De noodzaak van het overbodige

80

Het individueren in de literatuur is niet meer een kwestie van individuen scheppen, maar van taalgebruik. Individuen in de literatuur doen tegenwoordig vrijwel altijd aan als gemeenplaatsen, als geaborteerde pogingen tot mensenmaken.

Welke verrassingen kunnen de laatste ons nog bieden? De werkelijke literaire figuren zijn taal-figuren, die zich karakteriseren door hun toevalligheden en literariteiten.

(De enige andere interessante personalistische literatuur is de zelfbeschrijving, de ‘Selbsterlebensbeschreibung’, met een zekere mate van ongeordendheid, die er het karakter aan verleent van een taal-figuur.)

*

‘Impersonalité’, ‘impartialité’, ‘impassibilité’. (Flaubert)

Zo streng hoeft het tegenwoordig niet meer - Flaubert zelf prijst trouwens de totale ongebondenheid en vormeloosheid van geniale schrijvers als Rabelais en Cervantes -, maar het is

[p. 142]

goed deze trits nagestreefd te hebben of in hoofdzaak aan te houden. Zoals het altijd gunstig is iets gekend te hebben alvorens het te vergeten, iets te weten zonder het toe te passen, iets niet te geloven maar wel de mogelijkheid ertoe te hebben gezien of zelfs de verleiding ervan te hebben ondergaan.

Wat zou onze cultuur geweest zijn zonder de eenzijdigheden van de Verlichting, socialisme en realisme zonder utopisch irrealisme, literatuur zonder bijgeloof, de mens zonder idee van menselijkheid; waarom dan ook niet een literatuur waarin je voor onpersoonlijkheid, onpartijdigheid en onbewogenheid mag pleiten zonder dat je altijd onpersoonlijk, onpartijdig en onbewogen bent. Want de mens is zijn stijl of stijlen en niet omgekeerd.

*

Filosofie, poëzie: ontdekken wat je wist, maar niet weet.

*

De creatieve acte: opzettelijk en met grote nauwkeurigheid naast het doel schoppen.