Ydelheyt des werelts
(1645)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijAenspraeck.DE Gierigheydt, alder-liefste Philothea, en is niet versaedt, voor dat sy den mondt vol aerde heeft; dat is, tot dat den Gierigaert begraven is; want soo veel als het gelt aenwast, soo veel neemt de begheerlijckheydt oock toe. Nieuwe winst, nieuwe olie inde vlam, ende ghelijck de schapen teghen den avont veel gretigher knabbelen, alsoo siet-men d'oude lieden veel hittigher schaeffelen, ende soo het ghemeenlijck met den ouderdom plagh te gheschieden, de senuen krimpen, ende de vinghers worden soo crom datter niet en is uyt te krijghen. D'oude voghels willen altijdt qualijck uyt hare vederen, ende, eylaes! sy sorghen voor een broodt ende souden met een stuck ghenoegh hebben; want om eenen kleynen wegh te doen en moet-men gheen groot teir-geldt hebben. Maer het is de pijne weerdt te verstaen van waer dese sorghvuldighe begheerlijck-heydt haren oorspronck heeft ghenomen. Sy segghen dan dat den Hemel, d'Aerde ende de Sorghe, siende dat de wereldt in't beghinsel onbewoont was, hebben, ghesloten, den mensch te maken, die heerschappije daer van soud' hebben. Den Hemel gaf de ziele, d'Aerde het lichaem, ende de Sorghe maeckte den bant tusschen ziel en lichaem, ende soo van twee eenen mensch. Dit aerdigh schepsel beviel soo wel, dat een-ieghelijck daer op verlieft wierde, ende het stuck voor sy-selven wilde in-trecken sonder iemandts recht te herkennen. Het verschil wordt Iupiter aengheclaeght, die de sake diep onder-tast hebbende, ende rijpelijck overwoghen, vonnis in deser | |
[pagina 28]
| |
voeghen heeft uyt-ghesproken: Den Hemel sou de ziele hebben, ende d'Aerde het lichaem naer het af-sterven; maer om dieswille dat de Sorghe dees twee by een ghevoeght hadde, soo quam het maecksel de Sorghe toe soo langh als sy by malckanderen bleven. Van dien tijdt af, alder-liefste Philothea, hebben de menschen beghinnen te sorghen, doen is de Gierigheydt in ghebroken, doen is de begheerlijckheydt soo ontsteken, dat-se niet is te blusschen. Den Gierighen Ga naar margenoot+ is ghelijck de hel; want al is 't dat sy daghelijcks soo veel verdoemde inslockt, ende den gierigen soo veel schatten, niemandt en weeter van versaedtheydt te spreken. Ende, dat het slimste van al is, als sy soo rijck zijn als't water diep is, dan sitten sy daer tot d'ooren toe in ghelijck eenen dorstighen Tantalus, sonder die te genieten. Gierighen Geraerdt en sijn wijf, telden die malckanderen niet de beten uyt den mondt, ende dwongen malckanderen den sack toe te binden eer Ga naar margenoot+ hy half vol was? Den Gierigaert en wordt niet vervult met sijn geldt, ende die de rijckdommen bemindt, sal daer gheen vrucht van ghenieten, ende dat is immers ydelheydt? Dat is esels werck, die droegh op sijnen rugghe kostelijcke spijsen, ende at selver distelen. Ghelijck als de ghene die veroordeelt zijn om metael te graven, daer van gheen profijt, gheene schatten en becommen Ga naar margenoot+ (seght den H. Ioannes Guldemondt, eenen waer-achtighen verfoeyer van goudt en silver;0 maer met hun groot perijckel ende achterdeel tot baete van andere arbeyden, noch vreught noch deught genietende van hun sweet, ende doodt: soo gheschiedet oock met die, de welcke niet voor hen-selven, maer voor andere rijckdommen vergaderen. Iae dese zijn veel slechter, want de doodt aen d'eerste het eynde is van hunne pijne, daer-se aen de gierighe, de welc- | |
