Logo DBNL
Het masker van de wereldt afgetrocken (1935)

Het masker van de wereldt afgetrocken

(1935)–Adriaen Poirters–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Aen-spraeck.

ALs gy vermoeyt sult wesen van uwe lichaemelijcke oeffeninghe, Neerstighe Philothea, ende als ghy wegh sult stellen u flossyde daer ghy een gheestighe bloem af weet te maecken, oft als ghy de raem ter zijde sult leggen, daer ghy met een konstighe naelde het fruyt, of een vogheltjen naer het leven weet af te maelen; ick bidd' soo ghy dan hebt een lesend' vlaeghje, dat u dan ghelieve eens met aendachtigheydt dit te over-loopen, ende soo ghy naer dese mijne onder-wijsinghe de vriendtschappen wilt gaen over-weghen, ghy sult bevinden1. datter aen't meesten-deel al veel asen sullen ontbreken. Ick sal dan hier met uwen goeden oorlof, ô Philothea, de vriendtschappen deses tijts eens ghelijck als door een hekel trecken, om te bethoonen hoe veel quaet wercks van eyghen baet-soeckende liefde datter is onder schuylende. Ick seggh' dat den Poët den naeghel op het hooft heeft ghetroffen, als hy gheseydt heeft: Vulgus amicitias utilitate colit. Dat den ghemeijnen Man hedens-daeghs voor soo veel vriendtschap onderhoudt, als die selve is streckende tot sijn profijt. Veel yveren seer, verbinden sich sterck, 'tschijnt datse voor hunnen

vriendt een blauw oogh souden waeghen, ende als het op een nijpen komt, dan laeten sy hunnen vriendt in de swaerigheydt steken. Met een woordt gheseyt, de wereldt heeft veel Broodt-vrienden maer weynigh Noodt-vrienden: soo dat ons het Fransch spreeckwoordt een ghewisse waerschouwinghe gheeft in de ghelijckenisse van een Meloen.

 
Les Amis de l'heure présente
 
Sont du naturel du Melon,
 
Il faut en essayer cinquante
 
Avant que d'en trouver un bon.

Dat is te segghen:

 
Ghelijck een goedt Meloen seer qualijck is te vinden,
 
Soo gaet het hedens-daeghs in't kiesen van de vrienden:
 
Van vijftigh qualijck een, daer manghelt dit en dat,1.
 
En selden trouwen vriendt of daer schort altijt wat.

Sy zijnder heel dun gesaeyt die op louter klinck-klaere liefde ende goet-jonstigheyt hunne vrientschap bouwen, het meeste-deel leght den grondt-steen al op eyghen baet ende interest; 'tis wel Honigh in den mondt, maer ook het scheer-mes aen den riem. Soo langh alsser wat te drincken, wat te klincken is, soo sullen sy ghetrouwelijck ronds-om u ghelijck als een deel vlieghen komen swermen, ende weten u soetjens naer den mondt te fluyten:

 
'Tis al Ioannis, Ioannis,
 
Soo langh alsser wijn in de kan is;
 
Maer als den wijn daer uyt is,
 
Dan segghen sy dat Ian een guyt is.

Dat de kat den kandelaer leckt, 'ten is niet om dat sy die gheerne soude doen blincken, maer om dat sy het smeer soeckt datter op is gedropen. Ende datter veel zijn die sich tot u wel-vaert t'eene-mael ghenegen toonen, ende die u met een ghedienstigheydt soo komen den Bon-jour maecken, s'en zijn soo slecht niet, sy weten wel van waer den heylighen-dagh komt, ende die komense t' uwen huyse vieren. Maer ick bidd' u, want de kanse eens keert, laet ons dan dese ghetrouwe vrienden1. eens aen-spreken, als ghy met een verweert proces tot den ooren toe in den sack steeckt, spreeckt hem dan2. eens van daer aen te heffen: als ghy staet om te falieren, ende om een bancxken te legghen, versoeckt dan eens een duysent pondt acht of thien van hem verschoten. Ick vrees' soo ghy om dierghelijcke oorsaecke aen sijne deur komt kloppen, datter niemandt t'huys en sal wesen: ende dit was nochtans dien man, dien ghetrouwen vriendt daer ghy soo vast op ghinght, dat ghy daer een Kerck op meende te bouwen.

 
Als iemandt de fortuyne diendt,
 
Dan waeyt hem aen soo menigh vriendt:
 
Maer krijght hy slaeghen op den kop,
 
3. Soo zijn de vrienden weer haes op.

+ Daer is, seght den Wijseman, eenen vriendt, medeghesel4. aen de tafel; maer in teghenspoet en sal hy niet volherdigh blijven. Dese saeck saghen de Heydenen oock wel, die uyt-druckelijck gheleert hebben tot versekeringhe5. van een borgherlijck leven datmen geen swaelmen onder sijn dack en moest laten nestelen; want dese blijven ons by in den somer, ende als het schoon weder is, brenghen haeren tijdt over met singhen: maer als+ den winter aen-komt, dan gaen sy al-te-mael verhuysen, ende en laeten niet anders als haere vuyligheydt by ons

ligghen. Een waerachtigh Sinne-beelt van onse gheveynsde vrienden, die ons gheselschap houden soo langh als't goedt weder is, ende ghelijck als in eenen somer van voorspoet; maer alsser eenen harden tijdt ghenaeckt, ende datter swerten buyen van verlies ende ongheluck op-rijsen, dan sietmen dese huys-vrienden haest verschuyven, en weten anders niet als een deel vuyligheydt van lasteringhe achter te laeten; soo dat dese ghenoegh te kennen gheven, door het scheyden, datse niet onse vrienden, maer vrienden van onse fortuyn en waeren.

