Het heylich herte
(1669)–Adriaen Poirters– AuteursrechtvrijIX. Vertooninge.
| |
[pagina 183]
| |
schap daer in comt storten, Sommighe Heydenen, siende de elleynden en de droefheden van dese werelt, seyden dat Prometheus den eerste mensch van pot-aerde ghemaeckt hadde, en mits het beslagh te hert was om te verwercken, soo heeft hy't met sijn traenen ghebroken, en ghevoeghsaem ghemaeckt, en door dese middel heeft hy sijn werck voltrocken soo dat ons de droefheydt, en onse traenen van niemant vremts, en comen, maer sy loopen ons door het lijf min of meer ghelijck ons doen onse bloedt-aederen.
Inde genus miserum sumus experiensque dolorum, Et documenta damus quâ sumus orgine nati.
Het welck ick soo nae boet-seere. Hoe kan den mensch, en s'menschen Hert
Sijn sonder droefheyt, sonder smert,
Sijn sonder traenen, sonder pijn,
Waer van sy heel door-droncken sijn?
Soo datter niet is t'minste lit,
Waer in de droefheyt niet en sit:
Noch daer en is geen salven aen,
Ten sy sy uyt hun selven gaen,
Want wie sijn eygen Herte draeght,
Die draeght jet dat sijn Herte klaeght.
| |
[pagina 184]
| |
Iae ten waere saecke ô Siel dat den Heere Iesvs ons Herte met sijne Herpe, dat is, met sijnen troost quaem verheughen, wy souden altemael met David moeten segghen. DefecitGa naar margenoot+ in dolore vita mea, & anni mei in gemitibus. Ende een yghelijck in't besonder: Hoc erat ergo meis
dominans Natalibus astrum,
Vt mea lux faustâ
nulla rediret ave!
Quam levis optati
me temporis aura fefellit;
Dum toties repeto:
Crastinus albus erit.
Nec tamen albus adhuc
mihi Crastinus ille reluxit;
Quin, qui praeterijt
proximus, ater erat.
Ga naar margenoot+Qui mihi transactus
semel est sine luctibus annus?
Quis vacuus mensis?
quis sine nube dies?
Et planctu, & lachrimis,
gemituque absumitur omnis,
Ipsaque pars minima est
vita caduca sui.
O quoties lux quanta fuit,
fuit acta-querelis!
| |
[pagina 185]
| |
Lunaque quanta fuit,
planctibus acta fuit!
Sic mihi fatidicae
nerunt sua stamina Diva
Vt mihi Sol, nitido
Sidere, nullus eat.
Sed fuit ut prima.
gemitus, vox prima loquelt;
Sit gemitus vitae
vox quoque summa meae.
Ick vrees ô Siel den schoonen luyster van dese suyvere latijnsche dichten door mijn oversetten te be-aesemen, ende te verdooven, ick salse doot-verwen op de naervolghende wijse, vergheeft my dat ickse geenen beteren glans en can gheven; Is dit droef Noodt-lot dan
van jonx my aen-gheboren,
Dat blijdschap eeuwich is,
en vreught voor my verloren!
En dat ick jaer voor jaer
sit trooste-loos en wacht,
Soo datter Son noch Maen
Op my niet eens en lacht.
| |
[pagina 186]
| |
Hoe dickwils seyd' ick niet,
al om mijn Hert te troosten,
Tot morghen, morghen rijst,
een nieuw Son uyt den Oosten,
Die met haer gulden hooft,
met haeren lieven schijn
V traenen drooghen sal,
en geven troost voor pijn:
En als ick s'anderdaeghs
wacht naer den rooden morgen,
Eylaes t'is niet als pijn,
als droefheydt, en als sorghen!
De Son is altijdt bleeck,
oft met den mist bedeckt,
En die geduerich noch,
mijn droeve traenen treckt.
Wat tijt, wat maent, wat jaer
is oyt van my gheweken,
Dat niet de goten sagh,
en al mijn daecken leken?
En soo ghy hadt ghesien
van binnen t'vochtich weer,
Daer viel een reghen-vlaegh,
Die storte vry wat meer.
Ghy uren vanden dagh,
ghy uren vande nachten,
Ghy sijt, voor-waer ghy sijt,
ghetuyghen van mijn klachten,
| |
[pagina 187]
| |
Ah! soo daer tortel-duyf,
oyt eensaem heeft ghetruert,
Dat is, dat alle daegh
mijn droevich Hert besuert!
De Parcae, nijdich volck!
die stuere Spin-Goddinnen,
En kosten my van jonx
noyt lijden noch beminnen,
Den sever vanden draet
die heeft mijn Hert besproeyt,
Die nu tot een rivier
van tranen is ghegroeyt.
Ick sie het is ghestelt,
en t'lot dat ick moet erven,
Is leven in veel pijn,
en in veel droefheyt sterven;
Neen, ick en seggh' niet wel,
hier wort maer eens gheschreyt,
Dat is, van dat de wiegh
ons tot de doodt-kist leydt.
