De noodzaak van het overbodige

101

Zelfscheppende realiteit

Patronen ontdekken die niet eerder opgemerkt zijn, evenmin verwacht. Vergelijk de wetenschappers die min of meer gericht of juist ongericht met de computer spelen. Tot een formule of

[p. 180]

statistische structuur op het scherm verschijnt, zo verrassend dat ze het aanvankelijk zelf niet durven geloven. Dan het inzicht dat er sprake is van een realiteit, in de natuur of de puur wiskundige natuur, een die op grond van hun ontdekking zelfs gedwongen is zinvolle realiteit te zijn en die daarom nooit meer weg te denken is.

Dat is ook iets wat goede kunst nastreeft - het ontdekken van iets wat er niet was en wat daarna niet meer weg te denken is.

*

Nieuwe formuleringen en ontdekkingen dienen zich in het begin vaak aan als paradoxen, tot ze volstrekt natuurlijke zaken blijken te zijn, waarna de oude opvattingen paradoxaal gaan lijken.

En zo zal het door blijven gaan, omdat de centrale paradox in feite de mens is, de paradox die paradoxen voortbrengt tot de dood erop volgt: de dood van de mens of de dood van de dood.

*

Een scheppende theorie of filosofie vormt zich vaak in losse onderdelen, punten. Verbindt de punten en er is een theorie, maar ze is niet scheppend meer.

(In het andere geval vormen de onderdelen hun eigen constellaties en zoeken naar verbindingen, gaan deze tastend aan of ontbinden ze. Helemaal systeemloos geschiedt dit echter zelden, ook al toont het systeem zich niet op het eerste gezicht.)

Trek lijnen tussen een aantal heldere sterren en je hebt geen uitspansel meer, maar een pantheon van starre figuren, die als je niet oppast nog je lot bepalen ook.