 
Het is al vriendt,
 
Soo langh als diendt.1.

Het welck oock den H. Gregorius waerschouwt, als hy seydt: Als iemandt in voorspoet bemindt wordt, dan is 't twijffelachtigh of den persoon om sijnen voorspoet bemindt wordt, of om sijn eyghen selven. By ghelijckenisse gesproken, Philothea, daer gaen op de merckt twee Edelmans wandelen, ende achter hen eenen dienaer, ick vraegh u: Wiens van dese twee knecht is die hen volght? Ghy sult my antwoorden, dat gy de Edelmans noch den knecht niet en kent. Wat middel dan om dit te weten? Ick moet wachten tot dat dese twee sullen scheyden, ende als ick sal sien wie dat hy volght naer het scheyden, diens dienaer gheloof ick hem te wesen. Soo oock van ghelijcken, als gy zijt met u officie, een ander is met sijn goede fortuyn en rijckdom: neemt Philothea is begaeft met haere schoonheydt, daer komt dan een die2. seght, ende sweirt: Monsieur, Ioffrouw ick ben uwen dienaer tot de doodt toe, uwen getrouwen vriendt wil ick leven ende sterven. Ick bidd', en laet u door dese woorden niet verleyden: In't scheyden van de merckt, dan kent men de koop-lieden. Sy soecken het uwe, ende niet u: als ghy sult sitten sonder officie, sonder rijck-

dommen, sonder schoonheydt, dan sult gy oock sitten sonder vrienden. En dat was 't gene dat eertijdts eens1. den Keyser Galba luysterde in d'ooren van eenen van sijn Favoriten: Wy, seyd' hy, beminnen malckanderen+ op-recht; maer het meeste deel van d'andere beminnen meer mijn fortuyn als mijn persoon, ende worden meer aen-ghedreven door liefde van begheerlijckheydt, als door goedt-jonstigheydt. Ick moet hier aen dit propoost2. noch aen knoopen 'tghene dat eenen Schouteth is overkomen; 't is eene gheschiedenisse daer wy een nutte lesse uyt konnen trecken, ende die eens den aert van de eyghen baet-soeckende vrienden sal ontdecken. Den Schouteth dan, om tot de saecke te komen, die gingh over-wegh alwaer hy een riviere moest passeren, ende midts de schuyt den stroom was afghesackt, is hy ghedwonghen gheweest daer soo langh te wachten. Middelertijdt3. vindt hem daer eenen huys-man, den welcken verstaende sijn haestighe reyse, heeft hem sijnen dienst aengeboden, ende bereedt ghetoont om door de riviere te draghen. Hy dan hem nemende op sijne schouders, ende gaende door het water dat tamelijck breedt was, Mijn Heer, seyd' hy, d' een courtoisie is d'ander weert, ick4. bidd' u, als ghy eens wagens moet presten, of datter sommighe van het Dorp gheprest worden om te kraweyen, dat u lieden dan ghelieve oock met my eens door de vinghers te sien. Waer op hy antwoorden: Mijnen vriendt, ick wildet u gheerne daer mede verghelden; maer u sal believen te weten, dat het officie van Schouteth aen een ander is ghegheven. Zijt ghy gheenen Schouteth meer, seyde den Boer, soo hebb' ick u langh ghenoegh ghedraghen, ende smeet hem van boven in het water. Siet eens, Beminde Philothea, hoe dat alle onse diensten riecken naer vergeldinghe: men vrijdt hedensdaeghs al aen den kant daer de beurse hanght: Hebje wat te geven, soo hebje veel vrienden ende Neven.

Rijcke vrienden zijn wijt ende breet bemaeghschapt.

Den op-rechten toets-steen dan van de waerachtighe ende goet-jonstighe vrienden is teghenspoedt; die dan voet by steck hout, die mocht ghy vrijelijck voor eenen vriendt teeckenen; maer die dan te rugghe treedt, houdt die voor eenen vrient van den tijt, ende van sijn eyghen bate. Desen toets-steen gaf eens eenen Philosooph eenen anderen in de hant, die sich wijt-beroemde over het groot getal van sijne vrienden; doch mits hy doen ter tijdt wermkens was gheseten, ende dickwils gasterijen hiel, soo hadd' den Philosooph met reden groot achter dencken. Hy sloegh hem dan desen raet eens voor: Ick bidd' u gaet eens, seyd' hy, achter in uwen stal, ende steeckt eens een kalf de keel af, smijdt het dan in eenen sack die het met sijn bloet verwe; neemt hem op u schouwer by nacht, ende kloppende aen de deur van een van u vrienden, gheveynst u of ghy een neerlaegh ghedaen1. hadt, of iemandt vermoordt ende dat ghy het lichaem t'uwen huysen niet en derft begraeven, of het2. misschien door huys-soeckinghe achter-haelt wierde: bidt hem over-sulcks dat hy't in een van sijn kelders onder d'aerde ghelieve te steken, ende in dese ghelegentheydt sult ghy ontdecken wie dat zijn uw' ghetrouwe ende noodt-vrienden: Want valsche vrienden zijn gelijck tanden vol pijn, daermen gheen herde beetjens op en kan breken. Soo gheseydt soo ghedaen. Ondertusschen, Liefste Philothea, leert hier uyt hoe waerachtigh dat gheseydt is: Vrienden zijn vrienden, maer wee diese van doen hebben. Soo dan in't midden van den nacht roept hy op een van sijn beste vrienden, geeft hem te kennen sijn groot ongheluck, bidt om by-standt. Desen treckt sijn schouderen, ende viel hem t'eene-mael weygherigh, seght rondt uyt dat gheensins gheraeden en was om eenen doodt-slagh twee in perijckel te stellen, ende heeft hem daer mede door ghesonden. Komende