O Siel wy woonen altemael in traenendael, en binnen Weenen, en onsen Van, en Toenaem sijn: Vande Sande, Vande Gracht, Vande Put, van de Kerck-hove. Soo dat David wel songh: Mijn leven is versleten in pijnen, ende mijn jaeren in suchten: en 'teyndeken van al is de doodt-kist, en de begraevenisse. De lief-hebbers van de Werelt, die in dit | |
[pagina 188]
| |
Gast-huys oock al sieck ligghen, die wenden alle tijdt-kortinghe ende vreuchde-feesten aen, om een bly ende vrolijck leven te ghenieten, als sijn kermissen, en vastel-avonden, banketten en balleten. Maer ghelijck den H. Augustinus wel bemerckt, inden tempel vande Goddinne Blijschap stondt het beeldt vande Goddinne Droefheyt. En niemant en isser tot noch toe ghevonden die inden bloem-hof vande Werelt roosen ghepluckt heeft, of sy en waeren ghegroeyt in't midden, en belegert vande doornen. Het menschen Hert dan ô Siel dat hier lanckx der aerde vlieght ghelijck de swaelemen, dat en heeft noch sanck, noch blijschap, noch ghenoeghen, iae selden hoortmen een vogheltien, dat op de aerde sit, lieffelijck fluyten, dies-volghens moeten wy ô Siel, van ons Herte een bly leeu-werckxken maecken, dat vlieght steyl op-waerts, al singhende, al tierelierende, ende ghelijck een Coraeltjen gaet het sijnen Hemelschen Sangh-meester soecken, en daer boven ont-moeten. Daer boven, segh ick, want ghelijck Plato oock ghetuyghden: Deus opifex boni risus. Godt is den maecker, en den ghever vande goede blijschap en vande op-recht vreughde: Soo dan, naermaels dat den Heere Iesvs, ô Siel, het Herte heeft in brant gheschoten, en dat ont-bloot heeft van cleen-moedicheyt en ydelheyt, soo gaet hy't selfste troosten, verblijden, verheugen, ende eene inwendighe vreught geven die | |
[pagina 189]
| |
gheen Werelt, noch gheschapen creaturen en connen gheven. Hy neemt sijn citerken, hy neemt sijn herpe, hy slaet sijn snaren, en verweckt in 't Herte eenen hemelsche melodye. Gelijck ons dese dichtjens aen-wysen: Pvlsa chordas, sonet chelijs,
Dum nos recreas de caelis,
IESV cordis gaudium:
Dulce melos intonabunt,
Novum nobis excitabunt
Angeli tripidium.
Dat is te segghen: Soeten Speelman slaet u snaeren,
Doet van hier de droefheydt vaeren
Daer ghy speelt is volle vreucht:
Siet de gheesten van hier boven,
Komen u met singhen loven,
In het hert is nieuwe jeucht.
Iae voor-waer jeucht en vreught, soo-se erghens is te vinden. Veel soecken die in uytwendighe, ende sinnelijcke saecken maer wat seght den H. Augustinus: Rem bonam quaeris, sed non in regione sua. Ghy soeckt een goede saecke maer ghy en soecktse niet in haer eyghen plaetse. Hier en magh ick u rijp vonnis, en verlicht verstandt niet voor-by gaen ô Coninghinne | |
[pagina 190]
| |
Ethelburga, noch oock den aerdighen vonc waer door ghy de waerheydt van het segghen van Augustinus mede hebt bevestight. Ghy hadt met Ina uwen Heere ende Coninck buyten op u speel-hof een vreughde-feest ghehouden, als wanneer ghy s'anderendaeghs door eenen huysman de saletten met stinckende mest hebt doen vullen, ende een soegh met hare vigghen op de ConincklijckeGa naar margenoot+ ledekant doen legghen. En naer dat ghy den Coninck met eene behendicheyt wederom ter selver plaetse hadt ghekreghen, hebt ghy hem voor ooghen ghestelt de ydelheydt, en de cort-stondigheyt van allen des Werelts vreughden, thoonende hoe dat op min als vier-en twintich uren de tapijten in mest, den muscus in stanck, het snaren-spel in schreeuwende verkens was verandert, wear over ghy hem (en niet sonder ghewenschte vruchte) sterck bemaende, dat hy sijn Herte vande Werelt moetste aftrecken, en dat tot Godt stieren by wie alleen de op-rechte, ende bestandighe vreucht was te vinden, welcke, ende meer dierghelijcke woorden sulcken cracht op sijn ghemoedt ghehadt hebben, dat hy sijn Rijck, ende de Werelt met alleen hare valsche vreughden heeft verlaten en naer een heylich leven is heylichlijck ghestorven. Op welcke woorden vanden H. Augustinus ick noch voorder segghe: | |
[pagina 191]
| |
Die vreucht soeckt in des werelts vreucht
En diese niet en soeckt in deucht,
Die soeckt dolphijnen op de ree,
Die soeckt de haesen in den zee,
Die soeckt den walvisch op een klip,
Die soeckt cabretten by het schip,
Die soeckt, maer die soeckt sonder vanek,
Al soch hy al sijn leven lanck.
