Het masker van de wereldt afgetrocken

By-worpje.

DIt tegenwoordigh, Philothea, sullen veel dochters verwonderen, weynigh (soo ick geloof) naer-volghen.^4. 'Tis gheschiedt buyten ons landt, maer niet verre⁺ buyten onsen tijdt. Een' arme weduwe leefden met haere eenige houw-bare dochter. Dese was soo seer begaeft

4. Bewonderen, zie Verdam, Middelndl. Wdb. - Nicius, zie blz. 269.

+ Ianus Nicius.

[p. 222]

met schoonheydt, als de moeder ghebreck hadd' van middelen om te leven. Nu, ghelijck den hongher is eenen quaden Raetsman, soo was de moeder van sin de eerbaerheyt van haer dochter ten besten te gheven, wendende haer tot dien eynde voor, niet alleen droeve suchten, lauwe traenen, maer oock een uyt-gehongert ende verstorven aensicht. Dit altemael scheen soo veel kracht te hebben op het ghemoet van de dochter, datse haere moeder soo veel als het jaewoordt gaf van desen^1. pandt te versetten, met bespreeck nochtans van eenen dagh respijt, om sich op soo een ghewichtighe sake een weynigh-je te beraeden. Hier mede heeftse haer een^2. weynigh vertrocken, ende staende voor den spiegel daer sy haer gout-geel hayr in sagh (het welck weynigh aen dat van Absalon moeste wijcken) ende met eenen nemende de scheer in de handt, sprack dese oft dierghelijcke woorden:

Is 't dat ick snijd' mijn gout-geel hayr,
Dat schiet weer uyt voor 't ander jaer;

Maer soo ick eens verlies mijn eer,

Eylaci! die en wast niet meer.

Hier op lietse de scheyr door haere locken ende vlechten loopen, ende gaf die aen de moeder om te verkoopen. Dese sittende daer mede op de marckt heeft terstondt besienders gehadt, namentlijck een rijck man die sich in-beelden of het hayr geweest hadde van een' die gheestelijck was gheworden: maer verstaende den grondt van^3. de sake, ghetaelt oock hebbende naer de kuyscheyt vande dochter, ende beweeght door d'uyterste armoede, heeftse voor sijn huysvrouw' verkosen tot groot ghenoeghen ende wel-behaghen van sijnen Vader, die meer achte de deught sonder rijckdom, als rijckdom sonder deughden. Wat seght ghy hier van, Philothea? is dat

1. Uit te zetten, prijs te geven (om geldelijk voordeel).

2. Zich afgezonderd.

3. Gevraagd.

[p. 223]

niet puer een maetje gheset voor onse Hofsche Quicken?^1. dan 'tis verre van daer datse haer eyghen hayr souden af-snijden, sy gaen noch ander schoon vrouwen hayr in-knoopen om te proncken: jae ick verstae, datse wijnbrauwen^2. van muyse-vellekens weten te fatsoeneren. Siet eens waer toe dat die pronck-sucht is ghekomen! ick vrees', soo den duyvel sijnen steert te marckt brocht, daer soud' ghelt voor gheboden worden.

Laet ons hier by-voeghen sommighe aerdighe grepen, ende verstandighe in-vallen.

1. Juist een voorbeeld, een moeilijke daad voorgesteld... Zie Schuermans en De Bo. - Quick = kwik, licht = lichtzinnig vrouwspersoon. Zie Wdb. der Ned. Taal i.v. Kwik, col. 803.

2. Inknoopen in hun eigen haar. - Ze snijden smalle strookjes muizenvel en plakken die op als wenkbrauwen. Vgl. ‘Spieghel van Philagie: of gaat er een paar (wenkbrauwen) uit een muizensteertje snijden.

I.

Eenen kaelen joncker hadd' lustigh gheroeyt in de papschotel, ende even-wel op de straet koterden hy sijn tanden, segghende, datter de patrijs-beentjens noch tusschen saten. Ick gheloof wel, schoot eenen anderen daer op uyt, want ick sie de pluymen noch op uwe lob^3. hanghen. Nota: 'Twas een kladdeken pap dat hy ghestort hadde. Al ydele verwaentheydt met de reste.

3. Geplooide neerhangende halskraag.

II.

Dit naer-volghende is scherper, ende bijtachtigher. In Hollandt was eenen aen een smeerigh officie geraeckt,^4. voeghende daer toe sijn vernuftheydt, wierdt in korten tijdt soo rijck als't water diep is: soo hy daerom by sommighe met scheel ooghen aen-gesien wierdt, soo dede hy schrijven op een groen poortjen van sijn speelhof:

Gunst baert nijdt.

Maer datelijck wierdter by-ghestelt:

Ende soo is't Landt sijn geldeken' quijt.

4. Smeerigh = vettig; vandaar winstgevend. Vgl. ‘een vet postje’.

[p. 224]

^1. De waerheydt hier van laet ick Godt ende den meulder scheyden: soo veel isser af, datmen vindt arme Koninghen de welcke hebben rijcke Ministers.

1. Molenaar. De uitdrukking beteekent: Ik wil daarover geen oordeel vellen.

III.

Daer is een vinnigh spreeck-woort dat dapper slaet op dierghelijcke spoedighe ende overvloedighe rijckdommen, te weten:

De rivieren die op korten tijdt seffens soo op-swillen, ende hoogh wassen, die hebben altijdt veel troubel waters. Is't niet alsoo?

IV.

Nu een trecksken voor u, Philothea. De H. Francisca à Iesu, Carmelitersse, hadd' eenen boven maten grooten iever om het Woort Godts te hooren, ende op dat het vruchtbaer sou wesen, besproeyden sy't met lauwe traenen. Haere Mede-susters verwonderde haer daer van, dies te meer, om dat sy even neerstigh toe luysterde, al waeren 't somtijdts Predikanten die gheen wel-sprekentheyt ende kleyne gratie hadden in het segghen. Maer sy antwoorde haer met een hemelsche wijsheydt, segghende: Wie isser die eenen lieven vriendt heeft, oft eenen beminden serviteur, ende die niet blijd' en sal zijn brieven van hem t'ontfanghen, al zijnse oock qualijck gheschreven? Hadden wyer die weerderinge af, wy soudender oock dien smaeck in vinden.

Hier voegh'ick noch een spreeck-woordt op als een^2. mael-slotjen, om alles te versekeren. Het raeckt alle staeten ende menschen:

2. Zie blz. 144.

[p. 225]

 

Sonder sterven,

 

Wellusten derven,

 

En eyghen wil begheven,

 

Dat is oock al een Martelaers leven.

Couragie dan, Philothea, konnen wij gheen roodt rocksken^1. krijghen, ten minsten laet ons ons beste doen om een roodt boordeken te verdienen.

1. Martelaren worden met een rood kleed voorgesteld, als zinnebeeld van hun vergoten bloed.