De noodzaak van het overbodige

118

De cultuurmens bestaat voor een deel bij de gratie van ficties, van alsofs, wij kunnen niet zonder; ficties verzoenen ons tijdelijk met ons bestaan, helpen mee een andere en soms betere werkelijkheid te scheppen. En niet te vergeten: alle speculaties, ook wetenschappelijke, waren aanvankelijk ficties of zijn het nog.

Fictieve ficties. Het gaat er alleen om te onderscheiden tussen goede en slechte ficties, niet in de eerste plaats tussen juiste en onjuiste.

Vooral het slechte geheugen van de mensen draagt ertoe bij

[p. 210]

dat steeds opnieuw dezelfde onjuiste ficties ontstaan, die de politiek, het wereldtoneel en de gedachtewereld van de mens gaan beheersen. En omdat ze zo vaak terugkeren heeft de meerderheid de neiging ze als juist te zien. Ficties die elkaar bevestigen doen zich voor als waarheden, net als in de literatuur.

Film en literatuur zijn, evenals een groot deel van alles wat we doen, natuurlijk schijnmanoeuvres, maar schijnmanoeuvres en schaduwboksen handhaven de illusie die de werkelijkheid op de been houdt, veel werkelijkheid, zo niet alle...

Zo nu en dan houdt ook de werkelijkheid de illusie in stand, dat wil zeggen zolang ze er belang bij heeft of onbewust... de illusie van de werkelijkheid.

Droom van de oplichter: werkelijkheid, niet een gedroomde!

Nebukadnezarbeelden

Het karakter van de werkelijkheid waarin we leven, zowel de concreet-sociale als de neuronale, is een onvaste, probabilistische, bestaande uit ‘waarschijnlijkheidsvelden’ en virtualiteiten, die bij een permanent wijzigend perspectief en een diversiteit aan impulsen uit buiten- en binnenwereld steeds andere realiteiten opleveren.

In die zin is onze leef- en denkactiviteit, net als de evolutie in het algemeen, een experimentele.

De constituerende beelden die we al levend en denkend vormen - we kunnen niet zonder, de culturele evolutie met haar autoteleologische opbouw kan niet zonder -, de richtingbeelden en droombeelden hebben dan ook vaak meer het karakter van doorgangsbeelden of zouden dat moeten hebben: Nebukadnezarbeelden, deels van goud, deels van zilver, deels koper, deels ijzer en met voeten van ijzer en leem.

[p. 211]

Vaak worden als eerste de lemen voeten verbrijzeld, waarna het beeld omtuimelt en in brokstukken uiteenvalt.

Onze leefwereld bestaat uit één lange reeks van dit soort Nebukadnezarbeelden.

*

Leven is als een levende dode verder leven in jezelf: het heeft veel weg van een rups die van binnenuit opgesoupeerd wordt door een larve die uit het eitje gekomen is dat een ander insect in de rups heeft gelegd; het slachtoffer verdedigt het zelfs met haar laatste restje levensmaterie, als was het haar eigen larve.

Als ze compleet leeggegeten is en een wezensvreemd insect heeft voortgebracht, dat voor haar eigen nakomelingen als folteraar & uitvreter op zal treden, sterft ze en niemand die er haar dankbaar voor is, ook haar parasiet niet.

*