tot den tweeden, kreegh voor antwoordt, dat hy selver den eedt ghedaen hadd' tot uyt-werckinghe der Justicie, ende oversulcks, dat het hem niet toe stondt misdaedighen te versteken, maer wel in het licht te brenghen: ende daer mede heeft hem den tweeden af-ghewesen. Den derden bethoonde wel een groot medelijden, beklaeghende ten hoogsten het ongheluck dat hem was over-komen; voorders dat hy sich die saecke niet en mochten bemoeyen, uyt vreese dat den Magistraet hem plichtigh vindende, ten minsten al wat hy liggende en1. roerende hadd', met recht soude aen-spreken: ende dit was den troost die hy van den derden hadd' bekomen. Hier op is hy weder naer huys ende naer den Philosooph ghekeert, bedanckende hem van de goede onderrichtinge, ende den toets-steen door de welcke hy ghetrouwe van onghetrouwe vrienden had leeren onderscheyden.2. Vrienden in noot, vier-en-twintigh in een loodt, jae hondert, en twijffel ofse d'ander schaele noch sullen op-haelen. Met recht dan vereyscht den Wijse-man een meerdere ghetrouwighheydt, in voorspoet ende in tegenspoet: Op alle tijden bemindt hy die vriendt is, ende3. eenen broeder wort ghekent in benauwtheden. Soo dat4. de oprechte vrienden zijn ghelijck het Eert-veel, of Klim, dat sy-selven vlecht ende slinghert om de boomen, niet alleen terwijl dat sy vruchten draegen, maer oock in den winter, ende als de selve komen te verdorren ende te sterven. Aen iemandt verbonden te zijn, terwijl wy gunste van hem ghenieten, dat en is gheen versekeringhe van oprechte vriendschap: maer aen de selve even vast ghehecht te blijven, als van hem niet en is te verwachten, ende als de hagel-buyen ende wintersche vlaeghen, ons ende hen over het hooft ruyssen: dan de selve by te staen, voor hunne wel-vaert te strijden, allen onheyl te verhinderen, de selve met even vasten bandt van ghetrouwigheydt t'omhelsen, ende dat noch met sijn eyghen onghemack: die dat doet, die magh sich roemen dat

hy d'oprechte vriendtschap ten naesten by heeft ghevonden. Sulcks gheloof ick gheweest te zijn de vriendschap die Ramases bethoont heeft aen Rostellane, die hem ten houwelijcke belooft was, ende dies niet tegenstaende eenen anderen wierdt ghegheven. Soo dese om de verraderije van haeren Vader de Leeuwen met eenen was voor-gheworpen, heeft sy dien alleen tot waerachtighen vriend bevonden, die sy met haeren Vader tot ghewisse vyandtschap verweckt hadde. Ick sal u, Alderliefste Philothea, de gheschiedenisse in dicht stellen.

 
WEl hoe! mijn swacke pen, gaet ghy u daer begeven,
 
Daer van twee Leeuwen zijn ghebrocht vier om het leven?
 
Daer Ridders met haer sweert gevelt zijn in het perck,
 
Gaet ghy daer sonder vrees? acht gy dat kinderwerck?
 
Komt Musa stiert mijn hant, en stijft mijn swacke sinnen,
 
Ick brengh hier aen den dagh een stuck van bloedigh minnen:
 
Ick wil mijn Philothé gaen toonen eenen vriendt,
 
Die door syn eyghen doodt, een ander leven diendt.1.
 
In't machtigh Persen-lant, daer op den dagh van heden
 
De Son en anders gheen voor Godt en wordt aen-beden,
 
Daer lagh een Koninghs Stadt, heel machtigh en heel groot,
 
Langhs wiens stercke Borght sijn stroom Hydaspis schoot:
 
'Tis Susa wijt-beroemt door al sijn trotse bouwen,
 
En buyten soo verrijckt met vett' en groen landouwen,
 
Daer menigh lust-hof is, en menigh schoon prieel,
 
En rondsom waerje gaet een adelijck Casteel;
 
Want wie zijn in de Stadt van Raedts of oorloghsaecken,
 
Die komen hunnen gheest hier buyten wat vermaecken:
 
1. De koude keucken volght, daer is een roomer wijn;
 
Den boogh, in't kort gheseyt, wil eens ontspannen zijn.
 
2. Hier had een soet vertreck Sparondas wel gheboren,
 
En had een Belveeder gheleydt om sijnen toren.
 
Daer was een schoon fonteyn die uyt de rotsen spronck,
 
En hadd' den Echo noch, die van de berghen klonck.
 
Den vijver spoelt ronds om daer witte swaenen vaeren,
 
Daer enden onder een, daer vette gansen paeren.
 