Al heeft de Werelt soeten schijn,
Haer soet is suer ghelijck azijn,
Haer lacchen, spelen, snaeren-klanck
Heeft eenen Echo van ghe-janck;
En als haer veeltjen heeft ghedaen,
Dan komt het krijterken eerst aen.
Maer t'Hert dat Godt, en deuchden leeft,
Als Godt daer maer een snaerken raeckt
Hoe wordt het Aert hier door vermaeckt;
Het Werelts spel is dul gheraes,
Sy speelt op boghen, met een blaes,
En altijdt maer op schraelen windt,
Waer in het Hert gheen vreught en vint.
O Heer ghy weet alleen den slagh,
Die ons droef Hert verheugen magh,
Ghy speelt in't Hert, ghy maeckt het bly,
Het vreughden-snaerken dat hebt ghy.
| |
[pagina 192]
| |
En al is het saecken ô Sielen dat ghy siet dat onder het uyt-hanck-berdt van de Werelt staet gheschreven; In duysent vreughden. Stoot u daer niet aen, want hare vreughden, sijn waen-schijnen de vreughden. Als de Werelt lacht, dat en is gheenen lach die onder de kinne gaet, veel minder daelt die in het Herte. Isser ymant gheweest die vande fortuyn is ghekittelt gheweest om eens ghelijckmen seght, uyt de borst te lacchen, dat was den Coninck Salomon, en daer-en-tusschen wat is hier van sijn eyghen ghevoelen! Risum (seght hy) reputavi errorem, & gaudio dixi, quid frustra deciperis. Het lacchen heeft my ghedocht te sijn eenen faelgreep, en aen de blijdschap heb ick gheseyt: Hoe leelijck wordt ghy bedroghen. Men seght van somminghe menschen, ô Siel, die swaer van lichaem worden, dat het gheen goedt vet en is datse laeden, van ghelijcken sijnder die wondere vrolijckheyt ende blijschap van buyten, vertoonen, maer de ghesonde bly-gheesticheydt en is in hun Herte niet te vinden, ick sal u dit tastelijck met eene ghelijckenisse beduyden. Wanneer ons Claesje s'avondts laet
Op solders, oft op't Kerck-hof gaet,
Dan singht en fluyt hy wat hy magh,
Veel meer als hy doet over-dagh,
Niet dat het singhen hem behaeght,
Neen, daer is jet dat Claesje plaeght,
| |
[pagina 193]
| |
Hy is vervaert, en blood, en schouw,
Hy vreest by nacht den Bitebouw,
Dat die hem erghens grijpen sal,
En daerom veynst hy bly gheschal,
Want waer ons Claesje niet verveirt,
En sat t'in t'hoexken vanden heirt,
T'en peysden niet eens op den sanck
Al viel den avondt noch soo lanck.
Veel singen by den koelen wijn,
Die in hun Hert niet bly en sijn;
Veel lacchen op een bruyloft-feest,
En treuren binnen inden geest;
Veel dansen met een lichten voet,
En laeyen droefheyt in't ghemoet:
Al spelen sy dan nachten lanck,
t'Gaet al ghelijck ons Claesiens sanck,
K'en acht geen blijschap noch geen feest,
Daer d'aensicht lacht, en t'Herte vreest,
O met wat bondinghe ende gheknoopte woorden heeft dien ghepolijsterden Hovelick Seneca ons de bevestinghe daer van gegheven: Voluptates (seght hy) [c]oru[m] trepidae, &Ga naar margenoot+ varijs terroribus inquietae sunt. Hunne ghenuchten sijn verviert, ende met veelder-hande verschrickinghen bevanghen. Dese Werelt ô Siel is de valseye van tranen daer de beken van droefheyt seffens connen instorten, de blijschap dan, en de loutere vreucht moet van boven komen, daer alleen woont | |
[pagina 194]
| |
den Meester die de handelinghe heeft van een Herte van binnen in volle blyschap te stellen: Ende al was het saecken ô Coninck David dat uwe Majesteyt door eene besondere gratie ende const-aerdicheyt met die gheoeffende vingheren wiste te loopen over die silvere snaren van uwe soet-klinckende herpe, even-wel liet ghy u voor-staen dat ghy alleen de ooren koste vleyen, maer om het Herte op te doen springhen in volle blijschap, dat moeste dien doen, die ghy aenspraeckt met dese woorden: Auditui meo dabis gaudium & laetitiam, & exultabuntGa naar margenoot+ essa humiliata. Ghy sult blijschap en vrolijckheyt geven aen mijn gehoor, en de veroetmoedighde beenderen sullen hun verheugen. Welcke woorden ick een weenighsken breeder sal uyt-wercken, en daer met eenen tusschen mengen 'tgheneGa naar margenoot+ hy elders seght: Renuit consolari anima mea, memor fui Dei mei & delectatus sum. Elleyndich menschelijck gheslacht!
