De geboorte van een geest

[p. 109]

III

[p. 111]

[I]

Het zaaltje was vrijwel tot de laatste plaats bezet. Aan de vurenhouten wanden waren tot boven hoofdshoogte strijd- en protestkreten opgeprikt. // Saneren - deporteren - spekuleren // Blijf uit onze BUURT! // HIER WONEN MENSEN EN GEEN AUTOMOBIELEN! // Eerst slopen ze de huizen, dan de mensen! //

Achter de tafel die op een laag podium stond een vijftal mannen en éen vrouw. Natuurlijk een voorzittershamer en - een artistieke of studentikoze noot - een antikwaries drukschelletje. Hoewel het een protestvergadering was leek deze meer op een feestelijke bijeenkomst: zoals zo vaak werd er veel gelachen: het was of de mensen elkaar oplaadden: met aktiviteit, hilariteit, warmte, opwinding. De aktiekommittees van deze en de aangrenzende wijk behoorden trouwens tot de aktiefste van de hele stad Amsterdam telde tot nu toe een stuk of twintig buurtkommittees -, mede door het vrij grote aantal studenten en jonge kunstenaars dat er woonde, vooral in de andere wijk die ouder en schilderachtiger was -- in beide zou volgens de planning van het gemeentebestuur veel gesloopt moeten worden, iets waartegen de bewoners zich heftig verzetten -- // GEEN UITSPRAAK VOOR ONZE INSPRAAK! // Ze willen van rood Amsterdam een dood Amsterdam maken. // Een illegale ondergrondse... //

In de ene wijk moesten hele huizenblokken wijken voor een metrostation en een vierbaans-autoweg, in de andere voor nieuwe flatgebouwen van bouwspekulanten, enkele kantoorkolossen en een hoge parkeergarage, vnl. voor forenzen. // De wettelijke ondergrondse is illegaal, want niet gewenst door het volk. //

Het zaaltje was inmiddels volgelopen; tussen de eerste rij en de forumtafel zaten ze op de grond, in de zijpaden en achterin hingen de lichamen meer tegen elkaar dan ze stonden, trossen mensen kropen als vliegen tegen de zijwanden, klitten aan de zoldering, waarbij het zweet in dunne straaltjes naar beneden gutste. Een kort moment werd hij duizelig in zijn hoofd, naar hij dacht

[p. 112]

van de opstijgende warmte; draaide een halve slag. Naast hem zweette de wethouder van volkshuisvesting, de ‘sloopwethouder’. Besmet. Liever had hij niet naast hem gezeten, maar helemaal achterin. / Bladerde met zweterige handen wat in de vlugschriften, wijkblaadjes en buurtkranten die hem in de hand waren gestopt. // wat zij onder inspraak verstaan is luisteren naar hun (eigen) uitspraken. //

De voorzitter van het wijkcentrum opent de vergadering en heet de aanwezigen welkom, ook de wethouder van volkshuisvesting die - /

Volgt een korte uiteenzetting over het doel van de bijeenkomst, waarna hij meteen het woord geeft aan de eerste spreker, die ook zijn vreugde uit dat de wethouder van volkshuisvesting in hun midden is, alleen weet hij niet goed wat de wethouder onder volk verstaat (: Eerste applaus. Gebalde vuisten in de lucht. Kreten.) - maar misschien kan de wethouder hun dat in de loop van de avond duidelijk maken. (Applaus.) Zoals bekend zijn onze bezwaren gericht tegen de gemeentelijke afbraak- en herbouwplannen, die beter af bouw plannen genoemd kunnen worden... (Applaus.) Sommige passages zijn bijna woordelijk hetzelfde als in de buurtkranten: hier schrijft men nog zoals men spreekt... We worden belazerd bij het leven. Je mag even bij de kommissie Bijstand Stadsontwikkeling komen en dan krijg je te horen dat de beslissing gisteren net gevallen is. Want wat zij onder inspraak verstaan is luisteren naar hun (eigen) uitspraken... / Het hart van de stad wordt opengebroken voor metro en parkeergarages... metro waarvoor duizenden Amsterdammers uit hun woningen zullen worden gedreven... een puur prestigeobjekt. / Wij eisen: stopzetting van de metrobouw en het geld niet langer in deze bodemloze put, maar voor het opknappen van betaalbare oude huizen in de volksbuurten, aanleg van zebrapaden en de verbreding van trotwaars, zodat kinderen en ouden van dagen weer veilig op straat kunnen lopen... JA, JA!... / GEEN HUIZEN NEER VOOR HET VERKEER! / ...De mensen moeten weer leren hun huizen te verdedigen... JA, JA, JA!... zodat het hart van Amsterdam

[p. 113]

weer een gezellige en leefbare buurt wordt of blijft, waar de bewoners het voor het zeggen hebben!!