Daer in de galerij' zijn pauwen wonder fraey,
 
En in het groot salet den groenen papegaey:
 
Doch neffens aen sijn goedt daer komt een ander paelen,
 
Dat buyten luyster heeft, en binnen ruyme saelen,
 
Dat nerghens in en wijckt, 'tzy in tappisserij',
 
'Tzij in een gheestigh beeldt, of puyck van schilderij'.
 
Dat had' een jeughdigh bosch, dat had zijn adersprongen,
 
Daer lagh een bloem-hof aen, met voghels die daer songhen,
 
En ronds-om in de haegh gheschoren menigh dier,
 
Hier van een felle leeuw, daer van een wilde stier.
 
Dat hadd' noch tot vermaeck een Iachtjen om te vaeren,
 
Wanneer de jonghe jeught wilt spelen op de baeren,
 
En 't vlaghje datter hongh was incarnaet sattijn,
 
Dan voerden 't noch een zeyl van sneeuw-wit armosijn.
 
Wat dat het oogh vermaeckt, wat dat het hert kan peysen,
 
Wat datmen hier of daer soud' vinden in palleysen,
 
Dat is hier van de konst, dat is hier door natuer,
 
Soo dat hier eenen dagh schijnt minder als een uer.
 
Dit hoorde Marsas toe, dit had hy laeten richten,
 
En op sijn eyghen beurs van uyt den gront doen stichten:
 
Dat huys was al sijn vreught, hier nam hy sijn plaisier,
 
En of de Stadt hem wacht, noch kan hy niet van hier;
 
Hy laetet Hof het Hof, hy laet de eer-sucht vaeren,
 
Hy wil gheen grijsen kop doen komen voor sijn jaeren;
 
Hy lacht met al den pracht, hy seydt, en voor ghewis,
 
Dat die is vry en bly, dat dat een Koningh is.
 
Hy weet van gheen ghevley, of Raets-heer te believen,
 
Hy laet de Procureurs en Rechters haeyren klieven,
 
En menigh loosen treck, en onbekende fuyck,1.
 
En een proces door-naeyt als een ghelapte huyck.
 
Hy laet een fronsel-hooft met neusen vol van brillen
 
Verwerren onder een, en twisten in verschillen:
 
De rust gaet voor de eer, de sorgh' wijckt aen't ghemack,
 
Hy acht meer gheldt in huys, als maeningh' in de sack.
 
Hierom blijft Marsas uyt, en laetet Hof betijden,
 
Daer niemandt wie sich wacht, van pas en weet te mijden.2.
 
Hy neemt een waren vriendt Sparondas by der hant,
 
Dat is sijn lust en rust hier buyten op het landt.
 
Sy waeren 't soo wel eens dats' altijdt saemen aten,
 
Twee lijven maer een ziel, en saemen doen en laten;
 
Noch Marsas hadd' oyt gast Sparondas wasser by,3.
 
En wat Sparondas ded', had Marsas aen de sy.
 
Dees vriendtschap hadd' gheduert nu ettelijcke jaeren;
 
Men sprack van onder haer een houwelijck te paeren:
 
Sparondas had een kindt dat was een eenigh soon,
 
En Marsas oock een spruyt, een dochter wonder schoon;
 
Den soon hiet Ramases, een kindt heel rijp van sinnen,
 
En Rostellane was heel weerdigh om te minnen;
 
Want boven haeren glans, en's vaders machtigh goet,
 
Soo was sy heel begaeft en eerbaer van ghemoedt.
 
Maer midts sy alle-bey noch minder-jaerigh waeren,
 
Soo ginghen sy alleen nu op beloften paeren;
 
Tot dat hun swacke jeught soud' hebben vollen standt;
 
Daer op gaf Ramases aen haer een diamant.
 
Soo zijn dees teghen een allenghskens op-ghewassen,
 
En Ramases die leert op haere diensten passen,
 
En weet sijn liefste hert te eeren waer hy kan,
 
En schoon het is een kindt, hy yvert als een man;
 
Hy weet haer een faveur van aerdigh lint te schencken,
 
Op dat sy door den strick den bant oock soud' ghedencken:
 
En op den koelen Mey tot teecken van sijn vyer,
 
1. Soo plant hy voor haer deur een mandtje met laurier.
 
Wat dat hy ievers vindt, wat dat hy kan ghenaecken,
 
Daer soeckt hy med' by haer een soeten mondt te maecken;
 
Krijght hy wat uyt de Stadt, dat is tot haer gherief,
 
Heeft hy wat binnens huys, dat is oock voor sijn lief:
 
2. En altijdt heeft hy wat, hy schickt haer sijn presenten,
 
En gheeft haer als het vriest de bloemen van de lenten:
 
Hy schenckt haer door het jaer de vruchten van den tijt,
 
De peeren alsmen pluckt, de druyven alsmen snijdt:
 
3. Hy schrijft een minnenbrief met flossy toe ghebonden,
 
Daer letters binnen staen die sy alleen verstonden;
 
En midts een goede liefd' de weder-liefde voedt,
 
Soo schreef hy sijnen naem oock somtijds met sijn bloet.
 
Doch sy in teghen-deel en wil aen hem niet wijcken,
 
Sy doet met rooden inckt oock haere liefde blijcken,
 
4. En snijdt noch uyt een vlecht een klesse van haer hayr,
 
En seydt, Ghy zijt het hooft van dit ghewenschte paer,
 
V is mijn echte trouw tot aen het graf ghegheven,
 
Ick sterf voor u de doodt, magh ick met u niet leven,
 
Mijn herte is het u, u herte is het mijn,
 
Ghy sult en een alleen mijn uyt-verkoren zijn.
 
