De noodzaak van het overbodige

11

Realistische terugkoppeling

We weten, in een literair werk verwijzen literaire gegevens en relaties in de eerste plaats naar elkaar, nadat ze eerst te eniger tijd via de bewustzijns- of voorbewustzijnswerkelijkheid uit de niet-literaire werkelijkheid zijn gerekruteerd. Daarna koppelen ze opnieuw terug naar die werkelijkheid - haar beeld bijstellend, aanvullend, etc. -, waarna ze zich terugtrekken op hun eigen stellingen, vergezeld van de nieuwe beelden die nu werkelijkheidsbeelden zijn.

Het vóórstadium en de terugkoppeling op de niet-literaire werkelijkheid kan de schrijver zoveel mogelijk pogen te elimineren - iets wat Chlebnikov en de meer abstracte, ‘zuivere’ dichters beogen -, anderen wensen die relatering juist te handhaven, om uiteenlopende redenen.

Terugkoppeling die zich ten minste tweemaal voltrekt en die in een soort pendelbeweging de literatuur verrijkt en er - realistische - diepte aan verleent. De ‘wereld’/ de ‘realiteit’ als derde dimensie van de literatuur, nog steeds.

[p. 32]

Waarom zijn de bananen krom?

De bananen zijn krom omdat krom rijmt op waarom, dus vanwege de klankwerking. Daarom zijn de verbale bananen krom.

Maar de verbale bananen zouden niet krom zijn als de echte bananen niet eerst krom waren geweest.

Correctie: de niet-verbale bananen zijn niet echt krom, ze zijn alleen maar licht tot heel licht gebogen. De verbale banaan maakt ze krommer dan ze in werkelijkheid zijn.

In feite zijn daarom alleen de geverbaliseerde bananen echt krom.

*

Kunst naar de natuur

Ook veel abstractie is naar de natuur, zowel uit de microwereld (de vele kristalvormen, de drippings en clusters van atoomkernen, genen, dna) als uit de macrowereld (foto's van planetenen sterrenstelsels) en verder de vele vormen en bewegingen die waargenomen kunnen worden via de elektronenmicroscoop, als energiebanen, materiestracturen, microleven; de aarde vanuit de lucht gezien: slingers, linten, parallellogrammen van akkers en weiden, lichtrozetten en glorietta's, lichtwerelden, met als derde dimensie die van de snelheid, welke een nieuw abstraheringseffect aan onze ervaringen toevoegt.

De visuele ervaringsmogelijkheden zijn sinds de Nieuwe Apparaten enorm uitgebreid, vooral met de opkomst van de elektronica, maar je vindt er tamelijk weinig van terug in de beeldende kunst en nog minder in de literatuur, zelfs al hebben sommige schrijvers een typisch tv-oog ontwikkeld, een rood of groen.

[p. 33]

Elektronica en technologie bezitten is iets anders dan ermee werken. Tegen de tijd dat schrijvers en kunstenaars ze ingehaald hebben zijn ze waarschijnlijk al weer door nieuwe ontwikkelingen achterhaald: zoiets als net aan elektriciteit toe zijn wanneer elektronica sinds lang gemeengoed is. Van alle communicatiemedia is het woord het meest inerte en conservatieve. Literatuur doet weinig moeite daar verandering in aan te brengen.

Literatuur naar de natuur? naar de technologie? naar de wetenschap? Nee, literatuur naar de literatuur.