Het heylich herte
(1669)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijSlot-Reden.
| |
[pagina 246]
| |
Ga naar margenoot+Op desen sin sloegh David sijne herpe en plachtede te singen: Apparebo conspectui tuo, satiaber cum apparuit gloria tua. Ick sal verschijnen in u gesicht, ick sal versaet worden als uwe glorie my sal ghebeuren. David wierdt van eenen Herder eenen Edelman, van eenen Edelman eenen Veldt-oversten, van eenen Velt-oversten den Schoon-soon vanden Coninck, van Schoon-soon des Conincks, gheraeckt hy aen de Croon en wordt den machtichsten Monarch vande wereldt, soude men niet ghelooven dat sijn Herte door soo veel eer en glorie en groodt-dadicheyt soude vernoeght blijven? verre van daer, dierghelijcke ydele saecken sijn meer bequaemer om den hongher ende de begheerlijckheydt des Herte te verwecken, en te scherpen, als wel om te vol-doen, en te versaeden. En daerom haeckten hy naer de eeuwighe en bestandighe goederen, naer de glorie des Hemels, naer het genieten en besitten van Godts Wesen, waer in alleen de vol-comen ruste en geluck, is te vinden. Ah! seght den H. Augustinus: Ego aliud &Ga naar margenoot+ aliud sequebar, & à nullo implebar: dum non in me inveniebam te, in communitabile, & singulare indivisum, unum bonum, quod consecutus non egeo; quod consecutus non deleo; quod possidens satiatur totum desiderium meum. Ick verviel van d'een ghenuchte op de andere, en van niet een en kost ick versaedt worden, soo lanck als ick u niet en vondt in my, u, die sijt een besonder, een onghedeelt een eenich goet | |
[pagina 247]
| |
het welcke als ick verkrijghe, soo en ontbreeckt my niet; het welck als ick gheniete, soo en deirt my niet; het welck als ick besitte, soo worden versaedt alle mijne wenschen en begheerten. Wie sal ons, ô Siel, het gheluck dan connen verhaelen waer mede het salich Herte wordt begaeft en gheseghent, als de H. Dryvuldicheydt daer in hare woon-plaetse en haren Hemel comt stellen. De Poësie sal ons hier een cort verhael af doen en onderwijsen: Post fel crudum crucis dirae
Melle voluptatis mirae,
Sponsus, sponsam reficit:
Speculum cor Deitatis,
Et totius Trinitatis,
Voluptate deficit.
Dat is te segghen: Siet het salich Hert verheven,
Waer dat eeuwich in sal leven,
Godt met sijne Majesteyt:
Binnen salder eeuwich woonen
Eenen Godt en dry Persoonen,
Dat is de Dryvuldigheydt.
Lust u hier op ô Siel oock de stemme vande Fransche Sangh-dinne te hooren: | |
[pagina 248]
| |
Ga naar margenoot+O dieu que douce est la pensé,
De l'ame qui se sent belssee
Des traits de votre saint amour!
Post fel crudū crucis dirae,
Melle volputatis mirae Sponsus sponsam reficit.
Cor speculum Deitatis,
Et totius Trinitatis Obstupet, ac deficit.
Qu'el exces de rejouissance,
Ou vostre adorable presence,
Tient le coeur de nuit & de jour,
Quel Esprit me fera comprendre,
Dans quel livre pourray-je apprendre,
La grande joy' de vous aymer,
| |
[pagina 249]
| |
Vos nourriçons peuvent bien dire:
Que votre amour est un martyre,
Dont l'heur ne se peut exprimer.
O Dieu! l'amour des ames saintes!
O Dieu le sujet de mes plaintes!
L'unique but de me desirs,
C'est apres vous que je soupire,
En vous, & pour vous, je respire,
En vous font me plus grans plaisirs.