Door pijn en wee-dom voort-gebracht!
En dat met traenen wordt gheboren!
Het eerst dat t'vint op moeders schoot
Is naer droef leven droever doot
Iae eer't het weet, soo ist verloren!
Dat is ons ouders lant en goet,
Dat erven wy alst naeste bloet,
Daer ligghen onse Heerlijckheden,
| |
[pagina 195]
| |
De bleecke korts, de swerte pest,
Den ys'ren-tijdt met t'bloot-gevest,
Vernielen onse swacke leden.
Ons Hert dat klopt, dat beeft, dat jaeght,
Daer sit de droefheyt aen en knaeght,
Dat is een doel-wit vande pijnen,
Dat wort ghemartelt dagh voor dagh,
Al of het op een pijn-banck lagh,
Noyt blyde Son en siet het schijnen.
T'is waer, ick soecke tot sijn quaet
Vertroostingh over al, en baet,
Ick soecke plaesters tot sijn wonden,
Ick soeck het West, ick soeck het Oost,
En als ick meen te hebben troost,
Eylaes! t'sijn vruchteloosen vonden.
Sie ick de Princen voor mijn Hof
Ternooyen in het edel stof,
Om rinckt, en bagghe af te steken,
Mijn wanghen lacchen doort ghesicht,
Maer t'Hert en wordt geensins verlicht
Het steckt, en blijft in sijn ghebreken.
Is dat ick rijd' op swijnen-jacht,
Of volgh een ree met alle kracht,
Of gaen ick vangen pluym met pluymen
Ick licht het wilt al is het fel,
En haesen uyt hun legers wel,
Maer droefheyt kan ick niet doen ruymen.
| |
[pagina 196]
| |
Iae self mijn Herp en snaer-geluyt,
Schoon dat het inde ooren tuyt,
Ten kan ten vollen niet behaegen,
Pulsa chordas, sonet chelys,
Dum nos recreas de caelis IESV cordis gaudium:
Dulce melos intonabunt.
Nouum nobis excitabunt Angeli tripudium.
O daer en was noyt musiceen
Als ghy ô Godt, als ghy alleen,
Die hem verstaet van soete slaegen!
Speelt soeten Heer dan in mijn Hert,
Verdrijft daer droefheyt uyt, en smert,
En laet uw' Enghels met u singen,
| |
[pagina 197]
| |
Op dat mijn Herte t'allen ty
Sy lustich, vrolijck, en heel bly,
En vande vreucht mach op-gaen springen.
Ah wat is dit voor mijn gehoor
En lief musieck, en soeten koor!
Hoe gaen die Goddelijcke snaeren!
Ick segh' al waer een Hert vol rouw
Ick segge dat verquicken sou,
En laeten al sijn droefheyt vaeren.
Hoort ghy ô Siel, hoort ghy dit wel
Hoe soet dat klinckt dit snaeren-spel,
Hoe 't Hert nu heeft sijn volle wenschen,
Te vooren wat het dee of niet,
Het was vol anxst, en vol verdriet,
Ten vont geen blijschap by de menschen:
Dat dan geen werelt meer en speelt,
Sy heeft al lanck genoch geveelt,
Met valsche toonen in uw' ooren,
Hoe aengenaem dat schijnt den klanck,
Het is al Mereminnen sanck
Waer door het Herte gaet verlooren.
Maer ghy ô IEVS, IESV soet
Speelt in het Hert gelijck ghy doet,
Komt daer somtijts een snaerken raken,
Ten luystert naer geen werelt meer,
Leeft gy daer in dan soeten Heer,
Wilt u oxaeltjen daer van maecken.
| |
[pagina 198]
| |
En sulck een Herte hadde den H. Bernardus ô Siel het welck vol was van troost, van blijdschap, van vreught, dat is, van Iesvs; waerom hy oock dien vloeyenden Lof-sanck ghedicht heeft, die hy dickwils met een vrolijckheyt des ghemoets plachte te singhen:
IESV dulcis memorai Dans vera cordis gaudia, Sed super mel, & omnia Eius dulcis praesentia.
Dat is te segghen. O soeten IESVS ghy verheught
Het Herte met op-rechte vreught,
Maer boven honichs soeticheyt
Soo is u teghenwoordicheyt.
Wilt ghy ô Siel erghens teghen af-meten hoe seer dat den Heere IESVS met sijn spel het Herte verheught; soo luystert maer alleen op het veeltjen vanden Enghel die afghesonden wierdt om den H. Franciscum te vertroosten. Als oock op dat Paradijs-vogheltjen het welck door sijnen sanck den Religieus (die wat fantaseerden op de woorden: Mille anniGa naar margenoot+ ante oculo tuos tanquam dies hesterna quae preaterijt. Duysent jaren sijn voor uw oogen als den dach van gisteren die gepasseert is) door sijn aenghenaem fluyten soo verleyde en onderhiel met sijnen | |
[pagina 199]
| |
melodieusen sanck, dat als hy sich in-beeldede dat hy maer weenighe uren daer naer geluystert en hadde, bevont hy naderhant datter dry hondert iaren in het aen-hooren waren verloopen. Hoe dit was oft niet en was, soo sal't gaen in de Hemelsche vreught daer de Engelen singhen: waer op dese woorden vallen:
Peyst eens wat vreught daer wesen magh,
Daer duysent iaer schijnt eenen dagh!
