip hâlde mocht. Syn lûd wie stil en rêstich, as syn hiele persoanlikheid. Der wie in bedaardens yn it uterlik fan 'e jonge man en in stille freonlikens yn syn ljocht-blauwe eagen.

‘Ik ha jo faak sjoen,’ sei er, ‘mar noch nea bin ik mei jo yn 'e kunde kommen. Meitsje jy ris in kuierke?’

‘Ja,’ sei hja. Hja hie 't no oan tiid, andere hy, ja hy wist, dat hja sûnder baantsje wie. Mar mear waard der net oer sein.

Nêst him rûn hja fierder. De lûden fan it stedsje ferstoaren, mar yn har earen wie de sang as fan feestlike klokken. Hja skaten op it lêst. Hy spriek mei har ôf foar in oare jûn.

En doe, op dy jûn, makke alles him klear as ta in wûnder.

Sa tearblau wie de loft en de earste stjerkes twinkelen dêr yn sa freonlik. En wylst yn it westen de lêste gloed fan 'e sinne teraande, kaam, dêrjinsen yn it easten, read en feestlik, de moanne op.

No hie hja har earm yn sines en hja gyng stil nêst him. Yn 'e rêst fan 'e jûn hearde hja har hert: fochtich-glânzgjend wiene har eagen. En yn 'e stiltme kaam de ivige frage oer syn lippen: ‘Hâlde jy fan my?’

Hy seach har oan, swijend knikte hja.

‘Ik ha,’ sei er, ‘sa lang fan jo hâlden as ik jo koe.’

En hja niigde de holle en yn har inerste lette it jit folle feestliker as te foaren.

‘Moarns,’ ferfolge er, ‘tocht ik oan jo, oerdei ûnder it wurk... en jûns gyng ik mei de winsk op bêd, dat ik jo de oare moarns wer sjen mocht...’

O... feestlik liedende klokken!

En stil bleauwen hja stean yn 'e nacht.

Wat wie no de moanne heech boppe it stedsje! Hoe floeide it giele ljocht oer beammen en glânzgjende tekken fan 'e huzen; wat widzen de hege reuzen oan 'e kant freonlik mei har hollen en wat lústere it bekend troch de risseljende leaven!

Stiller en stiller waard it libben om har hinne; en der hat gjin jûn west, yn har earder of letter libben, dy't grutter wie as dizze...


Vorige Volgende