By dese snaeren sal ick voeghen die silvere trompette van Tharsis, dat is, het ghevoelen vanden H. Apostel Paulus: die niet en spreckt van hooren noch van segghen maer die opghevoert is om die verholen ende gheheyme verborghentheden van de eeuwighe salichheydt te aenschouwen, Oculus non vidit, seghtGa naar margenoot+ hy, nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit quae praeparavit Deus ijs qui diligunt illum. Oogh en heeft het niet ghesien, noch oor en heeft het ghehoort, noch ten is in s'menschen Herte niet ghedaelt t'gene Godt bereydt heeft voor die hem beminnen. Dit uyt-verkoren Vat gheeft ons corte maer bondighe en beknoopte woorden, en trap-wijs op-klimmende toont hy datmen de edele ende uyt-nemende verheventheydt der salighe niet en kan winnen, en betreden. Daer sijn menschen die veel in hun leven ghesien hebben andere die noch meer ghehoort hebben, welcke altemael nochtans saecken gheweest sijn die een eyghelijck met | |
[pagina 250]
| |
verwonderinghe souden bevanghen, jae het verstandt dat met gheene uyt-weyndighe sinnen belemmert en is, maer sijn vleugh nemt vande Oosten tot den westen, van het diepste tot het hoochste, dat is oock al te swack van vederen om de schoonheydt der glorie ende de salicheydt van Godts dienaren te achter-haelen. Sijt dan niet meer verwondert ô Siel, als ghy hoort dat den duyvel door den H. Dominicus tot belijdenisse der waerheydt besworen en ghepraemt sijnde om te segghen hoe groot dat de glorie der salighe is inden Hemel, dat hy voor antwoordt gaf en seyde: waert by aldien datter eene kolomme ware die vanden bodem vande aerde raeckte tot het ghewelfsel vanden Hemel, en dat die van beneden tot boven toe strack vol scherpe naeghelen, messen, puncten van rapieren, ysere krouwels, en millioenen dierghelijcke felle instrumenten, en dat ick had een lijdelijck lichaem, ick waer bereedt om lanckx die kolomme door alle die messen en rapieren op-ghetrocken te worden, midts ick daer voor niet langher als eenen ooghen-blick Godts aen-schijn, mocht aenschouwen en ghenieten. Hier en magh ick ô Iongh-man u ongheluckGa naar margenoot+, of gheluck, hoe sal ick het noemen? niet voor-by-gaen de welcke bereedt sijt gheweest het ghebruyck van uwe oogen te verliesen soo u gheiont wierdt de glorieuse Co- | |
[pagina 251]
| |
ninghinne der Hemelen eens te moghen aenschouwen, het welck soo't u door den Enghel des Heeren wierdt aen-gheboden, ghy hebt het hert bespreck gherne om-helst, maer om u selven niet teenemael van het ghesicht te berooven, soo hebt ghy voor u ghenomen en by u selven, vast ghestelt hier aen een oogh te waghen, en d'andere oogh toe te sluyten, en doen ist altemael naer het segghen vanden H. Engel, ende u voor-nemen uyt-ghevallen. Maer hoe groot was doen uwe blijschap als dese glorieuse Majesteyt niet langher als den blick van eene ooghe voor uwe ooghe haer was vertoonende? doen Omnia sunt uno
sidera visa loco:
Lunaque se lunam,
solem sol esse negavit;
Virginis os oculo,
lunaque solque fuit.
Hoe heeft u dier ghesicht
de blijschap in-ghedroncken,
Wanneer sy voor u oogh
in glory heeft ghebloncken?
Sy die de Son en Maen
en gulde Sterren won,
Waer die in s'werelts nacht
mijn schoone Siele-son!
| |
[pagina 252]
| |
Sy segghen ô Siel, dat desen Iongh-man sijn heel leven lanck niet ghedaen en heeft als weenen en schreyden, niet om dat hy eene ooghe hadde verloren, maer om dat hyer eene bewaert hadde, en dat hy dickwils uyt berstede in dese clachten. Hoe blindt heb ick gheweest
in dese vreucht te kiesen,
Als ick so gierich bleef
om d'ander te verliesen?
