Heyligh hof vanden keyser Theodosius
(1696)–Adriaen Poirters–
Auteursrechtvrij
[pagina t.o. 176]
| |
Voorsichtige ouders en sullen geen lieve kinders maken, maer aen gelyck bloet gelyck goet laten.
Henri. Causé sculp. Van Loijbos delin.
Allegaer
Evenaer.
| |
[pagina 177]
| |
Doch schoon voor huyslie op het landt,
Den wyser is, ô siet! geplandt:
Uyt hem wort wel een les gevat,
Door imant die woont inde stadt.
Het minste datmen buyten siet,
Dat leert den borger, doet het niet?
De ploegh, den vlegel, en de wan,
Die scherpen een spits-vinnigh man.
Soo merck ick op den selfsten, voet,
Dat desen Sonnenwyser doet;
En schoon dat hem den meester groot,
Van lauter keur, of enckel loot;
Hy onderwyst, soo hy't bevraeght,
Oock een die goude knoppen draeght.
Den wyser dan hier soo gegrondt,
Die heeft de uren inde rondt;
Waer van dat elck naer rechte maet,
Al even groote plaets beslaet.
Den ys'ren priem heeft synen standt,
Recht op het middel punt geplandt:
En hy is d'uren allegaer,
En d'uren hem al even naer:
Noch ymandt heefter roemen aen,
Dat hy op haer blyft langer staen.
'Tis kleyn, en nochtans geen kleyn goet,
Wanneer men d'een als d'ander doet;
En hier op rust met soet beleyt,
De gulde onbeschedentheyt.
Ah ouders, ouders, wiege syt,
Leert uyt den wyser vanden tyt,
| |
[pagina 178]
| |
Leert hoe dat gy met peys en vreught,
U huysgenoten stieren meught:
En roeyt besonder liefde uyt
Den wortel van bitter kruyt.
Den oorspronck vanden scheilen haet,
En 't klouwen schier van alle quaet,
Gaet maer in't huys van Israel,
En siet daer eens dat catte spel;
Om 't roxken dat hy Ioseph schonck,
Het saet van afgunst en van wronck.
Een kleedt met bloemkens over weeft
Is 't geen hem niet als dorens geeft,
'T is waer, hy was een seebaer kindt,
En weerdich oock te syn bemindt:
Doch schoon hy deuchtsaem was en stil,
Den vader had om beters wil,
Gedaen gelyck den wyser toont,
En ieder even veel geloont.
Maer soo hy hier geen maet en hiel,
Siet in wat slaegen dat hy viel;
Wanneer dat d'ander altemael
Vol van vergif en van regael,
Syn fel geworden van gemoet,
En dorstich naer hun broeders bloet.
Athenais is stuer en gram,
En spouwt niet uyt als vier en vlam?
Waerom sy is kael ende naeckt,
By naer heel uyt het broodt gemaeckt:
En moet gaen vischen achter 't net,
Daer d'ander sitten in het vet:
| |
[pagina 179]
| |
Den vader isser d'oorsaeck af,
Die haer min als haer broeders gaf.
Wel aen dan, ouders, als gy leeft,
Maeckt dat gy onpartydich geeft;
En doet oock soo wanneerge sterft,
Dat ieder syn gedeelte erft.
Dies staet in midden wat ge doet,
Soo sal u goet syn louter goet,
Maer soo gy d'een wat meerder naeckt,
En dat gy lieve kinders maeckt;
Soo laet gy goet, vol haet en nyt,
En 't goet is synen segen quyt.
Dus ist den besten raet voorwaer,
Dat sy u staen al even naer.
