Romanbeschouwing in voorredes 1600-1755. Deel 2: Teksten

Regelnummers proza verbergen

1730 [Het leven der tover-godinnen]

[M.C. la Mothe, gravin d'Aulnoy]. Het leven der tover-godinnen, zynde een verhaal van zonderlinge, vreemde en zeer wonderlyke gevallen, vol van zinryke zedelessen en leerzame spreuken. [...] Rotterdam, Jan Daniel Beman, 1730. uba 677 H 100.

Aan den lezer.

1Zie hier, Lezer, 't leven en bedryf van eenige Tover-godinnen, ten dienste 2der liefhebbers van zedige snakeryen, en inzonderheid van de weetgierige 3jeugd zeer geestig en aardig beschreven, omze op eene vermakelyke 4wyze aan te sporen tot 't lezen van goede boeken; ook voornaamlyk,

[p. 83]

5om hen te doen bezeffen, watze te wagten hebben, die de deugd najagen, 6en wat 't lot is van zodanige, die hun leven anders aanleggen. Men 7zal hierin ontdekken vele nooit gehoorde, zonderlinge, vreemde en 8zeer verbazende gevallen van deze Tover-godinnen, hoe zy de deugdbeminnaars 9de behulpzame hand geboden, en andere gestraft hebben; 10mitsgaders op hoe wonderbare en boven-natuurlyke wyze zy hen uit 11de allergrootste gevaren, waarin zy sich zomtyds bevonden, hebben 12gered, met hen uit de handen hunner vyanden te rukken, als het byna 13onmogelyk scheen.

14[...]

15[...]door 't lezen van diergelyke gevallen krygt men een recht begrip 16van de deugd, en men leert, wat welleventheid is; en indien de jonge 17luiden zich wat naarstiger tot lezen begaven, ze zouden zomtyds zoo 18verlegen niet zyn met hunnen tyd, waar uit niets goeds voortkomt, 19zynde 't spreekwoord niet vergeefs, dat een lui mensch een duivels oorkussen 20is, en men zou zoo veel straatslypers niet zien.

21Men leert in diergelyke boeken gene boosheid of guitery; ze zyn enkelyk 22gestoffeert met verheve heerlyke gedachten, en uitmuntende voorbeelden; 23men ziet telkens de misdaad gestraft en de deugd beloont; ja men 24kan zeggen, dat 't lezen van boeken van deze natuur in een zeker 25opzicht beter is voor de jeugd, dan 't doorbladeren van geschiedenissen, 26doordien de geschiedenis ganschelyk aan de waarheid onderheven, 27zomtyds aanstotelyke zedeloze dingen vertoont; de geschiedenis schildert 28de menschen, zoo alsze zyn, beschryvende derzelver daden en bedryven, 29't zy verfoeijelyk of pryswaardig, deze boeken daarentegen doen de 30voorwerpen ten tonele verschynen, zoo alsze behoorden te zyn, en 31schynen de lezers een prikkel te verstrekken, om de volmaaktheid na 32te streven; ten minsten men zal overtuigt zyn, datze een recht denkbeeld 33van de werreld geven, en juist leren spreken.

34[...]

35De gene, die zich verledigen, tot het lezen van deze boeken, zullen 36niet licht schipbreuk lyden, waaraan hare glibberige jeugd zoo zeer 37blootgestelt is. Ze zullen die minnelyke bedriegers schaamrood maken, 38en henzelven in de strikken doen vallen, dieze voor haar gespannen 39hebben. [...]

40Om ook iets van den oorspronk der verdichte geschiedenissen te zeggen; 41't gansche oogmerk van dezelve is, om op eene aangename wyze de 42degelykheid der spreekwoorden aan te tonen. Onze voorouders, die 43geestryk waren in hunne eenvoudigheid, bespeurende, dat zelfs de 44zinrykste grondspreuken, waarna wy onzen handel en wandel behoren

[p. 84]

45te schoeien, verkeerde denkbeelden geven, als menze gansch naakt in 46de werreld zend, hebben dezelve om zoo te spreken, gekleed, en onder 47versieringen doen verschynen; ze lieten dezelve invloeien in vertellingjes, 48welke wy verzonnen, of in 't verhaal van eenige geschiedenissen, dieze 49zoo veel mogelyk daarmede opschikten. En doordien diergelyke vertellingen 50enkelyk strekten ter onderwyzinge van de jeugd, en niets 51zoo een levendigen indruk op 't gemoed maakt, dan onbegrypelyke 52verwonderenswaardige gevallen, zoo zyn ze daar ontrent niet karig 53geweest; men vindze overvloedig in hunne fabelen. Ondertusschen is 54hun oogmerk in alle delen pryslyk, want niets is zoo bequaam, een 55juist denkbeeld te geven, dan 't met een goede voorraad van zinryke 56zedelessen te voorzien, en niets is bequamer, de jeugd dezelve te leren, 57dan haar aan te tonen 't geluk of ongeluk der genen, die deze zetregels 58van 's menschen leven gade geslagen of veracht hebben.

59Zeker geleerde zegt in zyn vertoog over den oorsprong van de verdichte 60geschiedenissen, dat de Troubadours de eerste schryvers van dezelve 61geweest zyn. Deze naam is Provençaal, en betekent Trouveurs of Inventeurs, 62uitvinders of verzierders van spreukjes. Wat hiervan zy, de Troubadours 63zyn de schryvers van de vertellingjes, waarvan wy gesproken hebben; 64ze waren menschen van verstand; Provence had 'er in dien tyd meer, 65dan 't overige deel van Vrankryk, en dit landschap verschaft 'er 66jegenswoordig nog veel. Ze stoffeerden hunne vertellingen met verbazende 67dingen van Tovergodinnen en Euniers. En doordien die trant van 68schryven byzonder na den smaak van dien tyd was, wierden de Troubadours 69alomme bemint; ze zochten hunnen vertellingjes by luiden van aanzien, 70alsze zich op hunne landgoederen bevonden, aan den man te brengen, 71en betoverden alle de gene, die hen hoorden. Hunne naam wierd in 72een korten tyd zoo vermaard, dat men de vermakelykheden van koningen 73of prinsen niet volmaakt oordeelde, als men niet eenige van deze 74verwonderenswaardige vertellingen gehoord had.

75Ondertusschen zagen deze geestryke Troubadours zich eindelyk hier 76ontrent ondermynt en den loef afgestoken; voor hen had men van gene 77verdichte geschiedenissen gehoort; men zag 'er van alle kanten in 't 78licht komen, en van tyd tot tyd zyn diergelyke werkjes zoo heerlyk 79doorwrocht, en tot dien trap van volmaaktheid gestegen, (tot welken 80top Madelle de Scudery en Madelle Des-Houliers dezelve voornaamlyk gebragt 81hebben) dat de nakomelingen nevens ons zullen bekennen, datze met 82alle mogelyke sierlykheid en oordeel geschreven zyn.

83Niettegenstaande deze voortgang der verdichte geschiedenissen, heeft 84nogtans de overlevering voor de roest des tyds bewaart de vertellingen

[p. 85]

85van de Troubadours, en wylze doorgaans opgeschikt zyn met wonderlyke 86gevallen, en voortreffelyke zedelessen, hebben de grootmoeders en 87opzienderessen dezelve aan de kinderen verhaalt, om hen een haat in 88te boezemen tegen ondeugd en liefde tot deugd. Deze vertellingen 89hebben ze nergens anders toe gebruikt.

90[...]