Soo zijn dees in de min, en jaeren op-ghetoghen;
 
Maer alsmen trouwen soud', dan is den knecht bedroghen.
 
Den Vader die seydt dit, de Moeder die seydt dat.
 
En Ramases die wort een gecks-maer door de Stadt.1.
 
Men schimt dat hy met recht sich vroegh heeft laeten knoopen,
 
Om als het nijpen soud een blauwe scheen te loopen:
 
En wien dat hy klaeght, waer henen dat hy gaet,
 
Men wijst hem achter ruggh' met vinghers op de straet.
 
Als dit Sparondas hoort, en is hy niet te spreken,
 
Hy sweert een dieren eedt, dat hy het stuck sal wreken,
 
Dat Marsas en de Bruydt sal sterven van sijn handt,
 
En steken noch sijn huys en sijn kasteel in brandt:2.
 
Hy wilt den rooden haen daer eens in laeten kraeyen,
 
En thoonen met het vyer wat dat is vyer versmaeyen;
 
Wat dat is breken trouw, en scheyden echt verbondt,
 
Dat wilt hy desen keer uyt wetten tot den grondt.3.
 
Doch wat hy dreyght of niet, hy moeter op staen kijcken,
 
Een nieuwe Ioncker gaet met Rostellane strijcken:
 
De bruyloft wordt ghedaen, men noodt de jonghe jeught,
 
Sparondas is vol spijt, en Marsas is vol vreught.
 
Dit duerde korten tijdt, want naer een weynigh mallen
 
Is onsen Bruydegom met kortsen over-vallen:
 
Hy lagh als in een vyer, den brandt sloegh aen het hert;
 
Hoe voor-maels meerder vreught, hoe naer-maels meerder smert.
 
Men hiel een groot Consult, men rieper veel Doctooren,
 
Men vinter al gheen hulp', den man die is verlooren.
 
Die heel het huysghesin tot blijschap hadd' verweckt,
 
Die heeft de bleecke doodt haest op het strooy ghereckt.4.
 
Hier med' is't niet ghenoegh, wat swaerders doet haer schroomen;
 
Men seght, noyt ongheluck en placht alleen te komen:
 
Het is een donder-vlaegh, op wie die storten sal,
 
Al stondt hy noch soo vast, hem naeckt een grooten val.
 
1. Den Koningh heeft bewijs, en kan hem klaer betijen,
 
Dat Marsas plichtigh is van Rijcks verraderijen.
 
Wat dienter meer gheseyt? men heeft sijn eyghen handt,
 
Dat hy voor seker gheldt verkoopen wil het landt.
 
2. Men maeckt hem kort proces, daer is niet veel te dinghen,
 
Al waer hy noch soo groot, den vogel die moet springhen:
 
Men grijpt hem by den kop, sijn goet dat slaetmen aen.
 
Den Advocaet Fiscael die dringht noch stercker aen.
 
'Tproces dat is ghestelt, men hoort des Koninghs Raeden,
 
Den eenen seydt dat hy moet in de olie braeden;
 
Een ander, dat hy sou gheraybraeckt moeten zijn;
 
Een derden weeght het stuck, en spreeckt van meerder pijn,
 
En datmen Marsas sou tot riemen moeten snijden,
 
3. En daer noch sout en eeck en pekel in doen lijden;
 
Iae d'een wil datmen hem met peerden treckt van een,
 
En breken sijn ghevricht oock tot het minste been.
 
Maer't meeste van den Raet dat heeft voor goet gevonden,
 
Dat hy van Leeuwen sou zijn levendigh verslonden,
 
En dat dees selfste straf oock op sijn eyghen vrouw,
 
En op sijn eenigh kindt met een vervallen sou.
 
Dit vindt den Koningh goet, men doet aen Marsas lesen,
 
Wat doodt dat heel den Raedt heeft op het feyt ghewesen.
 
Den dagh die wordt gestelt, de weet' die wort gedaen,
 
Daer komt tot dit ghericht een kleyne wereldt aen.
 
Soo ras Sparondas heeft dees blijde maer' vernomen,
 
Is hy met Ramases in aller eyl ghekomen:
 
Het doet Sparondas deught; dat hy sijn wreet gemoet
 
Veel meer als eenen Leeuw versaden sal met bloedt.
 
Daer was een ruyme plaets met balcken af gheschoten,
 
Waer in een eycken kot de Leeuwen zijn ghesloten,
 
Dat noch van buyten is met plaeten over-werckt,
 
En teghen all' gheweldt en ongheluck versterckt.
 
Hier brenghtmen Marsas in, hy komt heel droef getreden;
 
Sijn vrouw versterft van schrick, en vlecht haer om sijn leden;
 
De dochter heeft terstondt haer doode-verf ghestelt,
 
Eer dat sy in het perck haer derden voet-stap telt.
 
S'en spreken met gheen tongh, hun woorden dat zijn suchten,
 
Die hun benoude ziel laet tusschen bey gaen vluchten.
 
De vrouw siet haeren man, den vader siet sijn kindt:
 
O wat een swaere doodt voor diese beyde mindt!
 
Wie sal den grooten druck, wie kan hun traenen schrijven?
 
En dan hun bangh ghemoet dat onbekent sal blijven?
 