De stoffe, ende materie, die ick hier verhandel, eysschen dese naervolgende geschiedenisse, die van het voorgaende de bevestinge kan wesen, ende daer als eenen segel aengehangen worden. De H. Clotildis de eerste Christene Koninginne van Vranckrijck, had by haeren man Clodoveus gewonnen dry soonen, Clodomirus, Childebertus, en Clotarius; Clodomirus is in eenen stryt tegen de Bourgonjons gebleven, achterlaetende dry soontjens met name Theobaldus, Gontarius, Clodoaldus. De Koninginne schier een gelyck geworden door de doot van haeren oudtsten soon, heeft haere dry neefkens met sulcken sorgvuldicheyt opgetrocken, met soo veel onderwysingen gepolystert, datse uyt dese eerste beginselen ende voortskomende spruyten; genoech koste gissen wat aengename vruchten datter van stonden te verwachten: ondertusschen was hunne on- | |
[pagina 180]
| |
noosele jonckheyt eenen grooten troost aen dese bedruckte tortelduyve, die niet weynich vreuchts en scepte uyt dese opgroeyende weesen. Maer siet eenen afgunstigen duyvel gaet haere twee andere soonen Childebertus en Clotarius, opstooken om een moortdaedich stuck aen te vangen, selver tegen hunne onnoosele bloetverwanten; niet willende gedoogen, dat hunne moeder haere neefkens, meer als haere soonen, aen soude trecken. Ende om hunnen haet met het kleedt van vrintschap te bedecken, soo komen Childebertus en Clotarius de moeder ootmoedelyck bidden, dat haer gelieft te syn gedient met de dry neefkens te laeten komen spelen op hunne kasteelen, belovende de selfste eerstdaechs wederom te brengen, naer dat sy hun wat men den vogelvanck, jacht, en andere Princen genuchtjens sullen verlusticht hebben. De Koninginne staet hun versoeck toe, wel wetende dat by weygeringe van dien sy noch meer ende meer souden verbittert worden; doch niet sonder groote vrees en achterdencken, want onnoosele schapen loopen altyt gevaer ontrent de klauwen vande wolven. Naer verloop van weynich daegen, stieren sy seker Edelman tot haere moeder Clotildis met goddeloose tydingen: want synen last was, die hy oock uytvoerde, by haer te syn, in d'een handt draegende een rapier, in d'ander handt een scheir, en dat hy haer van wegen syn meesters soude seggen: Aut tonsus, aut mortuos. ‘Dat is; Of kiest de scheir, om u neefkens als Monincken te scheiren, en in een Clooster te douwen; of wel het sweirdt, waer door hun het leven sal benomen | |
[pagina 181]
| |
worden.’ Clotildis schoot hier op uyt voor antwoort, dat syse liever gestorven sagh, als geschoren; want ymant tegen synen danck en weder wil tot een kloosterlyck leven te dwingen, is eene saecke met peryckel van sielen verdoemenisse gemenght, en diesvolgens meer te vreesen als het sweirt, dat hun maer van een kort sterfelycke leven en koste berooven. Hier op hebben dese twee oomen hunne bloetdorstige vreedtheyt uyt gaen wercken; want Clotarius grypende Theobaldum, en die lanx de aerde sleurende, heeft hem het blanck sweirt met de handt van eenen oom, en met het hert van eenen tyran in syn ingewant gesteken. Gontarius besproeyt met het bloet van syn bruerken, valt neder voor de voeten van Childebertus en roept met overvloedige traenen, en kermen: O mynen lieven oom! staet my by, en wilt my beschermen, want wie kan ick doch misdaen hebben! Dit geschiede met sulcke teericheyt, ende weemoedicheyt, dat, niet-tegenstaende Childebertus de moort mede had helpen raemen, nochtans beroert wiert in syn gemoet, en badt Clotarium van syn handen met geen voorder onnoosel bloet te besmetten. Maer Clotarius, vreeder als de tygers van Armenien, sey hier op seer toornich: Liever als ick hem om u soude spaeren, soo wilden ick liever en hem en u seffens doorloopen. Soo liet den eenen oom Gontarius gaen, om vanden anderen oom vermoort te worden. Clodoaldus den jonxten van al, wiert door eenen vrindt versteken en heymelyck opgevoedt, die sich daer naer tot een geestelyck leven, dat is tot de heylicheyt vrywillich heeft begeven; en is door het weldaet | |
[pagina 182]
| |
vande scheir den bloedigen degen van syn oomen ontkomen. Siet alle dese vreede rasernye en is uyt geen andere wortel gesproten, als dat sy hun inbeeldeden, dat hun moeders liefde, meer op dese neefkens, als op hun, die de soonen waeren, soude syn gevallen. Clotildis verwitticht vande vreetheyt van haere onaerdige soonen, heeft de lichaemen van haere neefkens by een gevoeght, en die met lauwe traenen afwassende, boesemde uyt dese droeve klachten.