Applaus. De opwinding in het zaaltje is zo ongeveer tot het kookpunt van bloed gestegen alsof de revolutie hier vanavond zal uitbreken, evenals in tientallen andere zaaltjes van andere aktiekommittees, iedere avond van de week, jaar in jaar uit. Voor een deel van het publiek, heb ik de indruk, heeft hij al plaatsgevonden op het moment dat er opstandige taal wordt uitgeslagen, dat is het gevaar van woorden of van teveel woorden - en waarschijnlijk zullen velen vanavond met een tevreden gevoel huiswaarts keren om morgen of een van de daarop volgende morgens met een kater wakker te worden de wereld blijkt niet veranderd en naast hen klinken de slopershamers. Sela. Ik merk dat ik ook door het vuur ben aangestoken. Tegen het enthousiasme en de betrokkenheid van de mensen steekt de uiterlijke kalmte van de wethouder wat kil af; hij is zelfs kalmer geworden naarmate ik het warmer krijg. Het is in het zaaltje bijna niet meer om te harden, nog even en de mensen vallen in trossen van de zoldering, de muren van het zaaltje barsten open van de druk en de emotionele spanning en de wethouder wordt gelyncht en levend gevild. Maar de volgende spreker is al weer even aan het woord./

hele historiese delen van de stad worden aangetast, maar om welke redenen? Om geen andere reden meneer de voorzitter dan dat men de historie ontkent, ontkent terwille van een heden dat niet bestaat... het zijn misschien niet zulke fijne huizen, maar het zijn huizen waarin wij willen wonen en daar gaat het om - en als we in andere huizen willen wonen dan vragen we er wel om op het moment dat wij het willen... Daarom: niet saneren - deporteren - spekuleren. De stad is van ons, meneer de wethouder en dat dient het gemeentebestuur te beseffen. Maar het lijkt er soms op meneer de voorzitter of de wethouder er een persoonlijk belang bij heeft dat die huizen tegen de grond gaan en dat het plan zo gauw mo-

[p. 114]

gelijk doorgang vindt, want een stadsbelang is het niet. Wethouder springt woedend op.

-Meneer de voorzitter, dit is een insinuatie!

Spreker kijkt geluidloos fluitend om zich heen en naar boven alsof hij de opmerking niet heeft gehoord. De voorzitter roept hem tot de orde.

-Is dit een insinuatie, meneer Mindera?

-Maar natuurlijk is dit een insinuatie meneer de voorzitter, dat lijkt me toch duidelijk genoeg. Een insinuatie is een bewering die je niet kunt bewijzen maar waarvan je vast overtuigd bent dat ie waar is. Zo ben ik er heilig van overtuigd dat de wethouder op de een of andere wijze belang heeft bij het slopen van die huizen, al kan ik dat op dit moment niet bewijzen. Dus is het een insinuatie, volmondig toegegeven.

Wethouder ziedend. - Dan wil ik dat ie teruggenomen wordt!

Voorzitter kijkt spreker aan. Spreker kijkt andere kant op, weifelt schijnbaar, de zaal in spanning latend. Dan:

-Goed meneer de voorzitter. De wethouder moest beter weten. De bedoeling van een insinuatie is dat hij zijn effekt uitoefent en dat heeft ie gedaan; daarom kan hij gemakkelijk teruggenomen worden en dat wil ik dan ook graag doen. Ik wil zelfs de wethouder mijn ekskuses aanbieden als naderhand mocht blijken dat ik hem onrecht heb aangedaan.

Wethouder opnieuw razend. - Mijnheer de voorzitter...!