Dit soo wesende soo segge ick met David: Mijne Siele heeft alle ydele vertroostinge af-geslagen, ick ben mijnen Godt indachtich geweest, ende ick heb oprechten troost ontfangen. Dat de andere met den verwonnen Coninck Gilimer wenschen om een broodt, een spongie, om een cieterken. Het broodt om sijnen honger te versaden, de spongie om sijne traenen op-te-droogen, het cieterken om sijn droef ghemoet wat te vertroosten, maer ick houde het met mijnen Hemelschen David, en met sijne Goddelijcke herpe. O wat aenghenaem geluyt, wat soete vreught, wat eene melodye, wat eene Engelsche blijschap can die in het Herte verwecken! De H. Gertrudis songh de Metten als wanneer desen Hemelschen Speelman stont aen hare sijde tot sulcke eene vernoeginghe van haer Herte datse hem badt van een weenigh hem te vertrecken vreesendeGa naar margenoot+ dat haer Herte door de overvloedigheyt van troost soude gheborsten hebben. | |
[pagina 200]
| |
Waer blijft nu de Wereldt met alle hare pens-krabberyen, en die op doode beesten speelt om levende menschen te verheughen. Hare vreught en gheneest geen Hert-sweir. noch en kan het gemoet sijn droefheyt niet afspelen, behalven dat haer musieck cortstondich is, en wech vlieght met de winden. Soo dat wy wel met den Saelighen Iacoponus moghen singhen:
Quam breve festum est haec mundi gloria,
Vt umbra hominis sic eius gaudia!
Quae semper subtrahunt aeterna praemia,
Et ducunt hominem ad dura devia.
Niemandt en heeft dit beter gevat als dien standt-vastighen Ionghelinck Theodorus die met veel biddens, en laeuwe traenen van sijne moeder versocht ende verkreegh dat hy een blijde feest ende vrolijck banquet (dat in sijn Moeders huys ghehouden wierde) niet en moeste by-woonen en tegen-woordigh sijn, naer dat het hem daer-en-tusschen vry stont in sijn kaemer met eenighe goede wercken ende heylighe ghepeysen te bekommeren. Op het eynde vanden dagh en van de vrolijckheyt der gasten, quaemen de huys-ghenoten hem een deel van het overigh banquet aen bieden, maer hoort hem hier over sijne dienst-boden aen-spreken. | |
[pagina 201]
| |
Waer toe al dit gehwoel,
en dit on-tijdich quellen?
Ter VVijl ick rust in vree
wilt u te vrede stellen,
Dient dit een ander voor
die daer met is gedient,
En maeckt met dat ghe-schenck,
maeckt eenen goeden vrient.
| |
[pagina 202]
| |
T'is waer dees leckernij
die placht ick eens te achten
Als ick kroop lanx de aerd'
met sinnen en ghedachten,
Nu is, Godt lof, vergaen
den lust van alle-gaer,
Al of het maer van leem
en aerd' ghebacken waer.
Noch t'fruyt dat ghy my dient,
dat heden is ghetrocken,
Noch paeuw in een pastey
en sal mijn Herte locken,
Noch al dat soet banquet
noch al dees snoeperij,
dat d'ander Nectar is
ah dat is gal by my!
Daerom en wilt mijn Hert
Y willet niet bedroeven,
K'en achte hipocras
noch wijn uyt gulde schroeven,
Den teugh daer my naer dorst
Dat moeten traenen sijn,
O traenen soeten dranck,
en soeter als den wijn!
O blijde eenicheyt
die my hier buyten woelen
Doet in een 'kleene sael,
den grooten Hemel voelen,
| |
[pagina 203]
| |
Voor-waer wie sich besnijdt
van dat de werelt biedt,
Heeft hy wat min ver-maeckts,
hy heeft oock min verdriet.
Hoe raest-men hedensdaeghs
naer danssen en baletten?
Hoe vlamt de jonghe jeught
naer spelen en banketten?
Hier spiltmen sijnen tijdt
in wulpsheyt dagh voor dagh,
Den mensch soeckt alder-meest
dat t'minste dueren mach.
De gasten sijn ewegh,
t'gheselschap is ghedaen,
soo glipt het speeltjen henen,
Gheluckigh die sijn Hert
aen hoogher saecken geeft,
En in de vvereldt is,
en daer niet in en leeft.
VVaer is het bly banket,
waer sijn de soete luyten,
Waer is den koelen wijn
in groen-gekroonde fluyten?
Waer is den lochten dans,
waer al de vrolijckheyt?
