De noodzaak van het overbodige

[p. 189]

106

Schrijven, het ambacht

Wat voor een schrijver even belangrijk is als het leren beheersen van schrijftechnieken, is het vruchtbaar maken van de voedingsbodem en gunstige condities scheppen voor het schrijven: het bewerken en voeden van het bewustzijn (w.o. kennisname van de wereld en van de reeds geschreven wereld), het sensitiveren en gevoelsmatig maken van gedachten, het objectiveren en prolongeren=ideematig maken van gevoelens, het ontvankelijk maken voor ‘wilde’ vondsten en het spelen met woorden (Ars combinatoria! ‘Combineer, combineer!’); het zich permanent beschikbaar houden van het bewustzijn voor eventueel materiaal dat men kan aanwenden vanuit thema's die reeds vaststaan en de rest - d.i. dus alles - met een half of halfbewust oog in de gaten houden of opslaan; leren met halfbewustheden te werken én te leven en afleren om alles bewust te maken, uitgezonderd dat wat er als het ware om schreeuwt om bewust gemaakt te worden (alleen mensen met een minder getraind bewustzijn moeten leren ‘alles’ bewust te maken; ze worden zich dan alleen maar een klein deel hálfbewust); ontdekken dat het werkzamer is ergens langs te denken en je aandacht af te wenden van dat punt waarvan je wéét dat het de (scheppende) kern is (bijna altijd goed en het werkt steeds trefzekerder) of beter, er juist actief niet aan te denken (!) en als dat niet lukt proberen je bewustzijn zo blanco mogelijk te maken, pseudoneutraal, leeg als een carte blanche en in het algemeen een syncope met jezelf maken, keer op keer, asynchroon met jezelf lopen - de ‘onzichtbare navelstreng’ mag niet verbroken worden, maar alleen achtergedachten mogen hem handhaven; het onbewustzijn moet als het ware getraind worden om te functioneren als bewustzijn, halfbewustzijn of kwartbewustzijn -, kortom: een soort scheppende

[p. 190]

paradox van jezelf maken die je niet in het minst ervaart als paradox, maar als natuurlijke leefmodus, een zg. tweede natuur die tot eerste natuur is geworden. De paradox is alleen een paradox voor wie deze ervaring niet kennen. Zo verwoord lijkt het op mystiek, maar het heeft er niets mee te maken. Mystiek is hooguit de emotie die door deze technieken opgeroepen wordt, de ‘inspiratie’ en het raadselachtige ‘vinden’.

En op den duur gaat dit gesensitiveerde bewustzijn (getrainde intuïtie) zelf werken, je hoeft er maar voor te gaan zitten of een goede directe conditie te scheppen via afleidings- en uitstelmanoeuvres, als: eerst wat lezen (de krant), de kam schoonmaken, notities ordenen, etc.⁴ Al te veel wantrouwen en scepsis schaden, want ‘het’ weet zo ongeveer wat jij wilt of wat het wil en als het op bevel schijnbaar alle sluizen openzet is het resultaat, het opkomende materiaal, heel wat minder willekeurig dan het lijkt.

Dit is het voorstadium. Daarna volgt het meer bewuste, eventueel halfbewuste, bijsturen, richten, etc. van het bovengrondse toeval, het beperken van de willekeur, het structureren.

4 Andere afleidingsmanoeuvres: naar het toilet gaan, een al of niet overbodige boodschap doen in de buurt (niet te ver weg!), een vlieg doodslaan, blanco papier nemen (of juist niet!), de radio aanzetten, onaneren, de agenda raadplegen hoewel je heel goed weet dat je geen afspraken hebt, planten begieten, toch maar even de krant pakken (in godsnaam geen boek), in het beginstadium van het schrijverschap stiekem even de dichtbundel van een ander raadplegen om te zien hoe die het doet, kijken wat voor weer het is, je gezicht inspecteren op mee-eters - je voelde er één, echt -, koffie zetten, etc.