-Wat is er nu weer meneer de voorzitter. Moet ik opnieuw iets terugnemen? Dat wil ik met alle genoegen doen als de wethouder er prijs op stelt, ik ben niet voor éen afbraakgat gevangen. Maar meneer de wethouder is blijkbaar minder zeker van zijn zaak. Want meneer de voorzitter - / De wethouder wil opspringen en weggaan, ik kan bijna voelen hoe hij zijn bilspieren, zijn dijspieren spant -, want meneer de voorzitter, ik heb helemaal niet bedoeld dat de wethouder van volkshuisvesting persoonlijk belang zou hebben bij die afbraakhuizen in die zin dat hij er zelf financieel bij betrokken zou zijn - in deze maatschappij wordt alles meteen in financiële termen vertaald-(Applaus!) maar om-

[p. 115]

dat het weldegelijk een kwestie van persoonlijk belang kan zijn om macht uit te oefenen, om gelijk te krijgen en je wil door te zetten, vooral politiek gelijk, wat dan weer de nodige voordelen met zich meebrengt, zoals wij allemaal weten meneer de voorzitter. En het is maar al te duidelijk dat deze hele metro-kwestie een politieke zaak aan het worden is, die weer eens op de ruggen van de bewoners hier uitgevochten wordt. (Daverend applaus, dat de vloer doet trillen; de wethouder imponeert het niet, noch boezemt het hem vrees in, want dit is een taal die hij herkent, kent, zelf hanteert.) Want.dat.het.een.politieke.zaak.aan.het worden.is, dat meneer de voorzitter, is iets waaraan langzamerhand niemand meer twijfelt - en dan bedoel ik niet eens dat de belangen die er in het spel zijn de belangen zijn van het grootkapitaal of van de verzekeringsmaatschappijen of het Philips-pensioenfonds, maar ook van de partij die zogenaamd een arbeiderspartij is maar die - (Applaus, zij het wat minder) - en.dit.maakt.het.opnieuw.tot.een.gewone-ordinaire politieke-kwestie...

De voorzitter slaat nu met de hamer op tafel.

-Meneer Minnesma, als u niet inbindt ontneem ik u het woord.

-Daar hebt u het recht niet toe.

-Jawel meneer Mindersma, ik heb als voorzitter de leiding van de vergadering en ik ontneem u het woord of ik schors de vergadering.

-Mijn naam in Minnema, Minnema, M i dubbel n e m aa. En als u mij het woord ontneemt meneer de voorzitter, dan dien ik onmiddellijk een voorstel van orde in dat mij het woord weer verleend wordt, opdat de stem van de meerderheid, van het protest weer kan spreken, want die stem vertegenwoordig ik.

Applaus. De woordslimmerik.

De voorzitter, onzeker: - Dit is geen voorstel van orde, dit is...

-Oké meneer de voorzitter, ik zal mijn mond wel houden. U denkt waarschijnlijk: de stem van de meerderheid is al genoeg gehoord.

Driftig gehamer op de tafel, maar hij heeft zijn zin gehad.

Na een korte pauze krijgt de wethouder gelegenheid om te ant-

[p. 116]

woorden. Niet iedere persoonlijke problematiek is een algemene problematiek, al zijn alle algemene problemen dok persoonlijke problemen... een deelprobleem hoort ook rekening te houden met de boven-individuele belangen... / Waar heb ik dit meer gehoord en in welke kontekst?-Het liefst zou ik nu opstaan en naar huis gaan. Lees in de buurtkrant die op mijn schoot ligt.

Schijnboksen in het praathuis.

...woensdagmiddag weer éen van die machteloze schijnvertoningen... In de ring verschonen een aantal te laat en zeer onvolledig ingelichte raadsleden (amateurs) tegen een niet ter zake kundige wethouder (ex-amateur), bijgestaan door een aantal wel ingelichte ambtenaren (beroeps), die hun inlichtingen echter zoveel mogelyk voor zich trachten te houden... Alle partijen stellen zich in zo'n vergadering zeer krities op tegenover de wethouder en hebben thuis erg slimme vraagjes bedacht ... / Als na al die eindeloze redevoeringen de wethouder aan het woord komt, is iedereen de helft van die vragen al weer vergeten, op de andere helft wordt niet of nauwelijks antwoord gegeven. Daarna mogen de ambtenaren nog even zeggen wat ze kwijt willen (en dat is weinig) en ze doen dat dikwijls op zó'n manier dat niemand er iets van begrijpt.

Heeft een raadslid dan nog de moed om éen van zijn vragen te herhalen, dan zegt de wethouder dat het al over vijven is en dat iedereen toch graag op tijd thuis wil zijn om te eten. De raadsleden hebben daar meestal alle begrip voor... Wie toch op de tribune... Burgemeester:... geen interrupties... aan regels van spel houden... alsof je eigen deportatie een ‘spel’ is!