Hoe lanck verwacht den mensch
dat soo haest van hem scheyt?
| |
[pagina 204]
| |
Ghelijck de snelle beeck
komt van en klippe storten,
Soo sie ick s'vverelts vreught
met allen uren korten,
De blijschap duert als niet,
die saemen komt en vlucht,
En't grondt-sop datse laet
is louter on-ghenucht.
De Werelt, ô mijn Siel,
naer wie veel sinnen hanghen,
En maeckten noyt bly Hert,
al maeckse blijde wangen:
Sy lacht soo datse schreyt
hoe is hy dan verblindt
Die smoorich sijnen geest
aen haeren geest verbindt?
O Siel een oogh in't seyl
eer dat wy verder dvvaelen,
Want hier en is noch vrucht,
noch vreucht noch deucht te haelen.
Verlaet, die u verlaet,
en scheydt noch eer sy scheydt,
En schenckt u Hert aen Godt,
daer is de vrolijckheydt.
VVel aen dan soeten Heer,
ontvverckt my uyt dees banden,
En ick wil eeuwich gaen
mijn Hert aen u verpanden,
| |
[pagina 205]
| |
VVant gy sijt de fonteyn
waer uyt de blijschap vloeyt,
VVaer door t'Hert in de deucht,
de vreucht in t'Herte groeyt.
Dese waerheydt is soo klaer ô Siel datse oock van de Heydenen self is bekent geworden. Eenen van die salse met sijne woorden bevestighen en bekrachtighen: Laetitam domiGa naar margenoot+ tuae velo nasci, seght hy, nascetur medo intra teipsum sit: Caeterae hilaritates non implent pectus, sed frontem remit tunt.
Wat baetet dat ghy dagh en nacht
Soo danst en springht, soo iockt en lacht?
T'is vreughde-loos dat ghy soo malt,
Ten sy de vreucth op't Herte valt:
Geen blijschap en doet menschen deucht,
Als blijschap die het Hert verheucht.
Sullen wy dan niet duysent-mael gheluckigh achten het Herte dat daghelijckx dese Hemelsche vreucht en blijschap magh ghenieten! En dit en ist noch niet al dat hier moet gheweerdeert worden, want uyt dese vreught spruyt noch eene andere vruchte niet minder aenghenaem als de voor-gaende, en dat is de gherustigheydt des Herte. Cor laetum, Cor quietum. Een bly Herte, een gherust Herte. | |
[pagina 206]
| |
De Romeynen ghelijck den H. Augustinus ghetuyght, daerse de Tempels van alle hunne Afgoden bouwden binnen de vesten, het Tempeltjen vande Rust timmerden zy buyten de mueren.Waer door zy wilden segghen dat in dese Werelt gheen oprechte ruste en is te vinden, maer ghelijckse gheen oprechte deught en hadden soo en hadden zy oock ghenen oprechte kennissen. Het Heyligh Herte ô Siele daer den Heere Iesvs in komt rusten dat heeft volle ruste, dat is ghelijck het opperste top vande bergh Olympus daer gheen winden, stormen, of tempeesten aen en comen, om alles in roeren te setten, soo dat ick magh segghen:
Frustra Boreas minatur,
Frustra fulmen debachatur,
Frustra spumant caerula:
Dum in corde tectum stravit
Atque sponsus dormitavit
Tuta ridet sponsula.
Dat is by ons te segghen: Laet de dulle winden blaesen
Laet de wilde baeren raesen
En de blixem ongheblust
Die en konne t'Hert niet stooren
t'Hert en sal daer niet naer hooren
Nu daer IESVS binnen rust.
| |
[pagina 207]
| |
Dat de herde Noortsche vlaeghen
Ysel, sneeuw en hagel draeghen,
Datse stormen dagh en nacht,
Frustra Boreas minatur,
Frustra fulmen debacchatur, Frustra spumant caerula:
Dum in corde lectum stravit,
Atque sponsus dormitauit, Tuta ridet sponsula.
Dat den grouwelijcksten donder
Nu van boven nu van onder
Komt geruyst met alle macht.
Dat de hel, en helsche geesten
Met tempeesten op tempeesten,
En met stormen komen aen,
| |
[pagina 208]
| |
Dat de steden en de dorpen
VVorden over-hoop geworpen,
Of de werelt sou vergaen.
Alle dees on-stuyme vlaegen
Sullen sijn als meysche daegen
Als de lenten van het jaer,
t'Hert en sal van al dat woelen,
Van dat stormen niet meer voelen
Of het niet en sier en waer.
Voeght hier by verscheyde quaelen
Die het menschen Herte maelen,
Die het drucken inden noot,
Niet en kan het Hert benouwen
Als het IESVM magh beschouwen
Al quam oock de bleecke doot.
Komt de koorts en flerecijnen.
Komt den steen met scherpe pijnen.
Komt al wat in't Gast-huys klaeght,
Knaeght ons eenen vuylen kancker
t'Hert dat rust op vasten ancker
Als het IESVM met hem draeght.
