De geboorte van een geest

[V]

‘Geen land kan men zonder er zelf geweest te zijn zo goed door zijn schilderijen leren kennen als Holland. Zijn kunstenaars hebben alles geschilderd wat er bestaat, de aarde met haar kruiden en alles wat er op rijpt, van de kleinste insekten tot aan de meer volkomen schepsels; de lucht met al zijn veranderingen hebben ze om zo te zeggen geportraiteerd, zelfs de damp die zich boven de moerassige laagtes van het vlakke land vormt; het water in al zijn bewegingen en veranderingen, als ook alles wat daarin leeft. Geen volk kan zich er op beroemen schilders voortgebracht te hebben die de vissen, vogels, insekten, viervoetige dieren, van de muis tot aan de leeuw en de olifant, als ook alle standen, het gedrag en de klederdrachten der mensen uit elke tijd van de geringsten tot de grootsten, bedelaars, admiraals, regenten, narren en geleerden zo natuurgetrouw uitgebeeld te hebben.’ (J.H.W. Tischbein, 1772/3)

[p. 194]

‘Nooit hebben mensen tegenslagen met zo weinig emotie ondergaan. Als hun een ongeluk overkomt, troosten ze zich er mee dat hun iets veel ergers had kunnen overkomen. Als ze bij een val een arm of een been breken, prijzen ze zich gelukkig dat ze niet het hoofd gebroken hebben. Als een storm enige van hun schepen heeft vernield, troosten ze zich dat de rest ook niet vernield is. Als vuur hun huis heeft doen afbranden zijn ze tevreden dat ze zelf niet mee verbrand zijn. Ziedaar... troost op z'n hollands, zoals men dat in Frankrijk nauwelijks kent.’ (Le Pays, 1690)