De geboorte van een geest

[XIV]

Ten negen uure begon men met het oprigten van een treurtoneel aan de Waag. Zes balken werden uit de vensters gestoken; twee onder elkander, zynde de bovenste voorzien van katrollen, en de onderste met een pen om 'er den strop aan te hegten: dit gezigt vertoonde zig aan de drie vensters, naar de kant van de Beurssteeg. Zes Kompagnieën Burgers, die by trommelslag in de wapenen geroepen waren, trokken naar den Dam, om de hun aangeweezene posten te bezetten.

Deeze voorzorgen gaven bewys genoeg van het geen in het Stadhuis om ging, alwaar de regtspleeging, op de zelfde wyze, als altoos plaats heeft, by het straffen der misdaadigers, volgens de oude Costumen en Handvesten, geoeffend werdt, door de Heeren van den Geregte. Geen ander onderscheid was 'er dan in de plaatse der executie; ook waren de Heeren niet in hunne zogenaamde bloedrokken gekleed, gelyk anders de gewoonte is.

Toen men in 't Stadhuis gereed was, werden de Burgers, die vóór en binnen de Noordelykste poort stonden, gecommandeerd, om zig in twee reijen, van 't Stadhuis tot aan de trappen van de Waag, te schaaren. Door deeze twee reijen heen zag men, omtrent twaalf uure, de misdaadigers leiden, verzeld van twee Predikanten en Krankbezoekers, en gevolgd door de Heeren van den Geregte. Het Wyf, dat een bloedroode kleur hadt, op den Dam koomende, begon afgrysselijk Wraak! wraak! Burgers! wraak! te schreeuwen, en toen zy de trappen van de Waag opging, nogmaals, met een yslijk gebaar, te roepen: Ach Jezus! is er dan geen

[p. 215]

wraak! maar het roeren van den trom belette de omstanders meer te kunnen hooren.

Een weinig over half één uure, na dat het gebed gedaan was, werden de vonnissen ten uitvoer gebragt, eerst aan 't wyf, en vervolgens aan den manspersoon. Het eerstgemelde voorwerp kwam voor het venster, met een touw om 't lyf en een strop om den hals, en terwyl zy opgeheezen werd, riep zy nog al geduurig: Wraak! Wraak! Wat zy verder sprak, kon mede met geene mogelykheid verstaan worden, door het gedruis dat met de trommels gemaakt werdt.

Toen de tweede uit het venster geheezen werdt, ontstondt 'er een vreezelyke oploop... De onvoorziene verwarring dan deedt eenigen tegen het geweer der Burgeren aanvallen en struikelen. Hier op hoorde men wel een woest geschreeuw van Sta! Sta! maar de Burgers, van dit toeval het ergste vermoedende, schooten op de menigte in, egter met die voorzigtigheid, dat de snaphaanen, met scherp gelaaden, in de lugt werden gelost. Dit schieten nu hadt een deerlyk uitwerkzel: want ieder, voor lyf en leeven bedugt, vloodt ten besten hy konde, met zo veel verbaasdheid en verhaastinge, dat eene groote menigte, die deezen aanloop niet wederstaan konde, onder den voet geraakte, en door anderen, die op hen vielen, weder bedekt werden: zo dat eenigen door het gedrang verstikt, of door het vlugten van anderen dood getrapt werden: want men liep over dooden en leevenden heen... In de Kromelleboogsteeg lagen de menschen wel anderhalfmans lengte hoog op elkander. Maar het allerdeerlykste schouwspel zag men aan de zyde van het Damrak: want de meesten, die geen kans zagen zig naar zyde van de Beurssteeg of den Vygendam te redden, vlugtten met de uiterste verbaasdheid derwaarts, om, zo 't mogelijk ware, langs de Vischmarkt of het Water te ontkomen. Deeze stroom dan, op de menigte, die agter de Waag stondt, aankoomende, deedt veelen, aan de andere zyde van den Dam, over elkander tuimelen, zo dat het volk, 't welk allenaast aan het Damrak stondt, zig genoodzaakt vondt in 't water te springen: want

[p. 216]

die zig staande wilde houden, werden 'er in gedrongen; waar door een ongelooflyk getal menschen versmoorde en ongelukkiglyk verdronk. Elk, die het gedrang ontkwam, vloodt met den uitersten schrik, als hadden hy den schroomelyksten vyand agter zig gehad, met verdubbelde schreden, zonder omzien, zo lang tot hy zich zelven veiligheid durfde belooven: ja de schrik hadt eengen tot zo verre verbysterd, dat zy schier de halve stad rond liepen eer zy stil stonden. Hier zag men eenige zonder hoed, paruik of schoenen; de Vrouwen zonder muts op 't hoofd, met hangende hairen en gescheurde kleederen; anderen zonder muilen aan de voeten: met één woord, 't was het yslykste schouwspel, dat men bedenken kan. Sommigen waren spraakloos van ontsteltenis, anderen verbeeldden zig, door den schrik, zwaar gekwetst te zyn, hunne eigene ontmoeting van die van anderen niet kunnende onderscheiden.

Toen de ontsteltenis op den Dam bedaard en alles tot stilstand gekoomen was, was de grond als bezaaid met lighaamen, verdrongen of vertrapt; eenigen dood en gekwetst, en de meesten in bedwelming. Het gaf een wonderlyk gezigt, toen men deezen een been, dien een' arm, een ander het hoofd of 't halve lyf zag beweegen; hier een' opstaan, daar een ander' zag kruipen, of om bystand hoorde roepen en bidden. Hoeden, paruiken, schoenen, muilen, gespen, gescheurde kleederen, zakhorlogies, snuif- en tabaksdoozen, alles lag onder elkander; deeze goederen werden opgenomen en op 't Stadhuis in bewaaring gebragt, daar ieder, mids behoorlyk bewys geevende, het zyne wederkreeg.