Laet de vreetheyt in gaen spannen
Pijn-banck, vier, geloeyde pannen
Solfer, peck, gesmolten loot.
Maeghden sien die vreede dingen
Als gesteent' en goude ringhen,
Ofmen haer met douw begoot.
| |
[pagina 209]
| |
Vraeght gy wie haer Hert bewaerde?
IESVS is haer Sauve-gaerde
IESVS ist die haer bevrijdt.
Coninckx rust-plaets die moet vry sijn,
Coninckx rust-plaets die moet bly sijn,
Oock in't midden vanden strijdt.
Saeligh Hert soo ghy veel jaeren
IESVM in u kont bewaren
Die sijn rust-plaets in u kiest,
Ghy sijt vry van alle vlaeghen,
Ghy sijt vry van alle plaeghen,
Soo ghy IESVM niet verliest.
En wat sou doch konnen smerten
Sulcken sielen, sulcken Herten
Daer den grootsten Coninck schuylt?
Daer is rust voor alle tijden
Schoon dat Doodt, en Duyvel strijden,
En de Hel soo grouwsaem huylt.
Soeten IESVS troost der menschen
Y voeght u eens naer mijn wenschen,
En komt rusten binnen my
Dan en sal ick in het droomen
Voor gheen quaede gheesten schroomen
Noch sijn bangh voor spookery.
Siel laet dan ons Hert bereyden,
En daer dese bloemkens spreyden,
Roosen, Leli, Tulipant;
| |
[pagina 210]
| |
En dan sal het IESVS lusten
In ons Hert te komen rusten
Op soo soeten ledikant.
Wat konnen wy minder doen ô Siel als den Heere Iesvm nooden, ende aen hem ons Herte voor eene rust-plaetse op-offeren, ghelijck dede die weirdighe ende gastbare Sunamitinne ten opsichte van Elisaeus, als sy totGa naar margenoot+ haren man seyde: Faciamus ei caenaculum parvum, & ponamus ei in eo lectulum, & mensam, & fellam, & candelabrum, ut cum renerit ad cos, maneat ibi. Laet ons een kleyn eet-kamerken voor hem maecken, en laet ons daer in stellen een beddeken, een tafel, eenen stoel, en eenen kandelaer, op dat hy als hy by ons sal komen, by ons blijve. O wat eene ruste moeter in dat Herte sijn daer de eeuwighe Ruste in comt rusten. Nu noch eens om ghesien ô Siel, ende een ooghe op het voor-gaende printje geslaghen. Het Herte is binnen in eene stille en volkomen ruste, en buyten is storm, en windt en baren en tempeesten, en blixem en donder. O Siel dierghelijcke Godt-vruchtige ende lijdende Herten sijn ghelijck aen het Huys van Iubal: als den eenen Soon benende besich was met smeden, met gloeyende yser, met harde slaghen, dan sat den anderen broeder boven op sijn camer en speelden op de cithers en sloegh op de luyten. Op de selfste maniere ô Siele als die Godtvruchtighe persoonen lij- | |
[pagina 211]
| |
den in't lichaem dan isser vreught en blijschap, en gherusticheyt in het Herte. Laet ons dan segghen ô Siel met den H. Augustinus: Confugiat Domine mens mea sub umbra alarum tuarum, ut in tui refrigerij temporamento abscensa, laetabunda cantet: In Pace in idipsum, dormiam & requiescam. Dat mijne Siel ô Heere haere toevlucht neme onder de schaduwe van uwe vleugelen, op dat sy in die schuyl-plaetse verborgen en versekert mach singen: in dien vrede, in dien selfste sal ick ontslaepen, en rusten. Die van Egypten schilderden een Ionxsken in d'een handt met een druyf, en terwe, en in d'ander met oel-saet of slaep-cruyt, en schreven daer onder dese woorden: In pace in idipsum dormiam, & requiescam. Dat is u ghelijck ô Siel die onder de ghedaente van terwe ende wijn ontfanght in u Herte den Heere Iesvs, dat is, de eeuwighe ruste: Hier valt my in ô Siel van Sardanapalus die sijnen kamerlinck met straffe, en vinnighe woorden door-haelde, hem den wijt ghevende, van dat hy s'nachts niet wel gherust en hadde, men gonck by klaren daghe de oorsaeck ondersoecken waer op dat Sardanapalus soo hardt moght geleghen hebben, ende men bevondt dat hy op een roosen blaeyken (want hy sliep op roosen) dat dobbel en ghevouden was, hadde gheleghen, en dat hadde desen kamerlinck moeten verhoeden. Hy sliep op roosen, maer hy en kost evenwel niet als een roose slapen. | |
[pagina 212]
| |
Den Heere Iesvs is in het Herte, ende alle Godt-vreesende Sielen slapen en rusten al beter als Sardanapalus, doch wat is het te verwonderen? sy hebben het ghemackelijck en sacht bedde daer Bernardus af is gewaGa naar margenoot+gende: Lectulus respersus floribus bona conscientia est bonis referta operibus. Het bloemigh beddeken is eene goede conscientie vervult met goede wercken: O Siel Godt-vreesende menschen slapen op keyen of het waren sachte roosen, en boose menschen woelen op roosen of het waren harde keyen.