Hy slaet sijn ooghen op, hy siet den Koningh aen,
 
En bidt dat hy't alleen magh met de doodt ontstaen.1.
 
Maer daer is gheen ghenaey met bidden te verwerven,
 
O doodt, ô bitter doodt daer een moet drymael sterven!
 
En daer een anders wond', en daer een ieders smert
 
Een derden even diep komt snijden door het hert.
 
Terwijl sy staen verschrickt, den hant-boom wort getogen,
 
De Leeuwen alle bey die komen aen-ghevloghen,
 
En briesschen met gheluyt, en vallen haer aen't lijf,
 
Den eenen op den man, den tweeden op het wijf:
 
Den eersten ooghen-blick verscheurt hy haer in stucken,
 
Soo diep komt hy in't vleesch sijn felle klauwen drucken:
 
Hier loopt het inghewant, daer schiet het edel bloedt.
 
Dit siet Sparondas aen, en al met bly ghemoedt:
 
Doch meest sit hy en vlamt, en sterr'-ooght den verrader,
 
1. En swilt op van fenijn, en gif, ghelijck een ader:
 
Het kermen van den mensch, het huylen van de beest,
 
De pijn, het bloedt, de doodt, die troosten hem het meest.
 
Hy wenscht dat hy sich kost met Marsas bloet gaen laven,
 
En dat hy met sijn handt het hert hem uyt mocht graven:
 
2. Hem dunckt, had' hy een stuck, hy frestet op uyt spijt,
 
Soo groot is sijnen haet, soo bitter is den nijdt.
 
Het smert hem dat het spel soo weynigh tijdts sal dueren,
 
Hy wouw dat hy dees pijn moest jaeren langh besueren.
 
3. Dan siet hy naer de Bruyt, en heught sich in haer doot,
 
En seydt: Dit is ons feest, hier toe zijn wy ghenoodt.
 
Terwijl hy op haer siet, den vader is verslaeghen,
 
Den Leeuw met eenen scheut komt op de dochter jaghen;
 
4. Hy schudt sijn maenen op, sijn klauwen spreyt hy uyt,
 
Hy tiert, hy huylt, hy briest, hy brult met groot geluyt;
 
Hy treft haer in den neck, hy klauwt haer schouwerbladers;
 
Daer spuyt het purper bloedt uyt al de open aders.
 
En siet (ô wonder saeck!) Sparondas sit verhert,
 
En sijnen liefsten soon beweeght dees groote smert:
 
Die vlieght van boven neer, en komt tot haer gesprongen,
 
5. Hy komt van achter aen hem op den hals ghedronghen,
 
En met een stercken erm, en door een hellen schreeuw,
 
6. Krijght hy de klauwen uyt, en lost den fellen Leeuw:
 
Hy schiet hem selver in, hy doet hem wacker ruymen;
 
Men siet het grousaem dier uyt heel het back-huys schuymen.
 
Hy boort hem inden buyck, het sweert gaet deur en deur:
 
Den noodt, en niet den lust, toetst eenen Serviteur.
 
Hadd' Ramases alsdan sich uyt de doodt begheven,
 
En hy, en die hy lieft, die hadden blijven leven:
 
Maer neen, den eersten strijt, daer toe dat jeughdigh bloet


illustratie

 
Die gheven hem het spoor, soo dat hy vechten moet.
 
Hy valt den tweeden aen, en komt vast op hem dringen,
 
Men siet door't vinnigh stael, 't vyer uyt sijn tanden1. springen:
 
Maer soo hy eenen steeck niet diep ghenoegh en gaf,
 
Vlieght hy hem in't ghesicht en ruckt een schouwer af.2.
 
Doch eer hy neder viel, en eer hy was gheweken,
 
Heeft hy met alle kracht hem door den buyck ghesteken,
 
Soo dat sy alle beyd' ghevallen zijn op een,
 
En bleef den lof, en prijs, haer beyde in't ghemeen.
 
Den Koningh die dit siet, en soo veel duysent menschen,
 
En hoortmen anders niet als om sijn leven wenschen.
 
En segghen al-te-mael dat Ramases betoont,
 
Dat voormaels in sijn hert heeft trouwe Min gewoont.
 
Den Koningh wil het stuck in silver laeten drijven,
 
Op dat den Campioen onsterffelijck soud' blijven,
 
Behalven dat hy noch tot sijnder eere schenckt,
 
Dat Rostellane niet in't minsten zy ghekrenckt.
 
Men wenscht haer veel gelucks van 'sKoninghs goe genaden,
 
1. Men gheeft haer weder moedt, men is voor haer beladen;
 
Maer sy is buyten troost, en siet ghelijck een doot;
 
Haer smert en felle pijn is boven maeten groot.
 
Al-waerse uyt een klip, of noch van harder steenen,
 
Al-waerse enckel stael, noch souse konnen weenen,
 
Haer spraeckeloose mondt siet naer de locht en hijght,
 
De kleyne droefheydt klaeght, maer groote droefheydt swijght:
 
Het is een herden slagh 'tverlies van eenen Vader,
 
Maer noch is't meerder smert dat hy is een verrader,
 
En dat een Moeder scheydt, 'tis voor de Dochter pijn,
 
Maer noch is't dieper wond' als die verscheurt moet zijn.
 
Doch bey haer ouders doodt die souse konnen draghen,
 
Maer niet dat Ramases daer leyt voor haer verslaghen;
 
Het leven datse heeft, 'tis soo, dat komt van haer;
 
Doch als sy is ghebaet, wie liet sijn leven daer?
 
