[XVI]
... ‘Mooie steden, aardige mensen, maar ik kon geen mytologiese gedachte vatten in dit land.’ (oudheidkundige G.F. Creuzer in 1809)
‘Het kan zijn dat zij (de godsdienst) in andere landen meer goeds verricht, maar het is hier dat zij het minste kwaad aanricht.’ (Diderot, 1774)
Karl Marx in 1843, niet aan oom Philips geloof ik: ‘Ik verzeker u, als men ook niets minder dan nationale trots voelt, dan voelt men toch nationale schaamte, zelfs in Holland.’ En hij voegt er aan toe: Als men tegen mij zegt: ‘Uit schaamte maak je geen revolutie’, dan antwoord ik: ‘Schaamte is revolutie.’