Ick segghe dan:
K'en wensch ô Heer gheen ledikant
Die ronds-om van pijropen brant,
Met rijck' en goude stoffen aen,
Noch een sacht bedd' van enckel svvaen,
Maer dat ick op u rusten magh,
En seght eens wie dan beter lagh?
Naer dat dit altemael ô Siel aen het Heylich Herte is over-ghekomen, soo dunckt my dat het begint naer het Vader-landt, ende Hemelsche glorie te versuchten, dat het wenscht met Paulus ontbonden te sijn, dat het snaeckt naer de ure dieder de croone sal op-stellen. Hoort sijne vierighe begheerten, ende vlammende woorden.
| |
[pagina 213]
| |
Hei mihi quam longae
sunt expectantibus horae!
Plus avi spatio
creditur una dies.
An peragit solitis
Phoebi rota cursibus annum?
Siderumque suo
tempore finit iter?
Credideram fractis
eurrum consistere loris,
Tempora tam lentis
ire videntur equis.
Tempora cum numero
(numero quae saepius exul)
Iure graves damnat
nostra querela moras.
Ah quantum hîc caecas
hebetant oblivia mente!
Omnia queis longi
sunt sua vota dies.
Crediderim miserae
nescire pericula vitae,
Nèc quam sit gravis hic
conditione locus.
Nam bona siderei
si nossent maxima mundi,
Arceri patriâ
se quererentur humo.
| |
[pagina 214]
| |
Sed procul absentes
caelestia gaudia fallunt,
Raraque de coelo
nuncia rumor habet.
Hei mihi quam procul his
distas mea patria terris?
Quam procul à coeli
finibus exul agor!
Dit is ten naesten by te segghen: Eylaes voor een die wacht
hoe traegh gaen hem de uren,
Den dagh, mits hy verlanght,
schijnt hem een eeuw te dueren,
t'Verbeyden valt soo swaer
voor diet verbeyden haet,
Hoe snel den tijt dan vlieght
noch komt hy hem te laet!
Hoe dickwils seyd' ick niet
dat Son, en perd', en waeghen
Ter sijden reeden af,
of waeren om-gheslaeghen,
Ah die hier ballinck is,
en vlamt om weght te gaen,
Die meent dat ur' en dagh
en maent en jaeren staen!
| |
[pagina 215]
| |
Hoe blindt, jae thienmael-blindt
sijns s'Werelts arme slaeven,
Die om een druppel troost
soo diepe putten graeven?
En laeten de fonteyn
Waer uyt de blijschap vloeyt,
Fonteyn die louter vreught
op droeve herten sproeyt.
Voorwaer s'en kennen niet
dit arm katijvich leven,
Dat onder honichs schijn
weet bitter gal te gheven,
Och neen! s'en wetent niet
dat onder het vermaeck,
Dat midden in het aes
t'bedrogh steeckt en den haeck.
Hoe veel en vallen niet,
ô beestelijcke wercken!
Met den Verloren Soon
aen spoelingh vande vercken,
Aen backen vol van draf,
en lijden honghers noodt,
Terwijl hun s'vaeders huys
is vol van wijnen broodt.
Hoe vroeten hier in't slijck
die eel-gheschaepen geesten,
Die onder menschen schijn
soo aerts sijn als de beesten!
| |
[pagina 216]
| |
Ah stonden sy eens op,
en keerden vvederom!
Hoe plichtich dat sy sijn,
sy vvaeren willekom.
Men hiel een groot banket,
men droncker koele wijnen,
Men stelden aent hoogh eynd'
die eerst at met de swijnen
Men hoorden het musieck
gheheel het huys waer bly,
Maer Vader boven al
met sijnen Soon aen sy.
O Godt, ô grooten Godt,
hoe lieft gy snoode menschen!
V mildtheyt die gaet verr'
verr' boven hop'en wenschen;
Ah waer ick daer ghy sijt,
en daer ghy ons verwacht!
Hoe vlamt mijn Hert naer u,
hoe jaeghet dagh en nacht!
O weeldigh Vaderlandt
hoe lanck moet ick noch toeven
Eer ick een briesel magh
van uwe taefel proeven!
Hoe watert my den mondt
naer uwen soeten wijn!
Wanneer, wanneer sal my
de reys gheoorloft sijn?
| |
[pagina 217]
| |
En siet ghy niet mijn Hert
in vier en vlam staen branden?
Dus roep ick dagh en nacht:
y lost mijn aertsche banden?
En maeckt dat mijne Siel
noch scheyde desen dagh,
Of wel ick sterf van pijn
soo ick niet scheyden magh.
Laet ons nu gaen sien hoet H. Herte ghekroont sal worden. |
|