Romanbeschouwing in voorredes 1600-1755. Deel 2: Teksten

Regelnummers proza verbergen

1700 [Reize door de wereld van Deskartes]

[G. Daniel]. Reize door de wereld van Deskartes, in vier deelen. Daar komen by gedenkschriften, dienende tot de historie der Kartezianery, beide uit het Fransch vertaald. Rotterdam, Barent Bos, 1700. uba 2491 H 30.

Berigt voor d'eerste Fransche uitgifte van dit werk gesteld.

1[...]

2Algemeene Schets van 't Werk.

4De manier, op welke Luciaan zijn Waaragtige Historie aanvangt, is 5de gemakkelijkste van de heele Wereld. Straks verklaart hy aan zijn 6lezer, dat alles wat hy zal zeggen valsch is: en daar op zijn inbeelding 7den toom vierende werpt hy zonder onderscheid op het papier alle 8zotternyen, die ze hem verschaft. Hier door ontlast men zig van de 9grootste moeite, die in d'opstelling van dusdanige werken is, daar in 10bestaande, dat men in 't vertellen altijd de waarschijnlijkheid behoud; 11een verbintenis die van geen Verhaal-Schrijver kan ontgaan werden. 12Het ongemak, dat in dezen ophef steekt, is, dat men ze geen tweemaal 13kan gebruiken, en dat ze al ten eersten begint versleten te schijnen, 14zoo haast als 'er 't eerste nieuw af is. Het is een vryheid, die 't gemeen 15aan niemand quyt scheld, dan die ze raadzaam vond eerst te gebruiken. 16't Is een vond, die niemand kan navolgen, zonder voor een uitschrijver 17door te gaan, en een trek des vernufts, die niets meer verwonderlijks 18of bevalligs heeft.

19Deze aanmerking, gevoegd by de moeyelijkheid, die men wel kan gissen 20dat ik gehad hebbe om de strenge wet der Waarschijnlijkheid in mijn 21geschiedenis waar te nemen, zal de lezers overtuigen, dat ik meer als 22eens Luciaan die gelukkige vond benijd hebbe, en ik zal 't ook niet

[p. 67]

23loochenen: maar alleenlijk hier nog byvoegen, dat een tweede Aanmerking 24my wisselijk op een anderen boeg dan deze zou gewend hebben, 25zoo ik 't anders met welvoegzaamheid had konnen doen. Ik ben een 26Filozoof, en de belijdenis, die ik daar van doe, laat my niet toe zulk 27een gedrag te houden.

28Het merk van een Filozoof is altijd, of zig in te beelden altijd, de 29waarheid te zeggen, ten minsten te willen schijnen altijd de zelve te 30zeggen. Uit en vrolijken luim nu daar van af te wyken, en dat quansuis 31in schijn te doen, om te volgen het voorbeeld van den grootsten viand, 32dien de Filozofen ooit gehad hebben, zou by de waardigheid, welke 33ik my tot zeer groote eere rekene, qualijk passen. Dus zoude ik my 34niet gewagt hebben van ooit dergelijk een opzet te maken, en mijne 35lezers, als Luciaan, te verstendigen, dat alles wat ik hen te zeggen 36had valsch was. Ik waarschuwe hen zelfs by dezen, dat ik een geheel 37ander inzigt hebbe, en dat ik voorgeve aan mijn Historie een trek 38van waarheid by te zetten, welke bequaam is de allerongeloovigste 39te doen gelooven, dat alles wat ik hier vertelle waar en waaragtig 40is, ten zy daar tegen stond hun vooroordeel, waar meê zy het zullen 41lezen, en 't welk nogtans zal maken, dat, niet jegenstaande alle de 42moeyte, dien ik genomen hebbe om my geloofwaardig te stellen, niemand 43my zal gelooven. Wat 'er van zy, ik wil ook dezen aangaande niet 44al te veel geweld op de geest van mijne lezers doen: en zie daar in 45weinige woorden het inzigt van 't werk.

46[...]