T'is waer ick sie met d'een
ten schijnt maer half verdriet,
Maer om dat ic noch sie
daerom en sagh ick niet.
K'en sagh niet dat ic moest,
mijn ooghen beyde waeghen,
En hoe ick meer verloor
hoe ick sou minder klaeghen:
Ah had ick wel bepeyst,
en tijdichlijck bedacht,
Soo dat ick goeden koop
ghekocht den langhen nacht,
Maer of dit is misluckt
t'en salder niet by blijven,
Dees oogh moet dagh en nacht
in bitter traenen drijven.
| |
[pagina 253]
| |
Tot dat sy door gheschrey
en weenen is verblindt,
Iae totmen oogh by my
noch ooghs-gelijck en vindt,
Ah dat my dagh voor dagh
een hondeken met bassen,
Ghelijck de blinde-lie,
deed' op de goten passen,
Of waer dat inden wegh
light eenen stronckel-steen,
Iae dat ick hier den erm
en elders brack een been.
Het sou my kleender pijn
en minder smerte geven,
Als dat ick moet ghesondt
en siende blijven leven,
Ah waert noch eens te doen,
schoon dat ick Argus waer,
Ick gafse voor de vreucht
ten besten alle-gaer.
Perdam lumina mille, deinde centum
Perdam millia, dein secunda centum,
Deinde usque altera mille, deinde centum,
Dien post millia multa, multa rursus
Optem millia luminum in cupito
Vis[ae] perdere Virginis theatro.
| |
[pagina 254]
| |
Hoe gherne soude ick voor sulck een ghewenscht ooghenblick duysent ooghen verliesen hondert duysent ooghen daer toe, noch eens hondert duysent, en naer veel hondert duysenden noch duysentmael hondert duysenden.
En noch en waer het niet te dier,
En noch en waer het niet een sier,
Ick wensch, houdt ghy met my den lagh,
Dat ghy eens saeght het gheen ick sagh,
Ghy quaemt strax over-een met my,
Iae deedter noch millioenen by.
Hoort nu ô Siel wat desen droef-gheestighen Iongh-man naer de clachten en wenschen is ervaeren, dese glorieuse Coninghinne der Hemelen comt wederom in voorighen glans en luyder verschijnen, op dat hy met sijn andere ooghe oock dierghelijcke vreucht mochte scheppen, maer de saecke is de tweede reyse gheluckigher uytghevallen als de eeste, want de H. Maghet haer anderwerf even schoon vertoont heeft, en hy en is ten tijde van dese aen-schouwinghe in sijn tweede ooghe niet alleen niet verhindert noch blindt gheworden, maer heeft noch in sijn eerste buyten hope oock het ghesicht wederom ghekreghen. Doen wenschen hy soo veel tonghen als hy te vooren gewenscht hadde ooghen, om allen lof, en danck-seg- | |
[pagina 255]
| |
ghinghe en groetenisse ter eeren vande goetionstighe ende glorieuse Coninghinne uyt te spreken. Waer op hy voorders dit uyt-boesemde.
Wie sal my op den rugg'
twee kloecke vleughels stellen,
Om soo op korten tijt,
de wereldt door te snellen,
Op dat ick Oost, en West,
en Suyd', en Noorden win,
En daer den lof verbrey
van dese Koninghin,
Wat heb ick al ghesien,
wat sal ick niet verhalen?
Soo verr' de Sonne gaet
met haer vergulde straelen;
En roepen over-luydt:
foey Werelt, wiens schijn
En middaeghs-licht by haer
maer donck're nachten sijn!