Eylaes! een weduwe draeght tortel duyven oogen,
Daer't vol van traenen hanght die selden op gaen droogen:
Is d'eene droefheyt deur, een ander komt gegaen,
En watmen schreyt of niet, noyt is geschrey gedaen.
Maer voor wie stort ick eerst myns oogens bracke stroomen?
Hier snydt my door het hert de vreetheyt vande oomen,
Daer ist onnoosel bloet dat vult myn siel met pyn:
Wie ick beschry of niet, 't sal myne droefheyt syn.
Ick lyd' in alle bey. Die syn van bloet wat naeder:
Maer dese smerten meer, mits sy syn sonder vaeder,
Mits sy onnnoosel syn, en t'onrecht syn vermoort,
Ah! 't sweirt dat hun doorstack, is, dat myn hert doorboort.
Doch als een vreede doot doet beter leven erven,
Dan is de doot geen doot, al moestmen thienmael sterven.
Laet komen haet en nydt, laet komen 't bloedich sweirt:
Den dootslach is verdoemt, de doot is kroonen weirt.
Gelyck als Abel is van hier naert graf gesonden,
En door syn broeders moort heeft synen loon gevonden;
Wanneer den hemel wou dat hy van d'aerde gonck,
Die het onnoosel bloet met Cains boosheyt dronck.
| |
[pagina 183]
| |
Soo gaet dit Koninckx bloet, soo gaen myn lieve neven
Tot hunne saelicheyt, uyt dit onsaelich leven:
Sy krygen ryck voor ryck, een ryck daer smert noch pyn,
Waer dat geen vals verraet, noch moorders-sweirden syn.
O Cains als gy syt, van klippen uytgespogen,
En die hebt draeken melck, of tigers bloet gesogen:
Al lacht gy achter straet, al swiert gy over 't landt,
Ick weet dat in u siel van nu een helle brandt.
Foey Edeldom! die hier soo deftigh maeckt den kloecken,
Met dit tyrannen-werck, dat ieder sal vervloecken,
Foy! scandvlek voor 't frans hof, foy moortstuk voor ons al;
Waer toe noyt vromen helt syn handen leenen sal!
Als gy in purpren bloet wilt uwen degen waschen,
Gaet vreckt met meerder lof 's grootvaders bleeke aschen:
Soeckt in Bourgondien voor u een velt van eer,
En treckt voortaen geen sweirdt op uwe neven meer.
Maer mits gy waert gesint aen u teer bloet verwanten,
Uyt dulle raserny, het stael in 't hert te planten;
Ten minsten hadt gy my de weet daer van gedaen,
’K had met myn bloote borst voor ieders borst gestaen.
Als is dat niet geschiet, soo u noch liefdens-voncken,
Die 't kindt syn moeder draeght, syn oyt in 't hert gesoncken;
Gy hadt hun niet om hun, maer hun om my gespaert,
Dat roept u 's vaders geest, dat eyscht u moeders aerdt.
Ellendich als ick ben? Wat sal ick nu gaen maecken?
Siet hunnen bleeken mondt, siet hun, verstorven kaeken,
Siet hoe 't geroonnen bloet noch op hun roxkens hanght,
Dat allen daeg naer vraeck van plichtich bloet verlangt.
Ah! waerom ben ick niet ter plaets en stondt gekomen,
Waert leven is aen u, gy aen my syt genomen?
| |
[pagina 184]
| |
Ah! waerom nam ick niet myn neven inden schoot?
