De geboorte van een geest

[XVII]

/ ... snuift het in de lucht boven de straat, als een onstoffelijke mensvormige hond zonder neus en oren, snuift het op en zijn korte haren gaan recht overeind staan: de ijle, fij nverdunde geest van mens, van mensenmassa, dezelfde vormen maar vluchtiger, niet meer dan bijna-vormen, vlagen van angst, verbijstering, doodsangst, pijn losgehecht van wie haar onderging, heen en weer golvend boven het wegdek, uitwaaierend als wieren en lange waterplanten zoals eens in het donker waargenomen op de zeebodem van een film, en op eenzelfde soort tij waaiert het mee, deint heen en weer, schreeuwend, krijsend van angst, zet zich schrap maar wordt de Mozes en Aäronsteeg uitgezogen, de Valkensteeg in en terug naar de Dam, het Rokin, de Kromme Elleboogsteeg in en weer terug in de richting van waaruit het gekomen is, willoos, evenals de duizenden anderen die niet wilden en toch in dezelfde richting werden gedreven - door wie? door wie? door niemand? -

[p. 219]

Amsterdam 1833

[p. 220]

en weer maar sterker nog dan tevoren krijgt het het bijbehorende gevoel van opgesloten te zitten, vertrapt te worden, verminkt en onvolledig voort te bestaan, ooohh, waarna het opnieuw meegezogen wordt tussen de ijle, vervluchtigende onvormen / onvormen van pijn, napijn...

Smeris, smeris, krijg de koleris... Ssst, ssst... Twee maanden in dienst en voor de rest van min leven ex-soldaat... Auuw! auuw!... (napijn) - onlicht of licht? - Het ijle golven is bedaard, maar de lucht in de straten, op plein en kade is tot op menshoogte nog steeds onrustig - korte vertikale golven wervelen soms als windhozen op, zwakkere erupties, lager bij de grond, doven snel en smeulen na-het is of wat het is/was totaal uiteen is gevallen, evenals de honderden anderen, en in afzonderlijke parten verspreid ligt tussen de dovende geest van de vele andere losse lichaamsdelen en voorwerpen: de gebluste geest van ogen, van stijf wordende vingers, snel leeggebloede oren, snuifdozen, sleutels; de knokige geest van tenen, van een recalcitrante bochel, hier en daar een neus, proteses, portefeuilles; de weke, nauwelijks voelbare geest van schaamlippen, van voeten, handen, pij pekoppen, horlogekettingen, jasknopen; de ontmande gummiachtige geest van penissen, de reeds versteende van knieschijven, de dode van pruiken, schoenen, messen, tassen, oorhangers, en opnieuw van ogen, oogballen, gebitten, tanden, borsten, een tong, zakjes met teelballen, een natrillende bil; van brillen en hoeden, zakdoeken en medaljons, poederdozen en gespen, en wéer oogballen, pupillen in allerlei standen en met uiteenlopende mate van uitstraling, maar meest die van angst, ongeloof-armen, benen, oren, hoofden, zacht nagloeiend, natrillend-en ineens, zich sentrerend om éen van de neuzen, ervoer het plotseling opnieuw pijn, als een flits waarvan de lading zich lang had opgehoopt en nu verlaat door hem heen schoot, nee, vlak langs hem heen, langs zijn vooraangezicht: de flitsende bliksemhouw van een degen, een hevig gevoel van verlies, van zelfverlies (: iets dat altijd van hem was geweest en daarna nooit meer), vervolgens twee even hevige flitsen ergens aan weerszijden van hem, kort, onverwacht,

[p. 221]

en hij brulde het uit, zonder zijn trillingen, zijn-emotie in klank te kunnen omzetten, en opnieuw (of voor het eerst?) vervulde hem dit met een grote machteloosheid. Het kromp ineen, verdichtte zich tot een gespannen maar al even machteloze onvorm en schoot weg om zich elders opnieuw te verspreiden en daar vormen te zoeken die... /