Voor-waer in't opper-schoon
van haer Godt-salich wesen,
Was niet als deught en vreught
en lief-lijckheydt te lesen,
Sy stelden met een oogh',
in vollen reynen brandt,
Een Hert soo kout als ijs,
soo hert als diamant.
| |
[pagina 256]
| |
Haer kleedingh rijck van glans
die van haer schouder vloeyde,
Scheen met robijns besaeyt
soo hel was datse gloeyde,
Wat, segh' ick, met robijns?
wat plaetse dat ick sagh,
Daer docht my dat een sterr',
of een kleyn Sonne lagh.
O noyt gehoorde saeck,
en noyt ghenoech te prijsen:
En wiens lof altijdt,
moet hoogh en hooger rijsen,
Noyt sal de Wereldt sien
dat haer berijcken sal,
Den Hemel is by haer
maer eene vuylen stal.
Al gaf my yemandt verw'
op wit yvoir paneelen,
Schoon dat Apelles my
oock schonck van sijn pinceelen,
Al steld' ick t'hoochst koleur
en noch soo sterck van schijn,
Voor waer de schildery
sal niet als doodt-verw' sijn.
O Goddelijck gesicht
ô Kroon van alle Vrouwen!
O groote majesteyt!
ô vreught voor dies' aen-schouwen!
| |
[pagina 257]
| |
Gheluckich duysent-mael,
die ghy versaedt ô Maeght,
Ghemerckt den hongher self,
naer u soo seer behaeght.
Soo sprack desen Ionghe-lingh ô Siel die maer voor weenich tijdts met sterffelijcke ooghen de glorie vande Koninghinne der Enghelen aenschouwt hadde hoe diep soude hy inde blijschap hebben gheweest verdroncken, soo hem ghejont hadde gheweest niet alleen met sijne ooghen maer oock met sijne andere sinnen jae met sijn verstant en heel hert en Siel alle de andere vreughden, en Godts aenschijn daer de saligheyt voor het meest deel in bestaet, te ghenieten. Van sulck eene ghelucksalighe Siele staeterGa naar margenoot+: Quam pulchra es amica mea, quam pulchra! Hoe schoon sijt ghy mijne Vrindinne, hoe schoon! Welcke woorden den H. Gregorius sooGa naar margenoot+ verlicht: Pulchram narrat Sponsus & pul[c]hram replicat: quia alia est pulchritudo morum in qua nunc cernitur, atque alia pulchritudo praemiorum, in quae per conditoris sui speciem sublevabitur. Den Bruydegom noemt haer schoon, en herhaelt wederom datse schoon is; want daer is eene andere schoonheydt van seden, daerse nu mede begaeft, ende verciert is, en daer is een ander schoonheyt van loon en Hemelsche glorie door de ghelijckenisse met haren schepper, daerse inder eeuwicheyt mede vol glorie, vol vreught, vol blijschap, ende vol saligheyt sal wesen. | |
[pagina 258]
| |
Dier-ghelijcke soo de H. Catharina van Senen eens sagh riepse: Quam pulchra, quam pulchra, quam pulchra es: Hoe schoon, hoe schoon, hoe schoon sijt ghy! wat wonder! het welck ick u oock wensch ô Siel! sy socht den schoonsten, sy vondt den schoonsten, sy dienden den schoonsten, sy weerdeerden den schoonsten, sy beminde den schoonsten, sy leefde voor den schoonsten, sy stierf voor den schoonsten, sy wiert ghekroondt van den schoonsten, in haer was den schoonsten, en sy was eeuwigh saeligh door den schoonsten. Dit is dan, ô Siel! ter eeren, en tot lof van het H. Herte. Och of het u, ende het mijn, en dat van alle menschen soo suyver waere! dat wy, (t'ghene ick hope) gherekent wierden onder het ghetal van de gheluckighen daer Christus af spreeckt: Beati mundo corde, quonima ipsi Deum videbunt. Saelich sijn de suyvere van Heere want sy sullen Godt aen-schouwen.  |
|