De geboorte van een geest

[VI]

/ ... over veertien weken alweer feest... pas feest gehad... veel feest in het leven bedenk ik. Niets te wensen over: eten goed, bewassing naar wens, schoon ondergoed, zomerjas en winterjas, twee kostuums, vier overhemden, en nog wat zakgeld, niet veel, maar kan stiekem wat bijverdienen. Opletten dat je niet te gehaast, te doelbewust de poort uitgaat in plaats van drentelend en doelloos. Moeilijk om vol te houden.

[p. 78]

Plotseling ontzettend moe. Oude aderen, traag bloed. Voel het. Kan beter een eindje lopen op het bordes. Beweging is goed voor de bloedsomloop. De meeste mensen sterven in bed: gevaarlijkste plaats ter wereld. Dag meneer Bols. Opzichter-verzorger. Niet erg streng, niet te toegeeflijk. - Ja, gaat wel, gaat wel. / Behandelt me als een idioot, een oud kind, net als de rest. Goed bedoeld, maar toch... Mag niet te weten komen dat ik halve dagen werk, anders ontslag. Werk voor een derde van het normale loon... onderkruiper... zou 't vroeger nooit gedaan hebben als vakbondslid, nu wel... zou 't misschien zelfs voor noppes doen, alleen om wat te doen te hebben? Nee, dat niet. / Voel me wat minder moe... kan zo wel honderd jaar worden... wil het niet, honderd jaar worden, maar wel tachtig of vijfentachtig.

Aan de overkant van de gracht, langs de waterkant loopt Herman. Rechtop, zonder stok. Ik weet, hij heeft 5 potten sjem in zijn kast opgespaard en minstens de helft van zijn zakgeld - 280 gulden zit er al in de doos met kleenex, papiergeld, niet zwaar, anders merkt de verzorger het op z'n wekelijkse inspektie van de kasten. Sparen doen ze allemaal, al weet niemand waarom of voor wie. Kunnen het niet laten, hebben nooit wat gehad om te sparen, te laat om er iets bij te leren, bijvoorbeeld om geld uit te geven. Ik niet, ik maak alles tot de laatste cent op, ook wat ik verdien. Wordt anders toch maar afgepakt, kans op diefstal is te groot. Wordt op eigen rekening bijgeschreven, maar dat is de bedoeling niet, ze willen het zelf hebben. En maar potten, potten. Van de tien gulden kadogeld die ze krijgen als er iemand jarig is of z'n zoveelste huwelijksfeest viert wordt twee gulden vijftig of vijf gulden gespendeerd aan een kadootje, meer verwacht niemand van ze, en de rest sparen ze. Maar enkelen zetten het om in lekkere drank.

Toch weer moe. Spieren willen niet zo goed meer... ben het werken ontwend. Geen zin om naar de slaapzaal te gaan voor middagdutje. Het gehoest, gekuch en gerochel, het wegschrapen van keelslijm en in de pot spuwen, zonder ophouden,

[p. 79]

geen moment rust... ik kan er niet tegen. Om daartussen te moeten sterven... / Eén moment een gevoel van paniek, dan berusting; vervolgens ondanks hemzelf (uit moeheid?) het binnensluipend verlangen dat het spoedig afgelopen mocht zijn, hoewel liever niet op de slaapzaal maar bijvoorbeeld werkend of lopend of op het bordes staand terwijl hij naar het geschitter van de zon in het grachtwater keek. Het gevoel van ontspanning en overgave was zo groot dat hij moest oppassen of hij stierf ter plaatse. Staande; kijkend naar het geschitter van de zon in het water.

// (Het zette wat ekstra energie in, konsentreerde die rond het hart, zwakte het gevoel van overgave af en versterkte de reeds aanwezige toniese spierspanning; en was als ingeboren: het inen aangeboren doel en de zin ervan, voor zover van een zin gesproken kon worden wanneer iets deze in het feit van zijn loutere bestaan besloten hield...) //

Aiii, de zon, aiii, de bomen, aaiii, het leven. / Hij keek naar de hoge populier met de prachtige strakke stam (niet stram) en de volle dichte zuil van groen, zag de bladeren lispelen en huilde bijna van ontroering. Iets verderop stond een tweede, even hoog, even vol en waarschijnlijk even oud: tegelijk geplant. En opnieuw werden zijn ogen vochtig. Moeder-devrouw. Hoe lang geleden al? Tranende ogen: ouderdomsverschijnsel. Maar waarom tranen de ogen van sommige oude mannen nooit?

Zitten drie oude mannetjes bij elkaar. Zegt de een: Kun jij makkelijk sterven? Ik niet hoor, zegt de ander, jij? Ik wel, snoeft ie. Doe het dan eens voor. Het ene oude mannetje gaat doodstil zitten en sterft. Verrek, zegt de ander, als ik geweten had dat het zo makkelijk ging had ik het al lang gedaan. Flauw mopje.