Wy waeren alle dry gestorven eene doot.
Ten minsten soo had ick u wonden op-gaen droogen,
Ick hadde met myn handt gesloten uwe oogen,
Ick had adieu geseyt den laesten oogenblick,
Ick had met mynen mondt geschept den jonxsten snick.
Vlieght, vlieght den hemel op, gy onbevleckte sielen,
Terwyl Godts vraeck-sucht volght u oomen op de hielen:
Vlieght, vlieght den hemel op: wat is dat u beswaert?
U? segh' ick, die op d' aerd twee soete Engels waert.
Dit seggende en suchtende, dede sy de twee lichaemen opnemen, om de selfste te leggen in het graf van haeren man: welcke plaetse soo se open gedaen wierde, isser met eenen aen Clotildis eenen overvloedigen slaghregen van traenen uytgeborsten; waerse op het eynde dese weemoedige klachten noch by-voeghde:
Ontfanght, ô grooten Vorst, by u dees teere leden,
Tot noch toe opgebrocht in deucht en edel seden:
En vraeght niet, wat dat gy in hun voor wonden siet:
Of soo gy't weten wilt, vraeght naer de moorders niet.
Hier is u bloet van bloet, twee onbevleckte bloemen,
Waer over ick met vreucht placht eertyts hoogh te roemen,
Gy sietse afgemaeyt, eylaes! voor hunnen tyt:
Myn jonst sou d'oorsaeck syn, maer meer een anders nyt.
Geluckich syde gy, die uyt dees werelts baeren
Syt in een haef van rust, van salicheyt gevaeren;
Terwyl ick op de Zee, en in tempeesten vlot.
Ah! waer ick oock by u, en saemen dan by Godt!
Dit waeren de droeve klachten en bittere traenen, die aende H. Clotildis uytgeperst wierden, door het moort- | |
[pagina 185]
| |
dadich stuck van twee haere soonen: die met een valsche inbeeldinge ende achterdencken waeren ingenomen, al of de grootmoeder al te veel toegeneyght geweest waer haere neefkens en weesen. Dan Clotildis was onnoosel en onberispelyck van desen fael-greep; sy wist wel dat de kinderen in dit punt kittelachtich syn, en dat het een diepe myne is van veel ongenuchten. Die peys en vrede wil hebben, moet treden inde voetstappen Christi, daer ons den Evangelist afgetuyght; Stetit Jesvs in medio, & dixit: Pax vobis. ‘Jesvs heeft gestaen in 't midden, en geseyt, vrede sy u lieden.’ Hoe menichmael datmen 't een kindt meer gunstich is, en naerder staet als aen d'ander, 't veroorsaeckt veel ongemacx, en afgekeertheyt, een moffel, eenen hoet met een pluymagie, eenen nieuwen rock, jae, een faeterye aen d'een meer gegeven als aen d'ander; wat kan dat niet al roockx maecken? Ioseph had een gebloemt roxken gekregen, Et non poterant ei loqui quidquam pacificè. Seker vader vraeghden aen eenen wysen Philoof, hoe hy syn huys ende syne kinderen hadde te bestieren? Den Philosoof toonden hem eenen ketel, en seyde: Staet gy midden inden ketel, soo syn u de kanten even naer, en houden hun stil: maer staet gy op eenen kant, den ketel sal omslaen, en den anderen kant sal u tegen de schenen springen. Dan 't is tyt dat wy Athenais tot Constantinopelen sien landen, en dat wy ons best doen om te achterhaelen, hoe alle saecken in het hof voor haer, tegen haere broeders, sullen uytvallen; als sy haer beklaeght sal hebben, over de onrechtveerdige deelinge der erffenisse, in haer vaders | |
[pagina 186]
| |
testament begrepen: welcke ongelycke erfdeelinge in een besegelt testament, anders niet en is, dan of de ouders een brandende lonte lieten onder de erfgenaemen liggen voncken. |
|