Romanbeschouwing in voorredes 1600-1755. Deel 2: Teksten

Regelnummers proza verbergen

1682 [Histoire der Sevarambes]

[D. Veiras]. Historie der Sevarambes, volkeren die een gedeelte van het darde vast-land bewoonen, gemeenlijk Zuid-land genaamd [...]. Uit het Fransch in het Nederduitsch gebracht door G.v. Broekhuizen. Amsterdam, Timotheus ten Hoorn, 1682. uba 1077 G 35

Aan den leeser,

1Indien gy de Republijk van Plato, d'Eutopia van den Ridder Morus, of 2de nieuwe Atlantis van den Kancelier Bakon, welke slechts het werk 3der vernuftige inbeeldingen hunner Schrijvers zijn, geleezen hebt, zult

[p. 52]

4gy mogelijk gelooven, dat de Verhaalen van nieuwelings ontdekte 5Landen, wanneer gy daar iets wonderlijks in vind, van dat slag zijn. 6Ik en durf de wijze voorzorg van niet lichtelijk alle dingen te gelooven 7niet doemen, mits dat ze zich binnen de paalen des maatigheids houde: 8want het zou al zo onredelijk zijn, zonder verkiezing te verwerpen 9't geen ongemeen is, als zonder onderscheiding aan te neemen de 10vertellingen, welke dikwils van ver-afgelegene Landen gedaan worden.

11[...]

12[Geheel ten onrechte] wierd Kristoffel Kolombo in Engeland, en vervolgens 13in Poortegaal, voor een Man gehouden, die zijn zinnen niet ten vollen 14bezat; dewijl hy dreef, dat 'er na de westelijke deelen van 't Westen 15Landen waren. [...] d'ontdekking van Amerika heeft het verhaal van 16Kolombo gerechtvaardigd. Invoegen dat men daar nu niet meer aan 17twijfelt, als aan de Historien van Peru, Mexiko, en China, die men in 18't eerst voor Romans nam.

19[Veel landen worden bij toeval ontdekt. Door handelslui die zich niet 20bekommeren om wetenschappelijke beschrijvingen. Helaas spannen ook 21de meeste vorsten zich niet in om wetenschappelijke expedities uit 22te rusten.

23Een ieder weet dat het Zuid-land bestaat. Er is veel over geschreven, 24in die zin dat men zegt de kust gezien of betreden te hebben. Omdat 25men niet landinwaarts durfde te gaan, zijn er geen goede beschrijvingen 26van.]

27Deze Historie, welke wy in 't licht geeven, zal dit gebrek voor een 28groot gedeelte vergoeden. Zy is op een zo eenvoudige manier geschreeven, 29dat ik geloof, dat niemand twijfelen zal aan de waarheid 30van het geen, 't welk zy behelst; en den Lezer zal gemakkelijk bespeuren, 31dat ze alle de merktekenen van een waarachtige Historie heeft. Niettemin 32heb ik geloofd, dat ik hem eenige redenen, die haar een groot geloof 33en gezag geeven, bekend behoorde te maaken.

34[De auteur van dit werk, kapitein Siden genaamd, woonde lang in 35het Zuid-land. Op de terugreis naar Europa raakt hij bevriend met 36een arts. Aan boord wordt kapitein Siden zwaar ziek. Voor hij overlijdt, 37geeft hij zijn vriend de arts zijn bezit. Daaronder bevindt zich, zoals 38de stervende zei:] ‘de Historie van alles 't geen my wedervaaren is, 39zedert dat ik uit Holland vertrokken ben om na Indiën te gaan, gelijk 40ik u menigmaalen heb verhaald. Deze Historie is in een groote 41verwarring; zy is by na altemaal op losse papiertjes, en in verscheidene 42taalen, geschreeven, welke uitgelegt, en in een goede order gebracht 43moeten worden, volgens 't besluit 't geen ik daar over by my zelve

[p. 53]

44genomen had: maar vermits God my niet toelaat het zelve te volbrengen, 45laat ik 'er u de zorg af, en ik verzeker u met alle d'oprechtheid van 46een stervend Mensch, dat 'er in alle mijne Geschriften niets is, 't geen 47niet waarachtig en zy; 't welk mogelijk de tijd en d'ondervinding noch 48eens bekrachtigen zullen.’

49[Deze erfenis bracht de arts in een moeilijk parket. Hij beheerste de 50vreemde talen waarin de verzameling aantekeningen goeddeels bestond 51niet, maar durfde ze ook geen ander toe te vertrouwen. Uiteindelijk 52kwam het geheel terecht bij de voorredenaar. Die bewerkte het materiaal 53tot een coherent verslag en checkte het waarheidsgehalte door met 54naam en toenaam vermelde getuigen te raadplegen. Ten eerste ‘den 55Heer van Dam, Advokaat van d'Oost-indische Maatschappy’ die bevestigt 56dat de reis heeft plaatsgevonden. Voorts een brief, ondertekend door 57Thomas Skinner, waarin andermaal het bestaan van het schip en het 58plaatsvinden van de reis bevestigd worden.]

59Den Leezer kan, zo 't hem belieft, dezen Brief met des Autheurs Verhaal 60vergelijken, en na die vergelijking oordeelen, of 'er in zo weinig-bekende 61stoffen een krachtiger getuigenis kan weezen, als deze, om de waarheid 62van deze Historie te bevestigen. Wat de Stijl en de schikking des werks 63betreft, 'k laat hem daar ook het oordeel af, en ik vernoeg my met 64hem te zeggen, dat men 'er zo weinig in verandert heeft, als 't immers 65mogelijk is geweest, zonder af te wijken van des Autheurs manier, 66die zeer eenvoudig en natuurlijk is. In de Werken van dit slag, daar 67de stof des Leezers gantsche aandacht tot zich trekt, is het genoeg 68dat de Stijl niets heeft, 't welk de zelve afwend.

69[...]

70Ondertusschen zal ik hem [dat wil zeggen: de lezer] noch eerst zeggen, 71dat dit Eerste Deel maar een soort van een Historisch Dag-verhaal 72is, gelijk den Autheur zelve omtrent het eind zeid.