Maer dat sy is bewaert, en dat sy weer magh leven,
 
Dat is haer niet door lust, maer door de doodt ghegheven;
 
Wat traenen sy dan stort voor ieder van hen al,
 
Men siet dat Ramases wel krijght het meest ghetal.
 
Sy leyt hem op den schoot, sy neemt hem in haer ermen,
 
En gheeft den vollen toom aen een rouw-hertigh kermen;
 
Sy siet waer hy den beet voor haer ontvanghen heeft,
 
En sijn verstorven mondt om wien datse leeft.1.
 
Nu leertse wat dat is den naem met bloedt te schrijven,
 
En wat dat is gheseydt voor iemandt doodt te blijven;
 
Maer 't swaerste dat haer perst, het meeste dat haer rout,
 
Is, dat sy niet met hem, is naer bespreeck ghetrout.
 
S'en wilt dan sonder hem, s'en kan niet langher leven:
 
Gaf hy sijn leven haer, sy wilt 't haer weder gheven:
 
Sy sagh noch eens de wond', daer op verschee haer2. ziel,
 
Soo dat sy neffens hem voor doodt daer henen viel.
 
Men heeftse alle bey naer 't selfste graf ghedraghen,
 
Twee liefden volghen 'tlijck blij-geestigh sonder klaghen,3.
 
Een ieder draeght de pees van sijnen boogh in d'handt,
 
En hebben alle bey de Leeuwen aen den bandt;
 
Men strooyter op het graf maer lelien en roosen,
 
De schoon granaeten bloem, de vyerighste in 't bloosen,
 
Met Thymis, Rosmarijn, en ander jeughdigh kruydt,
 
Ter eeren van den Helt, tot ciersel van de Bruydt.
 
De Herders alle jaer die komen rondsom danssen,
 
En vlechten op hun graf twee groene Lauwer-kranssen,
 
En singhen menigh liedt ter eeren van dit paer,
 
En segghen: Blijft gherust tot teghen 'tander jaer.

Wat dunckt u van dit feyt, ô Philothea? voor my ick houd' dit onsterffelijck werk weerdigh te wesen om aen alle aen-komende eeuwen tot eenen spieghel van ghetrouwe vriendtschap op-gehanghen te worden. Hoe? een affront, een injurie onderstaen te hebben, de grootste die eenen Edelen Jonghman (heeft hy eer in sijn lijf) oyt kan over-komen ende voor dese niet teghen-staende sijn eyghen leven te pande te stellen voor sulcke ondanckbaere vrienden? ick seggh', die dat doen, dat die met

1. recht onder David ende Ionathas, onder Pylades ende Orestes, onder Pythias ende Democles gherekent worden.

Vrient te willen zijn, of schijnen alsser geen swarigheydt en is, dat kan al de werelt. Soo langh als den waghen effen gaet, soo wil ieder een daer op sitten; maer als die begint te hellen, ende in perijckel is van te vallen, dan wilder ieder-een af-springhen. 'Ten is dan gheensins te ghelooven dat dierghelijcke op-rechte vrienden zijn, want sy en soecken ons niet, maer hen eygen2. selven: daerom houd' ick voor een aerdigh steeckje, dat+ Alphonsus Koningh van Sicilien gaf aen sijn Hovelingen. Hy was met sijn Edelmans t'scheep, ende wachtede naer den windt om af te steken. Ondertusschen soo sy te water hunne maeltijden hielen, ende somtijdts iet van de brockelingen rolden in de baren, de Meeuwen3. die daer op afgheveerdight waren, vloghen, ende vochten onder een om dit aes op te halen; ende den Koningh bemerckte altijdt, dat de gene die iet bekomen hadd', te zee-waert in vloogh, ende liet de vloot de vloot, ende den Koningh den Koningh wesen: maer d'ander voghels bleven ghedurigh swieren rondsom de schepen, ter tijdt toe dat sy oock een proyken bequaemen, ende vloghen terstondt dan uyt hun ooghen. Alphonsus hadd' het selve verscheyde reysen ghemerckt, ende dit toepassende aen sijn pluym-stryckers, seyd' hy: My dunckt dat 'tghene ick hier eens sie op de schepen, dattet dagelijcks in mijn Hof ghebeurt. Daer zijnder al veel van die doortrapte voghels, die my soo langh by woonen als sy wat verwachten; maer als sy tot hunne begheerte ghekomen zijn, dan laeten sy Alphonsum vaeren. Soo bejegende4. dese sijne naeloopers ende in-kruypers. Ende op den selfsten kam soumen moghen scheiren de tafel-vrienden, die soo schoon voor den mondt praeten, ende Godt weet

wat sy al achter rugg' gaen smallen. Wy zijn hier in de ghelijckenisse van de voghels; laeter ons noch een bysetten, 'tsal dienen tot vermaeck van sommighe, ende tot waerschouwinghe van veel. Hannon hadd' veel voghels1. doen op-vanghen, ende die in sijnen hof den wilden sangh af-gheleert, ende dede daer daghelijcks voor seggen dese woorden: Hannon is Godt. Soo hem docht dat sy't vast hadden, liet hyse wederom 't landt door vlieghen, sich in-beeldende dat dees voghels anders niet als dese woorden souden roepen, ende de Godtheydt van Hannon verkondighen. Maer siet, soo ras als de voghels wegh waren, hebben sy haere les vergeten, ende begonsten als voor, haeren natuerlijcken ende wilden sangh te singhen. Liefste Philothea, alsser veel de voeten onder de taefel hebben, dan gaet het al wel: ende2. als dees voghels den vollen back hebben, dan weten sy iemandt soo aerdigh naer den mont te fluyten; maer soo de kanse keert, soo keeren sy het blaeyken en den rugh,3. en gaen strijcken.