[pagina 29]
| |
ke de hel verwacht, een beghinsel is van waerachtighe ellende. Iae ick gheloove, costen sy hun kele toebinden, ende de gretighe maghe wijs maecken dat den man ghehanghen waer, sy souden 't doen. Leeft Ga naar margenoot+ den duyvel met dit volck niet ghelijck de Sinosen met de voghels, die sy op de visscherije wennen? Sy binden haer de kele soo toe dat-se connen asem trecken, maer gheenen visch deur-halen, soo dat den vanck een ander te passe comt, ende moeten selver spaerbecken. Ick hebbe ghekent (seght den eerweerdighen P. Tollenare, soo wijt door sijne gheleerde Ga naar margenoot+ schriften vermaerdt) een die over de hondert duysent gulden aen sijnen loon soud' achterlaten, ende was nochtans soo vreck dat hy wel in de herberghe een pintje biers derfde doen tappen, en trock een corrstjen broodts, ende wat kaes uyt sijnen sack; ende als hem den weerdt seyde dat hy ten minsten eenen heelen pot soude doen comen, ende dat hy soo nouw niet en moeste sien, aenghesien datter wel af moght; dies te meer om dat sijnen soon acht dagen van te voren met de carosse daer voor-by ghereden was, ende thien goudt-guldens op eenen noen verteirt hadde. Maer hy en vatte dit niet; het was voor eene doove-mans deure gheclopt, hy bleef in sijne vreckheydt leven. Ghelijck den mol onder d'aerde de twee voorste pooten vol aerde houdt, uyt vreese oft hem die quaem t'ontbreken, daer hy nochtans het geheel element tot sijn gebruyck heeft; soo vroet den gierigaert in 't aerdsche goedt, ende vreest ghebreck in 't midden van sijn' overvloedigheyt. Ick laet u eens peysen hoe noode dat die sterven; want hoe eenen tandt dieper in 't vleesch staet, hoe hy met meerder pijne wordt ghetrocken. | |
[pagina 30]
| |
Het tijdelijck goedt,
Dat menigh-mael doet
Het hert bekoren;
Wordt met moeyten vergaert,
Met sorghen bewaert,
Met droefheydt verloren.
Ende niemandt en beclaeght dese naer hunne doot; jae sy krijghen noch somtijdts een schimp-dicht voor hun Graf-dicht, ghelijck als desen: Hier onder light begraven Jan vander Schaeren, Ga naar margenoot+Wel seght dan den Wijseman: Ick hebbe verfoeyt alle mijne neerstigheydt, ende allen mijnen arbeydt, niet wetende wat erfghenaem ick sal krijghen die op mijn sweet goede daghen sal spelen. Gaet het niet soo?
Siet Euclio den ouden geck
Die rijckdom hadd' en led' ghebreck,
En potten al wat dat hy wondt.
En hiel soo veel van sijnen hondt,
Dat hy sich eens verhanghen wou,
Op dat hy niet meer eten sou;
Terwijl den Taeyaert sommen past,
En rondtsom sijn Ducaten kast,
En besigh is met 't goudt ghewicht.
Den Terr'pot wordt de voet ghelicht.
Daer light hy die noyt penningh schonck.
En niet als slechten kuydt en dronck,
En altijdt arrem leven wou,
Op dat hy eens rijck sterven sou.
Sijn Neefken is een wonder haen,
Die slaet Grandperens voskens aen,
| |
[pagina 31]
| |
En trouwt terstondt een lichte Tuyt,
En smijt het huys te venster uyt;
En als hy buyten sit en teert,
Dan sit sy lustigh t'huys en smeert;
En gaen gheduerigh inden wijn,
Siet wat dat komt van vreck te zijn.
Is dat niet wel eenen ermen hals, Philothea, daer op een jaer tijdts niet eenen druppel goedt nat deur en magh loopen? daer d'ooghen verder sien als den buyck, daer is-men altijdt carigh ende sparigh. 'T is conste versaedt te worden. Ick seggh' dan tot besluyt:
Het is den rijckdom diër leeft,
Die sich ghenoeght met dat hy heeft.
|