Och hoe vernuft schoot dat een Joffrouw op het broot van eenen Edelman, eenen op-rechten wel-gemaekte tafel-vrient. Sy schonck hem een Schilderijtjen, daer op af-ghemaelt stondt eenen hondt met een doodts-hooft onder sijn pooten. Op den sin van dit present, vielen+ verscheyde opinien. Sommighe seyden, dat de Joffrouw hier door woud' te kennen geven, datter veel zijn wiens ghetrouwigheydt doodt is ende gestorven. Andere waren van gevoelen, dat den waeckenden hondt met het doodtshooft, ons vermaende van altijdt de doodt te verwachten. Maer sy, die hier door een steecksken gaf, verweet den hondt, dat is den taefel-vriendt, die nerghens meer als ontrent de schotelen ende spijsen quispel-steirt, dat hy oock tot de doodt toe haer hadd' moeten getrouw zijn ende beschermen. Och hoe veel zijnder die-men soo met recht wel een verwijt-steecksken in het salet soud' moghen op hanghen? Dan, dat is de werelt, en soo sal't

blijven, en als't soo niet meer en sal gaan, dan sal de werelt de werelt niet meer wesen.

Soo dan wie salse weygeren te prijsen, de gene die Godt kiesen voor hunnen getrouwen Vrient, die in voorspoet ende tegenspoet niemant en verlaet, niemant sijn hulp' ende gratie en sal weygheren? Is het niet voorsichtigher gedaen, sijnen ancker te laeten bijten in eenen onbeweeghelijcken gront, als dien uyt te werpen op vlottende korck, om altijdt onghestadelijck te drijven, sonder op eenighe vastigheyt te konnen steunen? Laet dan den+ Heere uwen Godt zijn u hope, ende en steunt niet op iemant anders als op desen; maer dat den Heere zy al u betrouwen. Veel hopen van Godt rijckdommen, veel hopen verganckelijcke eer, andere iet anders dat Godt niet en is; maer ghy soeckt Godt voor al; verlaet t'sijnder opsicht alle andere liefde, want hy, die hemel ende aerde geschapen heeft, is schoonder. Saligh is hy wiens hope is den naem des Heeren, ende die niet om en siet naer de ydelheydt ende bedrieghelijcke sottigheden. Seker ick moet om dese ende diergelijcke reden bekennen, dat my boven maeten wel bevallen is de lofweerdighe ende stichtelijcke antwoorde van eenen Edelman op sijn dootbedde1. aen de omstaenders ghegheven. In het Hof van Inspruck was een van de Hovelingen ter doot toe kranck,+ die in dese sijne sieckte besocht wierdt van sijne beste vrienden; den eenen troostede hem, een ander gaf hem moet, eenen derden socht hem te dienen, rondsom het ledikant stonden die waren van sijn beste kennisse, ende van sijn ghetrouwste kameraden: hy begheerde datmen hem eens te drincken soud' geven, om sijnen dorst een weynigh te laven: het wordt hem gedient, ende seggen hem: Godt seghent, wenschende dat hy sijn ghesontheydt daer aen soud' drincken; doch voor allen dat hy't eerst eens aen sijnen alderbesten vrient soud' brengen, van de ghene die daer teghenwoordigh waren.

Hy keert sy-selven een weynigh, slaet sijn ooghen op de ghene die daer rondsom stonden, hy sagh jonge Cavaliers, schoone Ioffrouwe, met de welcke hy dickwils vrolijck was geweest: welcke altemael ster'linghs besien1. hebbende, seyd' hy: Moet ick 't dan brenghen aen den ghenen die ick voor mijnen besten vrient houde, ende die het oock is, soo brengh' ick het u, ô Christe Iesu. Ende keerde sich daer mede naer het Crucifix toe, en heeft den roomer uyt-gedroncken. Ick seggh' dan met den H. Bisschop van Hippone: O mijne ziel, bemindt dien van+ den welcken ghy soo bemint zijt: kiest dien vriendt boven alle andere vrienden, den welcken als d'andere u sullen verlaten, u altijdt getrouw sal zijn, ende volherdigh blijven. Dit is een soete ende lieffelijcke bedenckinghe, ô Philothea; hier mede wil ick onsen Aen-spraeck oock sluyten, sonder dat, soo hadd' ick noch een lustjen om de politijcke vrienden, die met een dobbel aensicht2. wandelen, een weynigh te beschrijven. Dese hebben het hert op de tonghe, ende den moort-priem in de hant, ende komen ons met een Ioabsche groetenisse goeden3. dagh wenschen; min of meer ghelijck de koren-maeyers+ op het veldt met de een hant hebben den haeck, ende trecken 't al naer hen, ende schijnen 't te om-helsen, en in d'ander hant swiert de sickel daer den slagh mede wort ghegheven. Dese ghelijckenisse is van haer eygen selven klaerder, als dat mijn toe-passinghe daer op vereyscht kan worden.


Vorige Volgende